Voortschrijdend inzicht in het energiedebat en een nieuwe koers- nu!

De boodschap van de ondertekenaars van 'Keep The Lights on' klinkt ons bekend in de oren. Tijdens het energiedebat in 2019 legde de expertgroep energie in hun visienota energie 2050: 6 strategische aanbevelingen door ingenieurs voor politici de vinger op de pols inzake de energiebevoorrading. De boodschap, die in tal van media verscheen, was duidelijk: Houd kerncentrales langer open en voer elektrische salariswagens in: zo halen we de klimaatdoelstellingen volgens Vlaamse ingenieurs. Vele gelijkenissen met de initiatiefnemers van 'Keep The Lights on'.
Wie de volledige analyse wil lezen en zijn stem wil uitbrengen om deze oproep krachten bij te zetten kan dat op www.keepthelightson.be. 

Notities Wiebe 20 februari 2022

De aanhef:

Blind voor alle argumenten stort België zich in de perikelen van de kernuitstap.

Energiefactuur: oncontroleerbaar. Concurrentiepositie Belgische ondernemingen: ondermijnd. Bevoorradingszekerheid: onbestaande. CO2-uitstoot: niet minder, maar meer. Dat staat ons te wachten bij een nucleaire uitstap. België koerst met open ogen af op een ecologische mislukking, het reduceren van de koopkracht en het uitwissen van onze economische slagkracht.

Demagogisch.   Alle argumenten werden wel degelijk beschouwd. Deze oproep spreekt nergens over de risico’s van kernenergie. Statistisch gezien komt zo’n kernramp om de 10 jaar voor. Met het ouder worden van de reactoren stijgt de kans. Een Fukushima-scenario zou heel de Belgische economie voor generaties wegvegen.

                De energiefactuur van kernenergie is ontzettend hoog. Minimaal al driemaal die van zon en wind energie. Openhouden van 2 jongste kernreactoren vereist volgens de gangbare praktijk een 10-jaarlijkse opwaarderen van de installatie naar de meest recente normen, wat op een 2 miljard  zou uitkomen. Met hetzelfde geld kan ontzettend veel gedaan worden in hernieuwbare energie.

                Meer CO2? De gascentrales zijn een back-up voor de hernieuwbare energie. Hoe meer hernieuwbaar, hoe minder CO2. Het vereist een andere systeembenadering, een paradigmashift. Hernieuwbare energiebronnen als basis nemen voor een geïntegreerd netwerk van kleine installaties. Gascentrales worden best niet uitgevoerd als grote centrale eenheden, maar als een reeks van WKK’s (warmte krachtkoppeling) . Daarbij wordt de stroombehoefte samen bekeken met de warmtebehoefte en door één machine opgewekt, in plaats van twee afzonderlijk. Dit geeft al een globale besparing op gasverbruik van 40%. De Europese Unie stelt 40% besparing op energieverbruik ook als doelstelling tegen 2030. Wel het kan.

                Economische slagkracht? De klimaatontaarding is een prioritair probleem. . Er moet massaal en gepland geïnvesteerd worden. Hadden de voorgaande Belgische regeringen dit aangepakt dan zou er geen acuut probleem zijn. Men weet het al 20 jaar. In 2011 was men nog relatief op schema met beloofde investeringen (zie studie Zero Emissions Solutions) . Dat werd onderuit gehaald door Tihange1 te verlengen. De beloftes werden niet ingevuld. Het is de regering die voor onzekerheid op de investeringsmarkt zorgt.

Verderop, nog steeds hoogdravende demagogie:

De afgrond gaapt, iedereen ziet de kloof en toch rennen we met oogkleppen op naar de onvermijdelijke val.

…We zijn wars van politieke overtuiging, als belangeloze ondernemers, ingenieurs, academici, en wetenschappers, extreem verontrust over de langdurige nefaste gevolgen van een volledige kernuitstap in 2025.

…Wij vragen dan ook een langetermijnvisie gestoeld op feiten. Een goed functionerende wasmachine vervang je niet door een duurdere die meer verbruikt maar niet beter wast.

Bovendien heeft de pandemie de slagkracht van de overheid danig verzwakt.

…België kan het zich niet veroorloven nog verder af te glijden, de concurrentiepositie van ondernemingen verder aan te tasten en haar burgers in armoede te drijven

…De geopolitieke spanningen nemen de laatste maanden alleen maar toe. Alle knipperlichten staan op rood wat toekomstige gastoevoer betreft.

….België is bij de top van de wereld op het vlak van kennis en expertise in nucleaire technologie. Het zal quasi onmogelijk zijn om achteraf terug in te haken als we dat nu lossen.

Belangeloze ondernemers, wars van politieke overtuiging? Nee, vanaf het begin blind pro-nucleair, die alle andere pistes steeds genegeerd tot gesaboteerd hebben. De moeilijkheden bij kernenergie zijn technisch en financieel en veiligheid gebonden, de moeilijkheden bij de alternatieven van de minister zijn administratief en vlot oplosbaar.

De langetermijnvisie bestond al in 2003. Door het voortdurend ondermijnen van de eigen visie, door het weigeren van aangepaste acties indertijd, is er tot nu toe onvoldoende geïnvesteerd in de alternatieven. Dat werd door het Federaal Planbureau al aan getoond enkele jaren geleden. Hoe dan ook moet nu die achterstand ingehaald worden.

Goed functionerende machine? We hebben een hele rits uitvallen van kernreactoren meegemaakt. Steeds opnieuw dienden we snel te schakelen naar andere producenten en naar invoer. België beschikte over heel veel vervangcapaciteit. Bevoorradingszekerheid is statistisch beter gewaarborgd met een systeem van een groter aantal kleine en middelgrote producenten dan met enkele mastodonten.

De slagkracht van de overheid ondermijnd door de pandemie? Nee, wel door het ongeoorloofde gekibbel vanuit de Vlaamse gewestelijke overheid , die weigerde samen te werken met de federale overheid. Energielevering is grensoverschrijdend en komt dus de federale en Europese overheid toe.

Geopolitieke spanningen? Jawel. Beter dan de oorlogsinspanningen van de NAVO te ondersteunen zou België eerder een actief vredesbeleid moeten promoten, die de spanningen met Rusland weghaalt. 

Bezorgdheid voor de armoede van de burgers? Dit is wel het toppunt van hypocrisie. Wie heeft zich steeds verzet tegen een controle van de prijzen op de ‘vrije markt’? Wie heeft zich verzet tegen verlaging van btw?....

België bij de top van Nucleaire kennis? Jawel, en dat zullen we blijvend nodig hebben. Het correct sluiten en afbouwen van kernreactoren vergt 25 jaar werk, tot aan de pensioenleeftijd van alle huidige werknemers. Maar vooral het beheren van het overblijvend kernafval, vergt het opleiden van een nieuwe generatie nucleaire ingenieurs.

Nog verderop:

Vergelijkende studie

De ondertekenaars wensen dat de federale regering een geactualiseerde vergelijkende studie voor Plan A (sluiting 7 reactoren en vervangcapaciteit 1.6 GW bijkomende gascentrales) en Plan B (sluiting 5 reactoren) voorlegt met duidelijke vermelding van basishypothesen en randvoorwaarden. Op basis van diepgaande analyses door talrijke academische deskundigen blijkt dat er een structureel tekort aan capaciteit is en dat back-up uit de buurlanden niet gegarandeerd is.

In de media kwamen de voorbije weken steeds opnieuw prominent de tegenstanders van de kernuitstap aan het woord. Terwijl we nagenoeg geen weerwerk of argumenten van de minister hoorden.

Uit De Standaard halen we het alternatief van de minister voor 2025:

Waar komt onze stroom vandaan in 2025?

Volgens schattingen van netbeheerder Elia heeft België na de kernuitstap in 2025 op piekmomenten 13.767 megawatt (MW)* vermogen nodig. Waar komt die stroom vandaan?

• 2518 Bestaande centrales (gas, warmtekrachtkoppeling, noodgeneratoren, turbojets) die dit jaar deelnamen aan het steunmechanisme om voldoende alternatieve energie op te wekken
• 3806 Bestaande centrales die in 2024 willen deelnemen aan het steunmechanisme, onder meer de pompcentrale van Coo.
• 1602 De nieuwe gascentrales van Engie/Electrabel in Les Awirs en Vilvoorde, geselecteerd voor het steunmechanisme
• 287 Nieuwe vraagsturing, geselecteerd voor het steunmechanisme. Het gaat om afspraken met de industrie om haar elektriciteitsverbruik tegen betaling te verminderen.
• 41 Nieuwe batterijprojecten, geselecteerd voor het steunmechanisme (41)
• 1467 Nieuwe vraagsturing, batterijen, … die niet meer dan 200 uur per jaar nodig zijn. Zij komen aan bod in de veiling van 2024 voor levering in 2025. Dat wil zeggen dat het moet gaan om projecten die in een jaar tijd beschikbaar zijn.
• 2000 Bestaande zonneparken, windmolens, warmtekrachtkoppeling, biomassa die al andere steun krijgt.
• 1063 Invoermogelijkheid op schaarstemomenten, zoals berekend door netbeheerder Elia (vooral uit Nederland en Duitsland)
• 873 Invoer uit Groot-Brittannië op momenten van schaarste, zoals berekend door Elia
• 111 Nog niet gecontracteerd (111)

Totaal:13767

Grafiek: DS-Infografiek  Gecreëerd met Datawrapper

Merk op dat België tegenwoordig een piekbehoefte aan stroom nodig heeft van  13,7 gigawatt, 10 jaar geleden was dat nog 14,7 GW, waartegenover een productiecapaciteit stond van 15,7 GW. Twee fenomenen. Sinds de liberalisering van de energiemarkt in 2003 werd onze Belgische productiecapaciteit afgebouwd, omdat import vaak goedkoper was. De producenten waren niet meer verplicht om ten allen tijden vraag en aanbod op het net in evenwicht te houden. De liberalisering bracht een enorme technische complicatie mee, de bron van de huidige onzekerheid.

Anderzijds  daalde de benodigde piekvraag sterk door nieuwe technische ontwikkelingen: efficiëntere ijskasten, wasmachines en droogkasten bijvoorbeeld. Invoering van spaarlampen en ledlichten. Op die weg kan nog veel meer.

Het huidig gekibbel gaat over 1,6 GW op de 13,7 GW van de piekvraag. Dat zou opgevangen kunnen worden door sterke verhoging van snelle investering in hernieuwbare energie. Die hernieuwbare energiebronnen worden nu op 13 à 15%  geschat. De Europese commissie vraagt om dat op te trekken tot 35% Zou België wat meer doen, zoals Europa verwacht, dan zou het probleem al opgelost zijn.  Merk op dat hernieuwbare energie veruit de goedkoopste vorm van energie aan het worden is. De mogelijkheden aan zonnepanelen in België zijn nog enorm. Maar men moet weg van het huidig certificaten systeem. De overheid dient rechtstreeks zelf te investeren. Dat maakt het goedkoper.

Om de gevreesde onregelmatigheid van hernieuwbare energiebronnen op te vangen bestaan er vele mogelijkheden. Hernieuwbare energiebronnen zijn misschien wel onregelmatig , maar tegenwoordig heel voorspelbaar. Daarop kan al heel wat ingespeeld worden door vraagsturing. In het plan van de minister staat dat voor 1,4 GW. Dit kan verder omhoog gebracht worden.

Verder hebben we opslag mogelijkheden nodig om de overbodige piek productie bij veel wind of veel zon op te slaan om later te gebruiken bij momenten van weinig wind of weinig zon. De minister voorziet slechts 0,041 GW aan batterijprojecten. Batterijen zijn een mogelijke oplossing om tekorten over uren tot enkele dagen op te lossen.  Veel beter is de opslag in warmte, perslucht en waterhoogte. Hier kan nog stukken meer, zie naar Denemarken hoe die dit al meesterlijk doen. Maar België heeft samen met Nederland een geweldige troef: haar petrochemische industrie, die een heel netwerk aan waterstof pijpleidingen en waterstoftechnologie beheert. Vervang de huidige productie aan grijze waterstof uit aardgas, door groene waterstof uit elektrolyse van water. Je schakelt daar al meerdere procenten van Belgische CO2-emissie mee uit. Waterstof kan maanden lang opgeslagen worden. De gas-infrastructuur kan hiervoor gebruikt worden. Bovendien komt er bij de elektrolyse van water ook evenveel  zuurstofgas vrij, dat eveneens nuttig gebruikt kan worden. Als Engie, net zoals Basf dat doet in sommige van haar installatie, voor haar gascentrale in Vilvoorde zuivere zuurstof zou gebruiken in plaats van omgevingslucht, dan zou onmiddellijk ook het stikstof-en ammoniak- emissie probleem opgelost zijn, en hoeft Zuhal Demir niet meer dwars te liggen.

Wiebe Eekman