Kernenergie staat opnieuw op de agenda. Wat een afleiding!

Kernenergie is risicovol, onbetrouwbaar en duur. (Foto: wirestock on Freepik)

De hallucinante elektriciteitsprijzen versterken de roep naar een verlenging van de levensduur van de Belgische kernreactoren. Zelfs de definitieve sluiting van de twee scheurtjescentrales - voorzien voor volgende week en februari 2023 - staat op losse schroeven. Als het geen gas is, moet het nucleair zijn, lijkt de logica. Een verleidelijk idee om ons uit de energiecrisis te halen. Maar het is vooral een uiterst risicovol afleidingsmanoeuvre voor échte oplossingen.

De transitie naar groene energie betekent stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen. Daarvoor moet enerzijds de energievraag sterk dalen, en anderzijds zoveel mogelijk worden overgeschakeld op elektriciteit.

Deze omschakeling wordt door de EU en de lidstaten voorbereid. Bevoorradingszekerheid, een competitieve economie en sociale rechtvaardigheid nastreven zijn daarbij drie essentiële pijlers. Deze overgang moest vlot verlopen, maar werd grondig overhoop gehaald door een reeks crisissen: een gezondheidscrisis die de bevoorradingsketens stil legde, een energiecrisis door gemanipuleerde gasleveringen en uitvallende Franse kerncentrales, een veiligheidscrisis door een brutale oorlog in Oekraïne, een klimaatcrisis met ongeziene hittegolven en droogte...

De meervoudige crises dwingen de regeringen tot noodmaatregelen om domino-effecten te vermijden en de meest kwetsbaren te beschermen. In maart 2022 legde de Belgische regering de verlenging van de levensduur van Tihange 3 en Doel 4 terug op de onderhandelingstafel met Engie. Hoe dan ook zullen de twee reactoren tegen de helft van 2025 om juridische en veiligheidsredenen moeten sluiten voor minsten eens jaar.

Verspil nooit een goede crisis, is het gezegde. Als het geen gas is, moet het nucleair zijn, lijkt de logica. Toch hoeven we niet te kiezen tussen de pest en de cholera. De transitie naar een duurzame en stabiele energievoorziening is meer dan een technisch project, het is in wezen een zoektocht naar het vergroten van de veerkracht van onze samenleving, zodat we sterker uit de crisis komen. Kernenergie is geen deel van die zoektocht, maar een risicovol afleidingsmanoeuvre. 

Risicovol

Kernenergie gaat gepaard met grote risico's voor mens en natuur. Het is een technologie die een sterk wetgevend kader, internationale samenwerking en wederzijds vertrouwen vereist. Kernafval moet door deskundige mensen worden behandeld en mag niet in verkeerde handen vallen. Bovendien liggen de Belgische kernreactoren in zeer dichtbevolkte gebieden. De impact van een kernramp is ondenkbaar. De situatie in Zaporizja toont dat kerncentrales in een gespannen internationale context een land alleen maar kwetsbaarder maakt.

Onbetrouwbaar

De Europese kerncentrales, die voornamelijk in de jaren zeventig en tachtig zijn gebouwd, bereiken het einde van hun oorspronkelijke levensduur, die gewoonlijk 40 jaar bedraagt. Het openhouden van oude kerncentrales is enkel mogelijk na grote investeringen, en ook daarna blijft de uitbating grote risico's met zich mee dragen.

Frankrijk ging steeds prat op zijn CO2-vrije, betrouwbare en goedkope energievoorziening. 56 kernreactoren leverden 70% van de elektriciteit van het land. Hun gemiddelde leeftijd van 38 jaar toont haar gebreken. Eind augustus 2022 waren 32 eenheden, meer dan de helft, offline. Voornamelijk door corrosieproblemen, voor onderhoud of als gevolg van de droogte.

Ook onze centrales lagen de voorbije jaren regelmatig en onaangekondigd stil door technische problemen. Deze weer op het net brengen, is steeds een werk van lange adem.

Duur

Hernieuwbare energie is een pak goedkoper geworden. Kernenergie als goedkoopste elektriciteitsbron is letterlijk een verhaal van de vorige eeuw. Er zijn aanzienlijke investeringen nodig om de levensduur van de centrales te verlengen. Het is nog maar de vraag wie hiervoor zal opdraaien. De moeilijke onderhandelingen met Engie over de financiële risico's, voorspellen weinig goeds.

Hoe komen we door de winter?

De energievoorziening zal waarschijnlijk nog enkele jaren een moeilijke kwestie blijven. Deze crisis is een spiegel voor beleidsmakers. Ze laat precies zien waar we staan in de energietransitie. We hebben een coherent beleid nodig, geen afleidingsmanoeuvres.

Energiebesparing kan deze winter het grootste verschil maken. Voor de lange termijn moet de overgang naar hernieuwbare energie zo snel mogelijk worden gepland. Er moet nu een sterk beleidsplan komen dat steunt op energie-efficiëntie, een versterkt elektriciteitsnetwerk met interconnectoren naar buurlanden, een flexibele vraagzijde en, last but not least, een écht democratisch debat over de veiligheid en energietoekomst van ons land.