14 september kwam het bericht dat zovelen al vreesden: Het Duitse Bayer koopt het Amerikaanse Monsanto op voor 66 miljard dollar (59 miljard euro). De overheden in Europa en de VSA die waken over “competitie” moeten nog hun goedkeuring geven voor deze fusie.

Het is de derde grote fusie in minder dan één jaar onder de grote multinationals die beweren met hun pesticides, gepatenteerde zaden, genetisch gemodificeerde organismen en kunstmest uit aardolie gemaakt, aan landbouw te doen. In december vorig jaar fusioneerden de Amerikaanse chemische giganten DuPont en Dow Chemicals. In februari dit jaar fusioneerden het Zwitserse Syngenta met het Chinese ChemChina. Hun zakencijfers zijn enorm: Bayer Crop Science-Monsanto wordt meer dan 23 miljard euro, DoW-Dupont meer dan 15 miljard,… Syngenta had voor de overname door ChemChina  een zakencijfer van bij de 12 miljard euro. Daarna volgt nog het Duitse BASF met 6 miljard euro zakencijfer in de “landbouw” afdeling[i].

De zes grootste reuzen die nu tot drie zijn versmolten staan samen voor 75% van de pesticiden en zadenmarkt. De fusie  Bayer Crop Science-Monsanto is de grootste en staat voor 30% van de wereldmarkt.

Monsanto mag steeds het grootste chemische landbouw monopolie geweest zijn, maar de laatste jaren gingen de dividenden achteruit. Omdat de landbouwprijzen daalden op de markt, konden de boeren minder kunstmest, GGO’s en pesticiden kopen. Monsanto besloot 16% van zijn personeel af te danken tegen 2018. Dat is een 3600 jobs op de 20.000. De drie fusies zullen vermoedelijk tot nog meer afstoten van jobs leiden.

Dictatuur door de multinationals

Protest van alle kanten. Onder druk van boerenbetogingen, vooral in Frankrijk, woeden in het Europees parlement scherpe debatten over het al dan niet verbieden van pesticiden geproduceerd door Bayer en Monsanto en anderen. Tegen Bayer loopt de aanklacht van imkers en natuurverenigingen dat hun pesticiden massale sterfte onder de bijen, hommels en andere bestuivers veroorzaakt. Tegen Monsanto wordt geprotesteerd dat hun “round-up” en glyfosaat de natuurlijke vruchtbaarheid van de bodem vernietigt. Wat nog een grotere misdaad tegen de mensheid is, dan het vermoedelijke kankerverwekkend karakter van glyfosaat.

De Europese commissie heeft ondanks alles in juli toch de toelating voor glyfosaat verlengd. Dat illustreert de vrees dat de fusies van de monopolies de greep op het overheidsbeleid zal versterken.

In de Verenigde Staten heeft senator Bernie Sanders zijn steun toegezegd aan de Amerikaanse boeren die vrezen dat zij nu nog meer in de tang gezet zullen worden en hogere prijzen zullen betalen[ii]. Bayer-Monsanto heeft op de Amerikaanse markt een monopolie van 90% op de zaden.

Een ander in ons land minder bekend protest is dat van de Internationale Voedings Vakbond, de IUF of International Union of Food, Agricultural, Hotel, Restaurant, Catering, Tobacco and Allied Workers’ Associations. Zij vertegenwoordigen 10 miljoen werkers in 126 landen en voeren een syndicale strijd tegen het gebruik van glyfosaat en andere pesticiden, omwille van de gevaarlijke werkomstandigheden[iii].

De pretentie de wereld te voeden

Ik stond paf, toen ik de pretentie van Werner Bauman, de CEO van Bayer, op de televisie hoorde. Hij zei letterlijk : “Wij engageren ons in die uitdaging om een snelgroeiende wereldbevolking te voeden op een ecologisch duurzame wijze” Je moet maar durven, zo hypocriet! Meteen voegde hij toe: “Samen willen wij de toekomst van de landbouw vorm geven” Dat is juist wat wij vrezen. Hugh Grant, de CEO van Monsanto, zei zonder schroom: “Ik ben trots op de weg die Monsanto geplaveid heeft”.

Laten we de zaken even recht zetten. In 2007 was echter 40 % van alle landbouwgronden al sterk gedegradeerd[iv]. Erger nog: nagenoeg alle landbouwgronden, waar kunstmest of pesticide gebruikt wordt, zijn sterk achteruit ten opzichte van hun oorspronkelijke vruchtbaarheid. Heel de “groene revolutie” die sinds de jaren zestig vorige eeuw, zo van de daken geroepen werd, is steeds een vlucht vooruit geweest. Het resultaat is nu dat drie vierde van de landbouwgronden in de wereld als “gedegradeerd”, verschraald, verarmd, geërodeerd wordt beschouwd. Dat de problemen om de oogst op peil te houden steeds groter worden. Onze eigen Belgische professor Olivier De Schutter, toenmalig VN-rapporteur voor het recht op voedsel, stelde duidelijk dat 70% van de wereldbevolking gevoed wordt door kleinschalige familiale boerenbedrijven. Zonder chemische toevoeging. De chemisch-industriële landbouw en grootschalige veeteelt nemen wel bijna 80% van alle gronden in , maar voeden slechts 30 % van de wereldbevolking. De nieuwe VN-rapporteur voor het recht op voedsel, Hilal Elver, zegt ons dat vandaag op de wereld voedsel geproduceerd wordt voor ruim 12 miljard mensen[v]. Dat is goed voor 170% van de wereldbevolking. Hoe verklaar je dan de honger? De chemische, zogenaamd moderne, landbouw produceert voor de export en verkoop. De hongerigen hebben gewoon geen koopkracht. Hilal Elver pleit om de kleine boeren te beschermen tegen de “vrije markt” logica. Maar dat mag niet van de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

Ecocide…

Niemand heeft ooit een oerbos chemisch bemest. Een gezond ecosysteem houdt zichzelf in stand.

De chemische landbouw werd na de tweede wereldoorlog als het toppunt van moderne wetenschap gezien. Oorspronkelijk verhoogden de oogsten, maar na enkele jaren ging dat pijlsnel naar beneden. Sinds de jaren tachtig herontdekt de wetenschap de verloren kennis over levende bodems, over het belang van micro-organismen. Een gezonde tuingrond bevat per hectare gemakkelijk 2,5kg kleine zoogdieren, 150kg insecten, 1000 kg regenwormen, 1000 kg algen, 2200 kg micro-organismen, en 2400 kg schimmels[vi]. Zeven ton koolstof in levende organismen naast de koolstof als humus. Al die organismen werken samen in symbiose als een systeem dat de afvalstoffen recycleert naar nieuwe voedingsstoffen. Nagenoeg alle planten leven normaal gezien in symbiose met specifieke schimmels, die het bereik van hun wortels om voedingsstoffen op te nemen sterk verhoogt. Tegelijk weren die schimmels ziektes af. Positieve schimmels overheersen de schadelijke schimmels. Regenwormen, insecten en micro-organismen verkleinen het afgestorven plantenmateriaal, verteren het tot nieuwe voedingstoffen voor de plantenwortels en schimmeldraden. Schimmels en bacteriën scheiden slijm uit dat het organisch materiaal vasthoudt tussen de minerale zand of leemkorrels.

Heel dat bodemleven geeft de bodem een losse korrelige structuur, belet de uitspoeling van voedingsstoffen, houdt water en lucht in de bodem vast, én houdt ziekteverwekkers tegen.

Echt moderne wetenschappelijke landbouw werkt hier mee, in plaats van regenwormen, insecten, schimmels en bacteriën te doden met het strooien van chemische zouten.

Bayer-Monsanto vermoordt heel dat ecologisch systeem. Zij vergiftigen het bodemleven. Zij manipuleren het genetisch materiaal van planten om op dode grond te groeien. Ziekteverwekkers worden niet meer afgeschermd door bodemleven en plagen kunnen dan razendsnel verspreiden door de monoculturen. Dat verplicht de mensen steeds weer heel intensief in te grijpen. Goed voor de commerce van chemische bedrijven. Maar niet voor onze gezondheid. Want de rijkdom aan mineralen en vitaminen die het bodemleven aanbrengt kunnen we niet evenaren met kunstmest gemaakt uit olie of steenkool.

Het Monsanto-tribunaal en ander verzet…

De voorbije maanden hebben vele bewegingen actie gevoerd tegen het glyfosaat van Monsanto. De digitale actiegroep Sumofus verzamelde al een half miljoen proteststemmen tegen de fusie Bayer-Monsanto.

In Nederland zal op 14-15-16 oktober het Monsanto-tribunaal  doorgaan in Den Haag. Monsanto wordt enerzijds aangeklaagd voor schending van de mensenrechten en oorlogsmisdaden (ter herinnering Monsanto produceerde ook het gifgas dat de VSA in Vietnam gebruikte) en anderzijds voor ecocide. “Ecocide”, een misdaad tegen de planeet, tegen de ecologische systemen van de natuur, wordt in de huidige internationale rechtspraak niet vervolgd. Dat willen actievoerders uit heel de wereld veranderd zien. Parallel met het tribunaal zal een “People’s Assembly” gehouden worden[vii]. In 2010 werd al in Cochabamba, Bolivia, al een Akkoord der Volkeren opgesteld dat pleit om misdaden tegen Moeder Aarde te vervolgen. 30.000 mensen uit heel de wereld, wetenschappers, syndicalisten, landbouwers, en vele anderen namen er aan deel[viii].

In Indië eist een brede beweging van kleine boeren het recht op om met hun eigen zaden verder te telen, zoals zij het al generaties lang doen. Hun aanvoerster, de wetenschapster Vandana Shiva was vorig jaar een geëerde spreekster op Manifiesta.

De strijd tegen genetisch gemodificeerde zaden wordt hevig gevoerd door de Franse boeren. De Franse Communistische Partij zegt terecht dat de landbouw het hart uitmaakt van de ecologische kwestie. Zij pleiten voor overschakeling naar agro-ecologische landbouw[ix].

Ook in België bestaan heel wat voorstanders van agro-ecologische landbouw. Velen verzamelen in het CSA-netwerk. CSA staat voor Community Supported Agriculture. Zij ijveren voor “korte keten”-voedselproductie en verdeling. De jonge boeren houden nauwe banden met de plaatselijke bevolking die hen ook ondersteunt.

Tegelijk denken we best ook aan de syndicale strijd in de petrochemische industrie in ons land. Aan de arbeiders bij Monsanto, Bayer, Basf, Evonik, Dow, Dupont,…. Die mensen werken daar om een inkomen te verdienen. Niet noodzakelijk omdat zij ook voorstander zouden zijn van gifgebruik in de landbouw. Zoals het IVV zegt: er is geen job op een dode planeet. In de syndicaal-ecologische strijd die we voeren laten we niemand achter. Elke werker heeft recht op een gewaarborgd inkomen.

Wiebe Eekman  20 september 2016

Voetnoten

[i] Press Information 19-9-2016 Coordination  against Bayer-dangers. Coordination-gegen-BAYER-Gefahren-CBG. www.CBGnetwork.org 

[ii] Friends Of The Earth nieuwbrief “stop the Bayer-Monsanto merger” 20-9-2016

[iii] IPS 6 september 2012: Rapport van de UNEP: gezondheidskosten door ziektes veroorzaakt door pesticidegebruik lopen op tot 70 miljard euro in Afrika ten zuiden van de Sahara

[iv] Le Monde Diplomatique 2008 (Hors série) L’Atlas Environnement Analyses et solutions. Cijfers recent bevestigd in de Soil Atlas 2015 https://www.boell.de/sites/default/files/soil_atlas_2015.pdf

[v] De Standaard van 26 april 2015 blz 36 Hilal Elver is van Turkse origine maar is nu professor in Californië. Sinds kort heeft ze de functie van VN-rapporteur voor het recht op voedsel overgenomen van de Belgische professor Olivier De Schutter.

[vi] Het Bodemvoedselweb, Alle kleine beestjes helpen. Vertaling door Marc Siepman  Uitgeverij Jan Van Arkel  ISBN: 978-90-6224-534-5 www.janvanarkel.nl

[vii] Zie verder http://aseed.net/en-monsanto-tribunal-judges/

[viii] WERELD VOLKSCONFERENTIE OVER KLIMAATVERANDERING EN DE GRONDRECHTEN VAN MOEDER AARDE; 22 april 2010, Cochabamba, Bolivia

[ix] Tijdschrift van de PCF Progressistes, science, travail et environnement No 8 avril-mai-juin 2015