Milieuorganisaties hebben een rechterlijke beslissing dat zou het einde kunnen betekenen van een weinig bekend juridisch mechanisme dat een enorme bedreiging vormt voor klimaatactie.
Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft vandaag geoordeeld dat EU-klimaatvervuilers het arbitragesysteem onder het Energiehandvestverdrag (ECT) niet kunnen gebruiken om schadevergoeding te eisen in geschillen tussen lidstaten - in een besluit milieuwetgeving liefdadigheid ClientEarth en klimaatcoalitie CAN Europe zeiden zou het einde van de verouderde ECT moeten betekenen.
Het verdrag bevat een controversieel mechanisme voor de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten (ISDS), waarmee buitenlandse investeerders regeringen kunnen aanklagen voor veranderingen in sociale of milieuwetten die van invloed zijn op hun bedrijf.
In 2018, een mijlpaal uitspraak vond het gebruik van ISDS in bilaterale investeringsverdragen tussen EU-landen onverenigbaar met het EU-recht omdat het de macht van EU-rechtbanken ondermijnt. Maar dit heeft bedrijven er niet van weerhouden om miljarden compensatie van regeringen te eisen voor klimaatactie.
De uitspraak van vandaag die het besluit van 2018 bevestigt, geldt ook voor de ECT en geeft een onweerlegbaar signaal aan bedrijven dat hun klimaatbeschadigende acties geen stand houden, zeggen milieuorganisaties.
“Het ECT vormt een enorme bedreiging voor de Europese transitie naar schone energie. Hoewel ISDS misschien een weinig bekend mechanisme is, biedt het al decennia lang dekking voor fossiele brandstofbedrijven om te vervolgen wanneer hun klimaatvernietigende investeringen worden uitgedaagd door democratische beslissingen, "zei ClientEarth-advocaat Amandine Van Den Berghe.
“Soevereine regeringen zouden in staat moeten zijn om actie te ondernemen tegen klimaatverandering zonder angst voor arbitrage-uitdaging van fossiele brandstofbedrijven met gevestigde belangen in vervuilende projecten.
"Gezien de omvang van de klimaatcrisis is het niet alleen weerzinwekkend dat EU-bedrijven het Energiehandvestverdrag hebben gebruikt om schadevergoeding te eisen, maar het is nu ook bevestigd dat het ook illegaal is."
Milieuorganisaties zeiden dat de uitspraak aantoont dat lopende arbitrage met behulp van de ECT in de eerste plaats niet had moeten worden ingesteld. Dit jaar hebben energiebedrijven RWE en Uniper rechtszaken aangespannen tegen de Nederlandse regering over de uitfasering van kolenstroom in 2030, waarbij ze een substantiële compensatie eisten voor hun gestrande activa. ClientEarth en CAN Europe zeiden dat de rechtbanken deze claims moeten afwijzen.
"De meerderheid van de EU-lidstaten, de Europese Commissie, de advocaat-generaal en het HvJ-EU hebben allemaal benadrukt dat lopende ISDS-procedures binnen de EU illegaal zijn, maar arbitragetribunalen blijven dit negeren", zei Van den Berghe.
“De tribunalen moeten de uitspraak van vandaag toepassen op hun huidige besluitvorming en bevestigen dat ze het gebruik van het verdrag op deze manier in toekomstige geschillen niet zullen accepteren. Hun herhaalde mislukking is des te meer reden waarom de EU de ECT zou moeten verlaten.”
Terugtrekking uit het verdrag kan er mede voor zorgen dat krachtig klimaatbeleid van regeringen later niet wordt teruggedraaid. De oproep om het verdrag te verlaten wordt weerspiegeld door EU-lidstaten, waaronder Frankrijk, Spanje, Polen en Griekenland.
Het verlaten van de ECT moet gepaard gaan met een overeenkomst tussen alle vertrekkende staten om de 'sunset-clausule' te neutraliseren, waardoor investeerders ISDS-claims met betrekking tot bestaande investeringen nog 20 jaar na terugtrekking kunnen blijven indienen.
Een dergelijke gecoördineerde terugtrekking van de EU uit het ECT zou onmiddellijk een einde maken aan de bescherming van fossiele brandstoffen tussen staten die het verdrag verlaten. Aangezien 60 procent van de zaken op basis van de ECT binnen de EU plaatsvinden, zou dit het risico op toekomstige rechtszaken tegen klimaatvooruitgang verkleinen.
"Het wordt met de dag moeilijker voor de voorstanders van het Energiehandvestverdrag", zegt Cornelia Maarfield, Senior Trade and Investment Policy Coordinator voor CAN Europe.
“De hervorming faalt, fossiele brandstofbedrijven gebruiken het om klimaatbeleid aan te vallen, meer dan een miljoen burgers roepen op om het te schrappen en nu heeft het hoogste gerechtshof van de EU het illegaal verklaard. Stoppen met de ECT zou een no-brainer moeten zijn."
LOOPT AF
Opmerkingen voor redacteuren:
- De Energiehandvestverdrag (ECT)is een internationale investeringsovereenkomst, waarbij zowel de EU als haar lidstaten partij zijn (Italië verliet in 2016), evenals niet-EU-landen. Het is ontworpen door de EU in de jaren negentig in het tijdperk na de Koude Oorlog om buitenlandse investeringen in de energiesector te beschermen (het omvat ook de handel en doorvoer van energie tussen staten).
- In 2019 stemde het hof van beroep van Parijs ermee in om een uitspraak van het HvJ-EU te vragen over de interpretatie van de ECT voordat het beslist of een ISDS-toekenning van $ 49 miljoen die de Oekraïense investeerder Komstroy tegen Moldavië had gekregen, nietig zou worden verklaard.
- Dit volgt op de historische Achmea- uitspraak van 2018 , waarin werd vastgesteld dat bepalingen voor de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten in bilaterale investeringsverdragen onverenigbaar zijn met het EU-recht, omdat ze de macht van EU-rechtbanken buitenspel zetten en ondermijnen.
- Het Achmea- arrest resulteerde in de meeste lidstaten ondertekening van een politieke verklaring in 2019 dat er geen nieuwe intra-EU investeringsarbitrage mag worden gestart. Arbitragetribunalen kan daarom niet bevoegd zijn om kennis te nemen van intra-EU-geschillen op basis van de ECT.
- Bij de procedure van het HvJ-EU zijn noch de EU, noch een lidstaat betrokken, en de aan het HvJ-EU gestelde vragen gaan niet over de toepasselijkheid van de ECT binnen de EU, maar om te beslissen of het bevoegd is om de vragen te beantwoorden en deze ECT-bepalingen uit te leggen, heeft de HvJ-EU gaf aan (door te verzoeken om opmerkingen van lidstaten over de kwestie) dat het de implicaties van Achmea voor de toepasbaarheid van ECT binnen de EU zou moeten onderzoeken (artikel 26).
- De advocaat-generaal besprak de rechtmatigheid van intra-EU ISDS-procedures op basis van de ECT in deze zaak in zijn conclusie van maart van dit jaar. Hij voerde aan dat de ISDS-bepaling in de ECT (artikel 26) onverenigbaar is met het EU-recht en nodigde het HvJ-EU uit om de kwestie als onderdeel van zijn motivering te onderzoeken.
- In de uitspraak van vandaag bevestigde het Hof dat ondanks het multilaterale karakter van de ECT en het feit dat het ook de relaties met niet-EU-landen regelt, “het behoud van de autonomie en het specifieke karakter van het EU-recht eraan in de weg staat dat de ECT de dezelfde verplichtingen voor de lidstaten onderling” (punt 65). Het Hof bevestigde daarmee dat de Achmea- redenering evenzeer van toepassing is op de ECT en concludeert dat de ISDS-bepalingen van de ECT “moeten worden uitgelegd als niet van toepassing op geschillen tussen een lidstaat en een investeerder uit een andere lidstaat betreffende een investering door laatstgenoemde in de eerste lidstaat” (punt 66).
- ClientEarth heeft commentaar geleverd op de rechtszaken die door beide zijn aangespannen RWE en Uniper.
- Lees de samenvatting van ClientEarth waarom de EU zich zou moeten terugtrekken uit de ECT, of de langere juridische analyse.
Over ClientEarth
ClientEarth is een non-profitorganisatie die de wet gebruikt om systemische verandering te creëren die de aarde beschermt voor - en met - haar bewoners. Samen met partners en burgers over de hele wereld pakken we klimaatverandering aan, beschermen de natuur en stoppen vervuiling. We spreken de industrie en overheden aan en verdedigen het recht van iedereen op een gezonde wereld. Vanuit onze kantoren in Europa, Azië en de VS vormen, implementeren en handhaven we de wet, om een toekomst voor onze planeet op te bouwen waarin mens en natuur samen kunnen gedijen.
Over CAN Europa
Climate Action Network (CAN) Europe is Europa's leidende NGO-coalitie die de gevaarlijke klimaatverandering bestrijdt. Met meer dan 170 lidorganisaties die actief zijn in 38 Europese landen, die meer dan 1.500 NGO's en meer dan 47 miljoen burgers vertegenwoordigen, promoot CAN Europe duurzaam klimaat-, energie- en ontwikkelingsbeleid in heel Europa.