Opinie -Tijd om weer te ontwapenen
Europa militariseert in ijltempo. De Russische invasie van Oekraïne vormt de aanleiding om uit te pakken met troepenontplooiingen, forse budgetstijgingen en wapenleveringen van een omvang die tot voor kort onmogelijk werden geacht.
De jongste maanden kondigden de meeste NAVO-lidstaten, maar ook EU-lidstaten die geen lid zijn van deze militaire alliantie forse budgetstijgingen aan. Parallel daaraan zijn ook de wapenleveringen aan Oekraïne sinds de Russische invasie in crescendo gegaan. Het tempo en de omvang van de bewapening zouden heel wat vragen en bedenkingen moeten oproepen, maar er is nauwelijks een debat.
Kort na de Russische annexatie van de Krim en het uitbreken van de oorlog in de oostelijke Donbass-regio (2014) beslisten de NAVO-regeringsleiders om hun nationale militaire budgetten tegen 2024 te laten stijgen naar minstens 2% van hun Bruto Binnenlands Product. In 2021 gaven ze al 154 miljard dollar meer uit ten opzichte van 2015, goed voor samen 1.050 miljard dollar. Dat is 52% van het wereldtotaal of 17 keer meer dan wat Rusland besteedt. Dat zou dus ruimschoots moeten volstaan in elke verdedigingsstrategie.
Terwijl stijgingen van de militaire budgetten tot voor kort een pak moeilijker te verdedigen vielen wegens hoge sociale en economische noden o.m. als gevolg van de pandemie, staat er door de Russische invasie van Oekraïne geen maat meer op de militarisering.
Duitsland kondigde een verdubbeling aan van zijn militair budget dat dit jaar nog naar 100 miljard euro moet gaan. Afgaande op verklaringen van de andere NAVO-regeringen zullen de komende jaren vele tientallen miljarden euro’s en dollars naar de militaire industrie wegvloeien, die haar aandelen spectaculair ziet stijgen. Vergeten zijn de Covid-pandemie en de noodzakelijke investeringen in de gezondheidszorg. Weg is de planetaire klimaatdreiging die dringende investeringen in alternatieve energievoorzieningen of het openbaar vervoer vereisen.
Op het ogenblik dat de Belgische regering wekenlang discussieert over een (magere) tegemoetkoming aan de energiefactuur van gezinnen, keurt ze zonder aarzelen investeringen in oorlogsmaterieel goed ter waarde van 10 miljard euro. Die komen bovenop de 9 miljard euro die de vorige regering al bestelde bij de wapenindustrie. Nu klinkt de roep naar nog meer miljarden om ook in ons land de 2% NAVO-norm te halen. De politieke consensus over deze disproportionele uitgaven is verbijsterend, zowel ten opzichte van andere maatschappelijke sectoren als in vergelijking met wat Rusland uitgeeft.
Het gaat dan ook over meer dan de loutere versterking van de defensiecapaciteit. Bovenop de oorlog in Oekraïne woedt ook een concurrentiestrijd tussen grootmachten die VS-president Biden omschrijft als “de democratische wereld tegen de autoritaire wereld”. Dat is onzin. NAVO-lid Turkije is net zo goed een autoritaire staat die een agressie-oorlog voert tegen de Koerdische bevolking in Noord-Syrië, waar de zones die het bezet etnisch worden gezuiverd. Het absolutistisch regime van Saoedi-Arabië wordt door Europa en de VS tot de tanden bewapend, terwijl het al sinds 2015 een brutale oorlog voert in Jemen. Geen enkel land heeft zoveel autoritaire regimes in het zadel gehesen of gehouden als de VS.
In werkelijkheid wordt de oorlog in Oekraïne gebruikt om een militair verlengstuk te breien aan een economisch blok in de mondiale concurrentiestrijd met sterk opkomende grootmachten zoals China. De wapens zijn nodig voor het geval de geopolitieke strijd over grondstoffen, markten en maritieme routes in een confrontatie uitmondt.
De ‘toevallige’ uitkomst van de huidige sanctiepolitiek tegen Rusland is dat de handelsrelaties met Moskou worden verbroken. Inmiddels vervangt Europa de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen door energieafhankelijkheid van de VS dat naar eigen zeggen met een groeiende exportcapaciteit zit van Liquid Natural Gas (LNG). En dat geldt ook voor wapens.
De belangen van het ‘Militair Industrieel Complex’ waar voormalig president Eisenhower zo voor waarschuwde, zijn niet te onderschatten. Al sinds 2014 vloeien er voor miljarden aan wapens naar Oekraïne. Europa heeft in het kader van de Russische invasie voor het eerst de zogenaamde ‘vredesfaciliteit’ geactiveerd voor wapenleveringen ter waarde van 1 miljard euro. Daarbij wordt het niet al te nauw genomen met de eigen wapenexportregels. Er is geen enkele garantie dat deze wapens niet zullen worden ingezet tegen de Russische minderheid (een kwart van de Oekraïense bevolking) in de Donbass-regio, waar er al jaren oorlog woedt.
De EU-exportregels stellen dat de wapens niet in handen mogen komen van ongewenste eindgebruikers. In Oekraïne zijn er extreemrechtse milities actief en Kiev heeft openlijk gesteld dat ze wapens verdeelt onder de burgerbevolking. Deze wapens smelten na de oorlog bovendien niet zomaar weg. De exportregels stellen verder dat leveringen geen conflicten mogen verlengen of verergeren, noch gebruikt mogen worden voor mensenrechtenschendingen. Naast de berichten over oorlogsmisdaden van Rusland, sijpelen ook de eerste berichten binnen van oorlogsmisdaden van het Oekraïens leger. In plaats van voorzichtig om te springen met wapenleveringen, is er een opbod waarvan de gevolgen later voelbaar zullen zijn.
Al die wapens waren niet nodig geweest, indien de afgelopen decennia geïnvesteerd was in betere relaties met Rusland. Moskou reageert al sinds het einde van de Koude Oorlog erg boos op het totaal negeren van zijn veiligheidsbekommernissen. Daarnaast werd nagelaten om het Oekraïens conflict met de Russische minderheid in handen te nemen. Washington voedde het zelfs met miljarden aan wapenleveringen sinds 2014. Het wordt tijd om juiste lessen te trekken en het begrip ‘ontwapening’ terug in het vocabularium op te nemen, naar het voorbeeld van leiders zoals Willy Brandt of Olof Palme die met succes werkten aan een ontspanningspolitiek met de Sovjet-Unie.
Ludo De Brabander, woordvoerder Vrede vzw
Deze opinie verscheen licht gewijzigd in De Standaard op 12.4.22