Op sociale media, internet en ook onder sommige van mijn FB-posts zijn er nogal wat stukjes die het regime van Assad proberen te verdedigen bijvoorbeeld als anti-imperialistisch. Vooreerst, wat dat laatste betreft. Als vredesbeweging hebben we ons altijd verzet tegen de oorlogspolitiek die is aangezwengeld door internationale spelers met een eigen agenda wat tot de dramatische sektarische burgeroorlog van vandaag heeft geleid.
Op dit ogenblik beheersen extremisten en warlords de gewapende oppositie in Syrië. De strijd van de oppositie in Noord-Syrië (Rojava) is daar een uitzondering op. Zij werken aan een project dat 'Democratisch Confederalisme' heet en kortweg een libertaire zoektocht is naar radicale basisdemocratie, gendergelijkheid en etnisch-cultureel pluralisme. Meer dan eens kreeg ik omwille van mijn kritiek op de gewapende oppositie het verwijt pro-Assad te zijn of te weinig te doen tegen het regime. Dat is een gevolg van het nogal zwart-wit denken rond dit conflict en jammer genoeg ook door zich eenzijdig te informeren. Ook het omgekeerde overkomt me al eens. Als ik kritische opmerkingen maakte over de Russisch-Syrische soms niets ontziende luchtaanvallen, kreeg ik uit een andere hoek op mijn dak. Ook al zei ik er meteen bij dat wat Rusland en Syrië in Oost-Aleppo deden eind vorig jaar in weinig verschilt – zowel qua argumenten als qua optreden – van wat de internationale coalitie in Mosoel en Raqqa doet. Daar loopt het aantal burgerslachtoffers onaanvardbaar hoog op en er is weinig kritiek op te vinden in onze media.
Hoe het ook zij, ik wil nu toch even duidelijk antwoorden op zij die het repressief karakter van het Syrische regime menen te moeten minimaliseren. Ik ben sinds 1999 enkele keren in Syrië geweest. Voor de burgeroorlog kreeg ik de kans om te spreken met verschillenden (onder wie linkse) activisten. De repressie was en is groot, zeker onder het bewind van vader Hafez. Ik heb tijdens mijn eerste bezoek eens een man ontmoet die op een ambassade heeft gewerkt (ik herinner me niet meer dewelke). Hij was zelfs geen politieke activist, maar hij had iets kritisch gezegd (bij wijze van grap) over het regime. Het is hem duur komen te staan. De alom tegenwoordige geheime dienst (de Mukhabarat) sloot hem enkele maanden op en mishandelde hem. De man zat daar ineengezakt, kwijlend en kon amper nog een woord uitbrengen. Het was zijn zoon die me het verhaal vertelde. Ik heb toen een reportage gemaakt in het toenmalige gedrukte maandblad van 11.11.11 met de titel De Wereld Morgen (inderdaad). Daarin ook een interview met de toenmalige president van de conservatieve Koerdische Democratische Partij die toen ondergronds opereerde. De man bracht 11 jaar door in de gevangenis van Tadmor (zie verder), een beruchte politieke gevangenis. Het was geen pretje, zo was alvast duidelijk. Zo heb ik verschillende gevallen ontmoet elk met zijn/haar persoonlijk verhaal.
Toen ik in Genève was (begin 2013) op een bijeenkomst van de linkse en democratische oppositie (National Coordination Committee for a Democratic Change) waren er enkele honderden aanwezigen. Zij spraken zich toen (vergeefs, zo zou blijken) uit tegen de militarisering van de opstand, tegen militaire interventie en tegen extremisme. Er waren verschillende sprekers die soms jaren in de gevangenis doorbrachten en er mishandeld werden.
Kortom. Er worden grote theorieën verkocht om een positie of stelling te staven, maar het zou goed zijn de geesten open te zetten voor de feiten, om de moeite te nemen om de betrokkenen te spreken, en als het kan, het terrein op te gaan om een beeld te kunnen vormen. Het is geen goed idee (en het verzwakt ons als linkse activisten) om zich selectief te baseren op wat er op het internet te rapen valt, om aan cherrypicking te doen om de een of andere positie te ondersteunen. De meest beruchte gevangenis voor politieke gevangenen was Tadmor, waar het idyllische Palmyra is gelegen. Bashir al-Assad liet de gevangenis sluiten. Maar bij het begin van de opstand werd ze weer heropend om activisten te 'ondervragen'. Tijdens de bezetting heeft IS de gevangenis vernietigd (in 2015). Weinig toeristen die wisten dat er vlak bij mensen gefolterd werden omwille van hun politieke activiteiten.
Ik reis momenteel rond in Noord-Syrië en krijg telkens opnieuw getuigenissen over het repressief karakter van het regime. In Rojava volgt men een zogenaamde 'derde weg' (ik kom daar in een later stuk nog op terug): verzet tegen het regime, maar ook tegen de door islamisten gedomineerde oppositie. De meeste aandacht gaat momenteel naar het bestrijden van de extremisten. Met het regime bestaat er een soort van entente (op een incident hier en daar na houdt dat redelijk stand). Ik ken het waarheidsgehalte niet van rapporten zoals AI en HRW. Ik denk dat het klopt dat er geregeld foute zaken de wereld worden ingestuurd (HRW over de gifgasaanval in Ghoutta bv lijkt me absoluut niet waterdicht en eenzijdig opgebouwd). AI schreef in oktober 2015 ook eens een rapport over etnische zuiveringen door de YPG (Volksbeschermingseenheden), dat in april 2017 door een onderzoek van de VN is weerlegd. In oorlogstijd is waarheid altijd het eerste slachtoffer. Informatie is immers een wapen. Hoe moeilijk ook, we moeten er naar streven correct om te gaan met de geschiedenis en feiten. Niemand wil een politiek activist zijn onder het Syrische regime, dat kan ik je verzekeren. Dus is het ook absurd het te verdedigen, op basis van het paradigma: de vijand van mijn vijand is mijn vriend. Dat leidt tot simplistische zwart wit visies, terwijl deze oorlog ongelooflijk complex is. Waar we ons wel hard moeten tegen verzetten is het misbruik dat wordt gemaakt van de figuur 'Assad' om allerlei oorlogsdaden te rechtvaardigen, want uiteindelijk is de burgerbevolking daar het grootste slachtoffer van. En de toekomst van Syrië wordt uiteindelijk door het volk bepaald. Wellicht is er op middellange termijn geen oplossing mogelijk zonder een rol van de huidige bewindvoerders. Syriërs willen in eerste instantie stabiliteit en redelijke veiligheid. Op lange termijn komt er dan hopelijk een pluralistische basisdemocratie waar alle mensenrechten (individuele, sociale en collectieve) worden beschermd.
Ludo De Brabander
Deze tekst verscheen eerder op de website van De Wereld Morgen