In Cuba gaan coronaspeurders al twee maanden van deur tot deur om zoveel mogelijk besmette mensen op te sporen. "Verdachte" gevallen moeten in quarantaine, vaak nog vóór ze symptomen van COVID-19 vertonen. Door een actief opsporingsbeleid te combineren met doorgedreven preventie hoopt Cuba de strijd tegen het coronavirus te winnen. En dat lijkt te lukken.
Vandaag zijn er officieel 1.804 besmettingen op 11,2 miljoen Cubanen, 78 sterfgevallen en slechts 21 nieuwe besmettingen in de voorbije 24 uur. Er zijn al bijna 1.300 patiënten genezen en er lopen nog amper 450 besmette personen rond.

Ter vergelijking: de nabijgelegen Dominicaanse Republiek, met iets minder inwoners (10,6 miljoen), telt bijna 11.000 besmettingen en ruim 400 doden.

Het geheim van Cuba?
"De grootste sterkte van dit kleine eiland is zijn basisgezondheidszorg", legt dokter Aissa Naranjo uit. "Het accent ligt op preventie. Zodra we zagen dat deze pandemie eraan zat te komen, zijn we begonnen ons voor te bereiden."
De grootste sterkte van dit kleine eiland is zijn basisgezondheidszorg
Aissa Naranjo, Cubaanse arts
In januari al rolde de Cubaanse overheid een nationaal plan uit om het coronavirus te bestrijden. Er gingen massaal voorlichtingscampagnes van start in de volkswijken. De schrik zit erin, want de coronacrisis komt bovenop een diepe economische malaise. De VS-blokkade die Cuba al meer dan 60 jaar in een wurggreep houdt, werd vorig jaar nog verscherpt door de Amerikaanse president Donald Trump. En ook van het noodlijdende en zwaar gesanctioneerde Venezuela krijgen de Cubanen nog weinig steun.
De Amerikaanse regering heeft geen oren naar de oproep van de Verenigde Naties (VN) om af te zien van sancties tegen Cuba in tijden van corona. Zeker in aanloop naar de presidentsverkiezingen in november heeft Trump de Cubaanse ballingen in Florida nodig en zal het communistische Cuba geen genade krijgen.

Grandioze medische solidariteit
Ondanks alle voorzorgen heeft Cuba de intrede van het coronavirus niet kunnen voorkomen. Op 12 maart bleken drie Italiaanse toeristen besmet. Al wie met de Italianen in contact was geweest, moest in quarantaine, maar het hek was van de dam. Vijf dagen later kregen toeristen het verzoek om Cuba te verlaten. Hotels, taxi's, restaurants, scholen, musea en culturele instellingen blijven nog voor onbepaalde tijd gesloten.
Toch is de quarantaine geen algemene verplichting in Cuba, maakt dokter Naranjo zich sterk. "Door de bevolking goed in te lichten over de gezondheidsrisico's zien de Cubanen in hoe belangrijk het is om thuis te blijven. Ze weten hoe ze de ziekte kunnen overbrengen en nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen gezondheid en die van hun familie en hun buren."

Meer dan 1.500 Cubaanse dokters en verpleegkundigen bieden noodhulp in 25 landen in tijden van corona
De kwaliteit van de Cubaanse gezondheidszorg is bekend. Cuba zendt meer dokters uit dan de Wereldgezondheidsorganisatie. In 25 landen bieden meer dan 1.500 Cubaanse dokters en verpleegkundigen noodhulp in deze tijden van corona. Cubaanse artsen streden in de frontlinies tegen cholera in Haïti en tegen ebola in West-Afrika. Medische solidariteit is een van de pijlers van de Cubaanse revolutie en het is ook een belangrijke bron van inkomsten voor het eiland, meer nog dan het toerisme.

"Door de goede reputatie van de Cubaanse geneeskunde besloot ik midden maart om in Cuba te blijven, ook al riskeer ik er nu lange tijd vast te zitten", vertelt de Vlaamse Julie Steendam aan VRT NWS. Steendam verblijft al sedert januari in de hoofdstad Havana, waar ze met steun van het Fonds Pascal Decroos een boek schrijft over het Cubaanse klimaatbeleid.
Dokter Aissa Naranjo was vorig jaar te gast op de Vrije Universiteit Brussel, waar ze een lezing gaf over de Cubaanse gezondheidszorg en over de centrale rol van de médicos de familia daarin. In Cuba heeft elke wijk haar huisarts en medisch centrum. Ziek of niet, alle Cubanen moeten minstens één keer per jaar op consultatie, en wie zich niet meldt, krijgt een preventief huisbezoek. 65-plussers moeten vaker op controle. De bedoeling is om ziektes in een vroeg stadium op te sporen en zo snel mogelijk te behandelen, waardoor er minder patiënten in ziekenhuizen belanden.
De meeste Cubanen hebben hun dokters letterlijk binnen handbereik: "Je wandelt 100 meter en je bent bij je dokter. De artsen kennen hun patiënten. Daardoor hebben we ook andere epidemieën goed kunnen aanpakken, zoals cholera, dengue en zika."
De andere pijler van de doeltreffende aanpak van de coronacrisis is het actief opsporen. Die pesquisaje - opsporing - is een van de grootste prioriteiten. Sinds midden maart trekken bijna 30.000 speurders van deur tot deur, tot in de verste uithoeken van het eiland, om in elk gezin na te gaan of een van de familieleden "verdacht" is. Symptomen die de bevolking herkent dankzij de informatiecampagnes. Cuba heeft zijn universiteitsstudenten gemobiliseerd om bij die opsporing te helpen.

"Bij elke nieuwe besmetting reconstrueren we wie de afgelopen 14 dagen contact met de patiënt had en mogelijk besmet is", zegt Francisco Durán, hoofdepidemioloog van het Cubaanse ministerie van Volksgezondheid. Zodra iemand besmet is, wordt iedereen uit zijn omgeving getest, ook wie geen tekenen van de ziekte vertoont. Daarom is zowat de helft van de patiënten asymptomatisch, omdat ze opgespoord worden tijdens de incubatietijd, nog voor ze symptomen ontwikkelen.

In de strijd tegen COVID-19 pakt Cuba ook uit met het geneesmiddel Interferon Alfa 2b, dat coronapatiënten toegediend krijgen tijdens hun behandeling. Het antivirale geneesmiddel, ontwikkeld door een Cubaans-Chinese joint venture, versterkt de immuniteit, waardoor patiënten minder ernstig ziek worden. Maar vanwege de economische blokkade door de Verenigde Staten kan Cuba dit medicijn zelf niet op de markt brengen.
"Ik denk dat het duidelijk is dat ze in Cuba de gezondheidssituatie onder controle hebben", zegt Julie Steendam, die ook lid is van de Belgische solidariteitsorganisatie Cubanismo. Maar ze vreest voor de gevolgen op de lange termijn.

Bron: VRT website