Opinie Julien Desiderio Laat wie uitzonderlijk voordeel haalt uit crisis uitzonderlijke bijdrage leveren
Julien Desiderio is beleidsmedewerker fiscale rechtvaardigheid Oxfam België.
Wij leven in een tijd van crises. Economie, gezondheid, klimaat, geopolitiek, energie: met elke scherpe terugval wordt de situatie wankeler, en vervallen meer mensen in armoede. Maar er zijn ook mensen die voordeel halen uit penibele omstandigheden en rijker worden, veel rijker. Passief blijven betekent schuldig verzuim.
In België ontvangen nu 2 miljoen mensen het sociaal tarief. Deze situatie is permanent. De prijzen van eerste levensbehoeften zullen duurder blijven en de loonindexering zal niet voldoende zijn om de structureel vastgestelde gevolgen van de inflatie te compenseren. ‘Gezinnen kunnen steeds moeilijker de rekeningen betalen’, schreef De Morgen bij de nieuwe consumentenbarometer van Test-Aankoop (DM 15/3) en Knack kopt deze week: ‘De middenklasse kreunt: armoede dreigt voor 1 op de 3 Belgen’. De ongelijkheden nemen zodanig toe dat het nu ook delen van de bevolking treft die er vroeger tegen beschermd waren.
Als er echter één les is die deze verschillende crises ons hebben geleerd, dan is het wel dat alleen massale overheidsinvesteringen ongelijkheden kunnen voorkomen. Zowel op het gebied van gezondheidszorg, klimaattransitie als sociale bescherming. Alleen, om dit te financieren blijft ons belastingstelsel fundamenteel onrechtvaardig. De eindeloze discussies over een verlaging van de btw op energie zijn daar een cynische illustratie van.
Deze overheidsdiensten vormen het fundament van de samenleving en een dam tegen armoede. Sommigen lijken te ontdekken dat deze diensten op oneerlijke wijze worden gefinancierd door degenen die de zwakste schouders hebben. Gemiddeld 27 procent van de belastinginkomsten van de staat komt uit de btw en dus uit de consumptie van de gezinnen. Btw-verlaging is dus duur. Door de btw te verlagen om mensen te helpen zal de regering inkomsten verliezen. Bezuinigingen zullen gevolgen hebben voor de financiering van openbare diensten, die in de eerste plaats ten goede komen aan de mensen die zij juist wil beschermen.
De tijd is gekomen om ons belastingstelsel eerlijker te maken. We hebben een systeem nodig waarin iedereen naar vermogen bijdraagt, de breedste schouders de zwaarste lasten dragen. Vandaag zijn dat de mensen en bedrijven die uitzonderlijk groot voordeel halen uit de crises. Wat de gezondheid betreft: in november 2021 schatte de People Vaccine Alliance dat Pfizer, BioNTech en Moderna in 2021 samen een winst vóór belastingen van 34 miljard dollar zullen maken. De monopolies van deze bedrijven hebben tijdens de pandemie vijf nieuwe miljardairs voortgebracht, met een gecombineerd nettovermogen van 35,1 miljard dollar. Dankbaar zijn dat die bedrijven vaccins hebben ontwikkeld om de pandemie in te dammen is één zaak, maar tegen welke prijs? Die kwestie blijft even relevant als onbeantwoord.
In 2020 schatte Oxfam dat een tijdelijke belasting op de overwinsten van de 32 mondiale ondernemingen die tijdens de pandemie het meest hebben geprofiteerd, in 2020 104 miljard dollar had kunnen opleveren, genoeg om alle werknemers werkloosheidsuitkering te bieden en alle kinderen en ouderen in kwetsbare landen financieel te ondersteunen. Google, Apple, Facebook, Amazon en Microsoft waren in september 2020 alleen al goed voor 46 miljard dollar aan uitzonderlijke pandemiewinsten.
Het Internationaal Energieagentschap raamde dat de Europese energiesector dankzij de stijgende prijzen een meevaller van 200 miljard euro kan boeken. Zij vroeg deze uitzonderlijke winsten te belasten en te herverdelen onder de bevolking, zoals Italië onlangs deed. De Europese Commissie publiceerde begin maart haar plan voor betaalbare, veilige en duurzame energie. In dit plan wordt voorgesteld dat de EU-landen belasting heffen op uitzonderlijke winsten in de energiesector en deze herverdelen onder de bevolking.
Ook Mathias Cormann, secretaris-generaal van de OESO, steunt de idee om uitzonderlijke winsten in de energiesector te belasten om de gevolgen van de prijsstijgingen voor de gezinnen te beperken. In de VS overwegen de Democraten wetgeving om de uitzonderlijke winsten van oliemaatschappijen te belasten.
Belasting op uitzonderlijke winsten in de energiesector is noodzakelijk. Maar dit mag niet beperkt blijven tot energiebedrijven. Alle indicatoren staan op groen voor een uitzonderlijke bijdrage van crisisprofiteurs. Waar wachten we nog op? Laten we deze middelen bundelen om de klimaattransitie te financieren en burgers te ondersteunen.