images/headerlefonline.jpg
Delen van artikels

image001image002image003image004image005image006image007

Allen samen de ‘+ 3 ° in 2100’ voorkomen ?

Een jaar na de eerste mokerslagen begin 2020 door het ‘coronavirus’ trekt begin 2021 de klimaatbeweging zich her en der weer op gang met nieuwe betogingen en acties.

Vraag is wel: loont het nog de moeite ? Zelfs de economische krimp door de coronapandemie betekende maar een klein deukje in de wereldwijde CO2-uitstoot.

Op 2 maart 2021 meldde de VRT dat “het Internationaal Energie-Agentschap (IEA) berekend heeft dat de uitstoot door het fossiele brandstoffengebruik in december 2020 al weer 2 % hoger lag dan in december 2019. Omdat economieën heropleven en veel landen nog geen sterk plan hebben om hun broeikasgassen aan banden te leggen, zitten we nu hoger dan voor de coronapandemie.”

Om de doelen van Parijs te halen, zou de wereld tot 2050 elk jaar een CO2-daling moeten realiseren zoals die door de pandemie. “De techniek daarvoor is er, maar niets wijst erop dat de wereld van plan is dat halsbrekende tempo waar te maken” schreef Gerard Reijn in De Morgen op 8 september 2020.

Nog vrij nieuw in de ‘klimaatstrijd’ is wel dat activisten nu ook mikken op de financiële machthebbers. De private en de overheidsbanken, de verzekeraars, de pensioenfondsen …

Frans Declerck, één van de motoren achter Grootouders voor het Klimaat en gewezen topman van Triodos Bank, verklaarde bij de VRT: “We moeten investeringen en beleggingen sturen naar projecten die consumptie in lijn brengen met het Klimaatakkoord van Parijs." De beweging vraagt "de overheden om duurzaam te denken, om financiële instellingen te verplichten bij te sturen én om een stimulans te bieden aan particulieren die duurzaam beleggen."

Ook aktief bij ‘Grootouders voor het Klimaat’ is oud-VRT-journalist en volksvertegenwoordiger voor Agalev/Groen, Hugo Van Dienderen. Van zijn hand en twee van zijn familieleden verscheen eind 2020 een ABC-klimaatboek.

Het Van Dienderen-ABC van het Klimaat

image008

Een klimaatbewuste familie als geen ander: Hugo Van Dienderen met dochter Ilse Van Dienderen en haar dochters Amber en Muse Paris

“Een verfrissende mix van aanklacht om wat onrecht is en van hoopvolle initiatieven, in dienst van het leven.” Kunnen we het Klimaatboek van drie generaties Van Dienderen – Hugo + dochter Ilse + kleindochters Amber en Muse – beter introduceren dan met die inleidende woorden van Luc Vankrunkelsven vooraan in het boek ? Hugo, Ilse en Amber schreven het. Muse illustreerde het.

Van Agro-ecologie langs Amazonewoud, Chocolade en ‘Green Deal’ over Koraal en Schone Lucht tot Zeewier en Zuidpool behandelt het boek zo’n 170 thema’s op telkens een halve tot een hele pagina. Op het eerste zicht kan de aanpak overkomen als die van een Encyclopedie en wie leest er nu een Encyclopedie ? Hier valt dat echter mee, want het boek laat zich wel degelijk in één keer helemaal uitlezen. Wel een dagje er voor uittrekken want het telt 150 pagina’s.

image001image009

Arm versus rijk – Het Mattheus-effect

Wist u bv. dat gezinnen met een laag inkomen tot vier (4 !) keer minder CO2 uitstoten dan de rijkste gezinnen van ons land ? Toch zijn het de beter begoeden die van allerlei ecologische premies genieten, zoals die voor isolatie. Bovendien lijdt wie arm is, vaak het meest onder problemen zoals verkeerslawaai en luchtvervuiling.

Op wereldvlak herhaalt zich het scenario: de armste landen die het minst bijdroegen tot de CO2-uitstoot, betalen er de hoogste prijs voor. In de vorm van bv. overstromingen en/of verwoestende orkanen zoals ‘Idai’, de dodelijkste cycloon ooit (in 2019) in Zuidoost-Afrika.

Geld is er, nu de schone technieken nog verder ontwikkelen

Onder ‘Emissions Gap Report’ valt te vernemen dat bij ongewijzigd beleid we tegen het eind van de eeuw “afstevenen op een opwarming van 3,2 graden. Dat betekent dat heel wat delen van de aarde gewoon onleefbaar worden voor de mens.”

Dat er geen geld zou zijn voor een beter klimaatbeleid, vind je enkele pagina’s verder weerlegd: “Het IMF berekende dat verschillende overheden de fossiele industrie in 2017 maar liefst 5.200 miljard dollar toestopten. Dat is evenveel als alle banken samen verloren in de fameuze bankencrisis van 2028.”

Nog interessant nieuws, dit keer onder het kopje ‘Geothermie’: “99 % van onze planeet is warmer dan 1.000 graden. 99 % van de rest is nog altijd heter dan honderd graden.” Maar allé, wat zitten we ons nog met Saoedische of andere stookolie te verwarmen ? Er valt ongelooflijk veel geothermische of aardwarmte te putten, alleen werd er nog onvoldoende in de technieken daarvoor geïnvesteerd. Aan de kusten valt dan weer de getijdenenergie te benutten. In Schotland hebben ze daartoe al ‘onderwaterwindmolens’ ! Ooit van gehoord ?

Langs Tuvalu naar de (ver-)‘Zuippool’

‘Tandwielkasten’, ‘Teken’, ‘Thoreau’, ‘Torekes’, ‘Tournevie’, (‘Trump’), ‘Tuvalu’: ziedaar de 7 topics in het boek die beginnen met de letter T en waarvan ik er u 6 graag wat toegelicht had. Maar als ik zo zou doorgaan, hoeft u het boek niet te kopen.

Eindigen doet het op de Zuippool, euh de Zuidpool. Daar én elders dreigt het een ‘koud verzuipen’ te worden als alle ijs er smelten zal en de zeespiegel met 58 meter stijgt ! Het laatste boekzinnetje stelt dit: “Vlaanderen behoort tot de lage landen en is heel gevoelig voor overstromingen”. Toch boycot ‘Vlaams’ NVA-minister Demir de Belgische bijdrage tot het Europese klimaatplan. Cui bono ?

Voor we in het boek aan de Zuidpool toekomen, is er bij de letter W aandacht voor Waterbus, Waterkracht, Waterstof en … Wijn maar niet voor Waterstress of Watertekort. (Zoals het ook onbegrijpelijk is dat Biodiversiteit het aBc niet haalde.)

Wat Waterstress of Waterschaarste betreft, weten we dat sinds Kaapstad in 2018 al bijna totaal zonder drinkwater viel, dit tal van wereldsteden te wachten staat. Met name megasteden die afhankelijk zijn van smeltwater uit de bergen gaan grote watertekorten tegemoet als de gletsjers verdwenen zijn. En water: daar kan een mens geen dag zonder. Dat wordt een veel groter probleem dan het voedselprobleem.

‘ABC van het klimaat’, Ilse Van Dienderen, Amber Paris, Hugo Van Dienderen, Muse Paris (illustraties). Willems Uitgevers. Bestellen kan via www.grootoudersvoorhetklimaat.be/abc-order/ of in de betere boekhandel.

Van ‘Utopia’ tot dystopieën tot ‘Climate fiction’

Toekomstboeken zijn er in velerlei soorten. Utopieën bijvoorbeeld zoals het baanbrekende ‘Utopia’ (Leuven, 1515) van Thomas More maar ook dystopieën à la ‘Brave New World’ (1932, Aldous Huxley) en ‘1984’ (1949, George Orwell).

Een apart genre van toekomstroman betreft de ‘klimaatfictie’. In het Nederlands taalgebied zijn we er niet zo bekend mee, maar in het Engels is de ‘cli-fi’ wel een fenomeen. “Elle fait fureur”, schreef Jean-Claude Vantroyen in ‘Le Soir’ van 5 april 2019: “La ‘climate fiction’ va réchauffer la littérature.»

Het artikel bevatte tal van boektitels beginnende met het in 1962 verschenen ‘Le monde englouti’ van J.G. Ballard: ‘The drowned world’. 1962 ? Van minstens 1958 was in wetenschapskringen bekend dat het klimaat aan het ontsporen gebracht was. Hoe komt het dan dat ‘cli-fi’ niet vroeger furore maakte ? Het antwoord op die vraag is te vinden in een boekbespreking die Gie Goris schreef voor het magazine MO* van herfst 2018. Titel: “De catastrofe is een mogelijkheid”.

“The Great Derangement” van Amitav Ghosh;

over ideologie en ‘productie-apparaat’

Goris opende met dit citaat: “Als er één zaak is die de klimaatverandering onweerlegbaar heeft aangetoond, dan deze: de wereld uitsluitend bekijken en beschrijven zoals hij is, komt neer op collectieve zelfmoord.” Aan het woord: de Indiase romanschrijver Amitav Ghosh in ‘The Great Derangement, Climate Change and the Unthinkable’. (2016)

Volgens Ghosh heeft “de afwezigheid van klimaatverandering in de wereldliteratuur alles te maken met de gietvorm waarin de moderne roman ontstond.” Die omschrijft Ghosh “als een cultuur ‘waarin het onwaarschijnlijke gebannen werd en het alledaagse centraal kwam te staan’”. Het gevolg is dat “de catastrofe niet langer gezien werd als rationele mogelijkheid. Literair kwam ze terecht in niches zoals de sciencefiction. Politiek moest ze niet langer als mogelijke uitkomst gezien worden.”

Gezien het verbranden van olie de hoofdschuldige is voor de uitstoot van CO2, gaat Ghosh in op de dominantie van de olie. Hij stelt “enorme inspanningen” vast “van het machtscomplex, met name militaire kringen en inlichtingendiensten, om de op olie gebouwde status-quo te verdedigen, niet zozeer tegen de dreiging van klimaatverandering als wel tegen de bedreiging die uitgaat van klimaatactivisten die een heel ander productie- en consumptie-apparaat eisen.”

In ’De Grote Verdwazing’ legt Ghosh uit dat “het strijdtoneel voor de toekomst niet het persoonlijke geweten is, maar het productie-apparaat dat het extreme weer, de opwarming van de aarde, het smelten van polen en gletsjers, de stijging van de oceaanspiegel … veroorzaakt.”

De kans om een op hol slaand klimaat nog te voorkomen, is er nog, maar de tijd tikt weg. Ghosh vreest dat “die tikkende klimaatklok niet in overeenstemming te brengen is met de traagheid waarmee massabewegingen zichzelf opbouwen en impact op de besluitvorming krijgen.” Daarom dat hij rekent op bestaande massa-organisaties.

Nu zou je verwachten dat als Ghosh het over ‘het productie-apparaat’ heeft, hij voor de vakbonden zou kiezen als ‘game changer’, maar de auteur kijkt vooral naar de religies. Vol lof is hij voor de klimaatencycliek ‘Laudatio Si’. Gie Goris moest echter opmerken dat het met “de massale mobilisatiekracht van de kerk voor rechtvaardige transitie toch wat tegen valt.”

image010

Met een vertelfiguur - Man Bashar - die geboren wordt in 2025 zitten we duidelijk in de fictie. Zoals hierboven gezien is ‘climate fiction’ als literair genre verre van ‘nieuw’, maar voor het Nederlands taalgebied kan ik me geen ander werk voor ogen halen dan Steven Vrommans nieuweling ‘Amor Mundi’. (2021)

“Een positieve post-apocalyptische roman”, zo staat er te lezen op de achterflap van “Ommekeer, Memoires van een omwentelingskind (2025-2052)”.

De al lang voorspelde ‘synchroschok’

Elke neoluddiet zal vreugdesprongetjes maken als hij verneemt dat het begin 2025 tot een SMBO komt: de lang verhoopte “Social Media Black-Out” ! Fakebook, Twiettetwit en al dat gedoe: van het ene op het andere moment functioneren ze niet meer. Vreselijk voor al hun verslaafden. Hemels voor al de anderen.

Maar waar het overal opduikende bericht ‘No longer available, becouse of enough’ eerst alleen de ‘socials’ (be-)treft, wordt het een pak ernstiger als dat dit wordt: “Money is no longer available, because of enough”. “Alle virtuele geld is weg.” “Die nacht wordt het plots heel stil in de straten.”

Nog niet eens aan pagina 50 toegekomen, treft nog een derde ramp de wereld: een nieuw dodelijk ‘demetervirus’. De al lang voorspelde ‘synchroschok’ wordt realiteit. Megaproblemen die tegelijk toeslaan en systeem en burgers doen “in elkaar klappen”.

Maar niet gepanikeerd, Stevens personages die hij ons nu al allemaal introduceerde en die luisteren naar namen zoals ‘Apple, ‘Mona’, ‘Hope’ … - ze zullen het - op enkelen na - nog 250 pagina’s volhouden. Terwijl ze nochtans – nog altijd maar in 2025 – er ook een kernoorlog bovenop krijgen. Gelukkig niet om Hoek van Holland. Iets verderaf: tussen Pakistan en India.

Ondertussen functioneren in eigen land zowel het federale als het Vlaamse niveau nog nauwelijks maar in Gent nemen ze het heft in eigen handen. De stadsraad van ‘BeterGent’ begint met de organisatie van de eigen voedselvoorziening.

Door de 12 ontplofte kernbommen in de Indisch-Pakistaanse oorlog beleeft de Aarde tijdelijk een “nucleaire winter die voor het eerst deze eeuw voor een algemene afkoeling van de planeet zorgt”. Maar er is wel een “ongeziene impact op de biodiversiteit” en er zijn “naar schatting 95 tot 130 miljoen ontheemden of vluchtelingen. Triest record.”

Aangekomen in het jaar 2038 en op pagina 121, duikt er een terreurgroep op in de vorm van dood en vernieling zaaiende ‘consubendes’. Maar ondertussen staat het water steeds hoger aan de lippen van veel grote kuststeden nu de “hele westelijke Arctische ijskap dreigt in te storten.” Aan de ‘Vlaamse’ kust komt het tot een grote uittocht. Ook weer richting ‘BeterGent’. “Hoe lang blijft Gent nog een leefbare stad ?”

De vrees voor een uitbarsting van de supervulkaan in Yellowstone National Park brengt een stroom ‘vulkaanvluchtelingen’ op gang. Yellowstone ontploft ook effectief.

Methaanbom, zelfmoordfeestjes, eco-euthanasie én …

In 2050 – zo voorspelt ons Steven Nostradamus – “ontploft de Arctische methaanbom”: uit de ontdooide Siberische permafrost ontsnapt een enorme hoeveelheid methaan, een extreem klimaatgas.

Jongeren die de ernst van de toestand beseffen, gaan over tot ‘zelfmoordfeestjes’. Ouderen nemen deel aan ‘maakplaats-programma’s: eco-euthanasie.

Stelt u die voor uzelf nog even uit, beste lezer, want er is nog meer op komst.

Maar wacht even. Ik heb u nu al veel te veel verteld. Zeker niet ook nog het einde verklappen ! Kan auteur/tovenaar Vromman het finaal nog goed laten aflopen of eindigt het in een nachtmerrie ?

‘Amor Mundi’ kan hier besteld worden: Bestel Amor mundi (google.com) alsook in de betere boekhandel.

image011image012

Mark Lynas’ Zes Graden

Leo Meyer - editor IPCC Synthese Rapport 2014 – schreef op de eerste binnenpagina van ‘Zes Graden’: “Dit boek geeft een schrikbarend beeld van wat er in het allerergste geval nog deze eeuw door de klimaatverandering zou kunnen gebeuren. Die kans is heel klein, maar de 3 graden waar we nu op afstevenen, is al erg genoeg. Lees en huiver, en help vooral mee het Klimaatakkoord uit te voeren – het kost maar een schijntje vergeleken bij Corona !”

Zes hoofdstukken telt ‘Zes Graden’: één voor elke graad extra ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. De titel voor elk hoofdstuk kan heel kort zijn, te beginnen met:

1° C

Lynas vertrekt bij wat “De krantenkop van de eeuw” had kunnen zijn. “Het gebeurde in 2015.” “Het Britse KNMI bracht een persbericht waarin stond dat “de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak nu voor het eerst 1 ° C boven het pre-industriële niveau uitkomt”. Het niveau van 1850-1900 toen de industrie massaal CO2 (kooldioxidegas) de lucht begon in te jagen.

Groeiend bewustzijn leidde tot internationale conferenties zoals die van Kyoto en Parijs. Maar “het maakte allemaal geen verschil”, schrijft Lynas. “Niets van dit alles heeft ook maar de geringste deuk geslagen in de steeds steiler oplopende lijn van de Keeling Curve.”

We hebben een stabiel maar enorm ingewikkeld weerssysteem op hol doen slaan en we hebben er zelfs geen benul van waar dat allemaal toe kan leiden. Wat we wel weten is dat de stijgende zeespiegel wereldwijd nu al tal van eilanden onbewoonbaar maakt. Een hetere planeet leidt ook tot oorlog via de sociale onrust die volgt op droogtes en dalende landbouwopbrengsten. De Syrische burgeroorlog is een bekend voorbeeld.

Mark Lynas merkt ook op dat “de mens niet de enige is die lijdt”. Talloze plant- en diersoorten worden niet alleen bedreigd doordat de menselijke wereldbevolking steeds meer gebied inpalmt, maar ook doordat de klimaatverstoring hun ‘habitats’ onleefbaar maakt. Waardoor ze moeten opschuiven naar de polen en hogerop, de bergen op. “De roltrap naar uitsterven”.

En niet alleen soorten verdwijnen. Heelder ‘voedselwebben’ en ‘ecosystemen’ stuiken ineen. Waardoor ziekteverwekkers zich over steeds grotere oppervlaktes verspreiden.

2° C

De Noordpool die helemaal zonder ijs valt: sneu alleen voor poolvos en ijsbeer ? Sneu voor heel de wereld met uit balans geraakte mondiale weersystemen. Sneu voor de 136 megasteden die bij 2°C nog vaker zullen overstromen. Sneu voor al de mensen die ziek worden door zich breder over de planeet verspreidende muggen die ziektes overbrengen zoals knokkelkoorts, gele koorts en malaria.

En dat alles terwijl “de olifant in de kamer” groter en groter wordt. Een halve pagina’ besteedt Lynas aan de bevolkingsgroei die ons tegen het midden van de eeuw naar 9,5 tot 10 miljard mensen brengt, terwijl overal op aarde de levensomstandigheden verslechteren en de landbouwopbrengsten dalen.

Nu werd er vroeger al een paar keren te vroeg voorspeld dat de voedselproductie de aangroei van de menselijke bevolking niet zou kunnen volgen, maar door de ‘groene revolutie’ kwamen die voorspellingen niet uit. Wat is die ‘groene revolutie’ echter anders dan een verhoogde uitbuiting én vervuiling van de Aarde ?

Maar niet voedseltekort dreigt het grootste probleem van veel wereldsteden te worden, wel drinkwatertekort. Zodra de gletsjers in de Himalaya weg zijn, vallen alleen al in zuidelijk Azië 1 tot 2 miljard mensen zonder drinkwater. Lynas vermeldt het niet maar het Zuid-Afrikaanse Kaapstad viel in 2018 al eens bijna volledig zonder drinkwater.

3° C

“Betreden we de 3° C-wereld, dan belanden we in een warmer klimaat dan iemand van onze soort ooit heeft meegemaakt. Je moet de geologische klok 3 miljoen jaar terugdraaien” om in een tijdperk te belanden met een temperatuur die gemiddeld 2 tot 3° C hoger ligt dan begin 20ste eeuw. Je moet dus terug tot voor de komst van onze soort, Homo Sapiens.

Water, overal water, maar niet om te drinken. En hitte, “heter dan de hel”. Lynas neemt ons mee naar India en Pakistan waar ze de jongste jaren reeds vreselijke hittegolven ondergingen waarbij al duizenden mensen stierven.

“Bij 3° C zal de helft van de mondiale landoppervlakte uit droge gebieden bestaan”. Misoogsten en lagere opbrengsten zullen leiden tot ‘voedselschokken’ en … voedselrellen. Continenten vervallen in chaos. Ecosystemen storten in.

4° C

Doordat de door CO2 en methaan- (vrijkomend uit de weggesmolten permafrost) alsook nog andere broeikasgassen veroorzaakte klimaatopwarming, ook zonder bijkomende CO2-uitstoot door de mens, nog een tijd doorgaat, halen we wellicht ook de 4° C.

Bij 4° C zal “in grote delen van de planeet voor lange tijd een dodelijk broeikasklimaat heersen”. Grote branden met massa’s stofontwikkeling zullen er ook bij horen. “4° C betekent dat we onze wereld letterlijk in brand gestoken hebben.” “Orkaan-alarm”, “Mislukte oogsten”, “Massa-extinctie” …

Door ”de permafrost-koolstof-terugkoppeling maken we tegen het einde van de eeuw de overstap mee naar een nog heter tijdperk – de super-broeikaswereld van 5° C.”

5° C

Lynas hoofdstukken worden steeds dunner én extremer. 5° C: dan moet je denken aan toestanden zoals nu in de Amerikaanse ‘Death Valley’-woestijn.

Dan wordt het overleven in “klimaatvluchtoorden” (zoals Nieuw Zeeland) waar om gevochten zal worden om er in te mogen. De politiek zal nog meer verextreemrechtsen. Lynas merkt op hoe extreemrechts vaak de klimaatverstoring minimaliseert of ontkent. Verzet tegen klimaatmaatregelen maakt deel uit van hun ‘cultuuroorlog’.

6° C (En misschien wel 7° C én heter !)

Willen we ons het ergste voorstellen, kunnen we weer terugkijken naar hoe het vroeger al ontspoorde. Conclusie: “De Aarde is meermaals afgedwaald naar de gevarenzones, zowel heet als koud. Terugkoppelingen kunnen in beide richtingen werken – als CO2 te krap wordt, verzamelen zich ijs en sneeuw aan de polen waardoor de binnenkomende zonnestraling wordt weerkaatst en de planeet verder afkoelt.” (Het omgekeerde van wat nu bezig is.)

“Maar altijd werd” na een tijd “het evenwicht hersteld.” Maar misschien hebben we nu zo’n fel broeikaseffect op gang gezet dat de Aarde sneller dan voorzien, eindigt als een tweede Venus.

Op Venus is de oppervlakte-temperatuur gemiddeld 460° C. Heet genoeg om lood te smelten. Deels doordat onze buurplaneet dichter bij de zon staat maar ook “omdat Venus ergens in zijn vroege geschiedenis door een op hol geslagen broeikaseffect werd getroffen, waardoor de planeet definitief stierf.”

De Aarde ontsnapte aan zo’n scenario maar “onze foutmarge krimpt doordat de zon steeds heter wordt.” “Als al het andere gelijk blijft, zo berekenen wetenschappers, zal de Aarde ‘thermisch catastrofaal op hol slaan als de zonneconstante 6 % helderder wordt dan nu, wat over 650 miljoen jaar zal gebeuren.” Maar “vochtige broeikasomstandigheden” kunnen al veel eerder plaatsvinden, “namelijk over slechts 170 miljoen jaar.”

Finaal gaat de planeet er dus aan. Zo gaat dat in het heelal. Maar moeten wij dat versnellen ? Lynas: “Niemand weet precies waar het omslagpunt ligt.” “Maar voor een zelfmoordbeest dat zijn thuisplaneet wil vernietigen, moet het haalbaar zijn.”

Het Eindspel

In zijn slothoofdstuk herhaalt Lynas het nog eens kort en krachtig. Wat hij aan maatregelen voorstelt klinkt echter zo drastisch dat je er gif kan op innemen dat het niet zal lukken: “We moeten direct stoppen met de verkoop van auto’s en vrachtwagens – alles waar een verbrandingsmotor in zit – en ook met de verkoop van CV-ketels, vliegtuigen, schepen, cementovens, hoogovens en andere industriële machinerie. Aan dit alles moet een einde komen, ongeacht de gevolgen voor de werkgelegenheid en de economie.”

“Als je denkt dat dit teveel van het goede is” (en hij heeft ondertussen nog heel wat meer opgesomd) “dan moeten we er eerlijk voor uitkomen dat we het doel van 1,5° C loslaten.” Maar dan is het op naar 2,3 en misschien nog veel meer graden opwarming.

Het boek eindigt hyper-emotioneel met Lynas die schrijft: “Indien nodig zal ik nog jaren, decennia doorvechten, met eindeloze vastberadenheid en grenzeloze liefde, totdat de temperatuur niet meer stijgt en onze kinderen een toekomst hebben.”

‘Zes Graden’ is een uitgave van EPO en Uitgeverij Jan Van Arkel: https://www.epo.be/nl/ecologie/4633-zes-graden-9789462672543.html

 image013

Met Bill Gates de ‘klimaatramp’ vermijden ?

Door het quasi-monopolie van de besturingssoftware van het door hem mee opgerichte Microsoft, behoort Bill Gates al jaren tot de absolute top van ’s werelds rijksten. Eind 2020 werd hij alleen voorafgegaan door Jeff - Amazon - Bezos en Elon - Tesla - Musk.

Nu heeft Gates een boek uit onder de titel “How to avoid a climate disaster”. In het Nederlands vertaald als “Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden”.

Voor u naar de boekenwinkel holt of naar bol.com surft, toch even lezen wat er te leren viel uit een ‘interview’ door Dirk Draulans met Gates in Knack op 17 februari (1) en een kritische doorlichting door Ruud Goossens van ‘De goede werken van Bill Gates’ in De Standaard van 27 februari 2021. (2)

Simplistisch geloof in mirakel van nieuwe kerncentrales ?

In Knack gaf Gates toe dat hij pas in de jaren 1990 naar ander zaken dan software begon te kijken. “Pas nadat ik vanaf 2008 niet meer fulltime met Microsoft bezig was, kwam de klimaatproblematiek op de agenda.”

Zoals Knacks hoofdtitel aangaf, komt Gates nu dit beweren: “Zonder mirakel hebben we kernenergie nodig”. Meer dan waarschijnlijk heeft Gates de jarenlange discussies over de problematiek van kernenergie gerateerd. Als oud-gediende van de anti-kernenergiebeweging kan ik ze u wel even op een rij zetten, de belangrijkste nadelen van kernenergie:

  1. de torenhoge bouw- en verzekeringskosten;
  2. de veiligheidsrisico’s: herinner u Three Miles Island, Tsjernobyl met zijn wolken kankerverwekkende radioactiviteit over grote delen van Europa, Fukushima …;
  3. het opslagprobleem: radioactief afval moet eeuwen beveiligd worden;
  4. de dreiging van ‘vuile bommen’: gewone bommen’ aangevuld met (het almaar meer circulerend) radioactief afval (deels uit ‘failed states’),
  5. de dreiging dat steeds meer landen via hun burgerlijk ook een militair kernprogramma ontwikkelen.
  6. de afhankelijkheid van grote energieconcerns die de kerntechnologie monopoliseren en gedecentraliseerde alternatieve energievormen saboteren;
  7. En dan is er nog het begin van alles: de uranium-ontginning zelf waarover heel weinig bekend raakt maar die de bevolkingen (in bv. West-Afrika) door de vrij gekomen radioactiviteit, met veel gezondheidsproblemen opzadelt. Gezondheid: het eerste goede doel van goed boeleke Gates.

Nu investeert Gates wel in een nieuw type kerncentrale: volautomatisch, op oude kernbrandstof. Maar dat type bestaat “voorlopig uitsluitend in supercomputermodellen”. Vraag is hoe lang we op dat ‘mirakel’ moeten wachten voor het operationeel zal zijn.

CO2 voorkomen of af- en opvangen ?

Voor Gates moet de economie blijven groeien én dus zal ook de CO2-uitstoot dat doen. Maar je kan CO2 ook ‘bemeesteren’.

Door middel van een ‘koolstoftaks’ waar in België nu ook de Nationale Bank voor pleit (De Standaard 13/2/21) en die in Finland al sinds 1990 bestaat net als nu ook in 16 andere Europese landen, kan de overheid zowel de uitstoot doen krimpen als geld innen dat gebruikt kan worden om CO2 weer op te vangen en op te slaan.

Voor het opvangen en opslaan bestaan er grosso modo drie ‘methoden’:

  1. Opslag via de natuur: weidelanden, bossen, gesteente … Vandaar het pleidooi voor herbebossing, maar in dichtbevolkte regio’s is dat haast niet meer mogelijk.
  2. ‘Afvang’ via de industrie: in de Belgische havens wiens industriële activiteit instaat voor “40 % van de CO2-uitstoot in Vlaanderen” wordt ingezet op de “afvang van CO2 om die daarna vloeibaar te maken en op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee. Voor het hergebruik van CO2 als grondstof voor industrie of bouw, is het nog wachten op technologische doorbraken.” (DS 27/2/2021)
  3. De derde methode betreft de ‘direct air capture’-techniek, waarin Gates stelt “de grootste investeerder wereldwijd” te zijn. Het gaat om “het actief uit de lucht plukken van CO2, wat iets anders is dan het afvangen van CO2 op het einde van een productieproces.” “Vreselijk duur’ geeft Gates toe. ‘De concentratie van koolstofmoleculen in de lucht is zo laag dat er veel energie voor nodig is om ze er uit te halen.” Wanneer ooit zal deze methode praktisch bruikbaar zijn ?

Als Microsoft en Gates eerlijk hun belastingen zouden betalen …

Verwondert het dat Gates in Knack pleitte voor meer overheidsoptreden ? Voor gerichte onderzoeks- en ontwikkelingsbudgetten. Gates: “Het is toch te gek voor woorden, dat ik de grootste investeerder ben in belangrijke innovatieve technologieën en niet een overheid. Het is de wereld op zijn kop.”

Te gek voor woorden: dat zegt de man die steenrijk werd door de superlage belastingen in de V.S. Toen presidentskandidate Elizabeth Warren en later ook Alexandria Ocasio-Cortez, met plannen kwamen om de superrijken serieus te belasten, ging Gates in het verweer met het argument dat deze plannen de ‘innovatie afremmen’.

Democratisch probleem

Doordat rijke filantropen in plaats van belastingen te betalen, liever zelf beslissen welke goede doelen ze steunen krijg je een terugval in het soort ‘liefdadigheidswerken’ dat we kenden voor de opkomst van de door de vakbonden afgedwongen sociale verzorgingsstaten die basisvoorzieningen tot een recht en niet een gunst maakten.

Ruud Goossens ging dieper in op de ondemocratische aard van ‘filantropische projecten’.

“Omdat hij zulke grote bedragen uittrekt, kan Gates enorm op de agenda wegen. Ongeveer 10 % van het budget van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) komt van zijn stichting. Daarmee staat die op nummer 2, voor Duitsland. Dat geld komt niet als een blanco cheque, Gates geeft zelf aan waarin het geïnvesteerd moet worden. (…)

Er staat geen muur tussen de zakelijke en de caritatieve activiteiten van Gates. Via zijn stichting is hij erg actief in de vaccinindustrie. In die hoedanigheid toont hij zich een groot verdediger van een streng patentrecht. Dat lijkt te botsen met de doelstellingen van de Gates Foundation” maar “er zijn nauwelijks bedrijven die zo hard afhangen van een strak intellectueel eigendomsrecht als Microsoft. (…)

Journalist Tim Schwab vlooide uit dat de stichting van Gates voor honderden miljoenen dollars geeft aan bedrijven waarvan ze zelf aandelen heeft.”

‘Filantrokapitalisten’ drukken ook “hun eigen zakelijke en ‘efficiënte’ aanpak door. Ze willen dat er met concrete doelstellingen wordt gewerkt die meetbaar zijn op korte termijn.” Dat leidt er echter toe dat “minder in het oog springende doelen, zoals de voorbereiding op een noodtoestand” lager op de WHO-agenda kwamen te staan.

Overdreven optimisme of kortzichtige zelfoverschatting ?

Zit Gates niet zodanig gevangen in zijn technologisch denken dat je hem bv. niet hoort over consuminderen ?

Ruud Goosssens: “Filantrokapitalisten’ blijven vriendelijk voor het systeem. Gates gelooft niet dat grote gedrags­wijzigingen en minder energieverbruik realistisch zijn. Het moet allemaal van innovatie komen. Dat kan geheel oprecht zijn, maar het leidt er wel toe dat er volgens Gates massaal geïnvesteerd moet worden in projecten waaraan hij zelf ook verbonden is.”

Aan het eind van het ‘interview’ in Knack gaf Gates toe “af en toe wat gefrustreerd te raken, als ik zie hoe moeizaam het gaat, hoe weinig concrete plannen er zijn, hoe sommigen (…) maar wat aanmodderen.” Maar hij besloot optimistisch met te stellen dat “er veel goede wil is op veel fronten. De pandemie heeft ons geleerd dat we een grote uitdaging aankunnen als we er samen de schouders onder zetten. Dat stemt hoopvol.”

Euh … Wat heeft de pandemie ons geleerd ?

https://www.knack.be/nieuws/belgie/bill-gates-zonder-mirakel-hebben-we-kernenergie-nodig/article-longread-1700735.html

Waarom de goede werken van Bill Gates een probleem zijn - De Standaard

image015

“Onder een witte hemel’

The Guardian bracht op 6 maart 2021 een interview van Jonathan Watts met Elizabeth Kolbert. Zij ging voor haar boek “Under a White Sky” op zoek naar wetenschappers die broeden op technologische methodes om de klimaatverstoring een halt toe te roepen.

“Het is de vraag van de eeuw:

zal technologie de klimaatcrisis oplossen - of erger maken? "

Het vorige boek van Elizabeth Kolbert, ‘The Sixth Extinction’, won een Pulitzer-prijs. In ‘Under a White Sky,’ stelt de milieuschrijfster onze verslaving aan technische oplossingen in vraag. Robots op koraalriffen, giga-barrières om gletsjers tegen te houden, gesimuleerde vulkaanuitbarstingen om de opwarming van de aarde te compenseren ... Kan technologie de puinhoop herstellen die we hebben gemaakt? Elizabeth Kolbert is niet overtuigd.

Jonathan Watts: "Een van de meest geavanceerde geo-engineeringplannen die momenteel worden besproken, is het simuleren van een vulkaanuitbarsting door de atmosfeer elk jaar te vullen met een miljoen ton zwaveldioxide om de warmte van de zon terug de ruimte in te reflecteren. Wetenschappers hebben berekend dat dit verkoelende effect de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde zou compenseren, maar de voordelen zouden tijdelijk en ongelijk verdeeld zijn. Om te voorkomen dat de temperatuur weer omhoog springt, zijn herhaalde toepassingen nodig, die in sommige delen van de wereld catastrofes kunnen veroorzaken om andere te redden. Kolbert zegt dat dit in het beste geval wat tijd kan opleveren, maar in het slechtste geval het leven voor miljoenen onmogelijk kan maken. Mogelijke bijwerkingen zijn: conflicten, zure regen, aantasting van de ozonlaag, lagere stroomopwekking door zonnepanelen en een verandering van het spectrum van licht zo diep dat de blauwe hemel zou vervagen en we allen onder een witte lucht zouden leven.”

Watts oordeelde dat Kolberts boek “zorgvuldig journalistiek werk brengt dat enkele van de grootste uitdagingen van onze tijd onderzoekt. Het slaagt er ook in om vreselijk grappig te zijn. Net als in ‘Cat’s Cradle’ of ‘Catch-22’ zit de mensheid gevangen in een vicieuze cirkel, gecreëerd door haar eigen scheefgetrokken logica en techno-afhankelijkheid.” Dit is "een boek over mensen die problemen proberen op te lossen, gemaakt door mensen die problemen proberen op te lossen".​

Van Ed Wilson – de bedenker van de term biodiversiteit – citeerde Kolbert deze uitspraak:

“We have paleolithic brains, we have medieval institutions and space-age technologies.’ That is a really dangerous combination and we are seeing that.”

“Zulke filosofische beschouwingen tillen Kollberts boek naar een buitengewoon niveau“, schreef Watts die er aan toevoegde dat we vergeten zijn dat onze planeet al een ‘technologisch’ wonder is: de enige gekende levenbarende planeet in het universum !

‘De nieuwe klimaatoorlog’

image016

Opletten met overmatig vertrouwen in onbewezen oplossingen

Jonathan Watts vermeldde nog twee andere “high-profile books recently published on the climate crisis.” Het eerste was het boek van Bill Gates dat ook hij met veel scepsis las.

Het tweede betreft ‘The New Climate War: The Fight to Take Back Our Planet” van de ervaren klimaatwetenschapper Michael Mann.

«Mann pleit voor een algehele systeemverandering om onze beschaving koolstofarm te maken. Dit omvat veranderingen van ethiek, politiek, financiën, communicatie, psychologie, gedrag en overtuiging. Technologie, in de vorm van wind-, zonne-energie en andere hernieuwbare energiebronnen, vormt een belangrijk onderdeel van het plaatje, maar Mann waarschuwt voor overmatig vertrouwen op onbewezen oplossingen zoals geo-engineering, die afleiden van eenvoudigere, goedkopere en veiligere alternatieven.”

Ons gunstig wereldklimaat verliezen = alles verliezen

Zonder drastisch ingrijpen wordt de planeet op de korte termijn op steeds meer plaatsen voor steeds meer mensen (denk aan eilandbewoners in de Zuidzee of aan boeren in de Sahel) tijdelijk en zelfs permanent onleefbaar. De schattingen van de huidige aantallen klimaatvluchtelingen lopen enorm uiteen: van een paar miljoen tot volgens het Rode Kruis in 2019 al 50 miljoen mensen. De aantallen hangen af van de omschrijvingen van het begrip ‘klimaatvluchteling’.

Maar dat er meer van die vluchtelingen komen, staat vast. Honderden miljoenen zelfs. Want op de middellange termijn worden steeds meer zones op aarde blijvend onbewoonbaar.

Als er niet één of andere drastische ommekeer kan gerealiseerd worden, dreigt zelfs heel de planeet voor de mens en talloze dieren en planten onleefbaar te worden. Met in het ultieme nachtmerriescenario een afglijden naar Venusachtige toestanden. Maar zover hoeft het in de nabije toekomst nog niet te komen, als de planeet net zoals in het verleden al meermaals gebeurde, door allerlei omstandigheden na een verhitting, toch weer een verkoeling zal inzetten. Maar of Homo Sapiens dat nog zal meemaken, dat is weinig waarschijnlijk.

Dus: geen tijd én geen geld te verliezen. Ons huidige gunstige klimaat verliezen, betekent alles verliezen.

Jan-Pieter Everaerts; 26 maart 2021