« Touche pas à mon ticket de caisse ! » Geen kastickets meer: te beperkte ecologische voordelen voor te veel sociale nadelen ?

Het verplicht afleveren van een papieren kasticket was vanaf 1 augustus al afgeschaft in Frankrijk. Wie er toch een ticket of factuur wil, moet er nu expliciet om vragen. Op 9 en 10 juli lieten diverse media weten dat de Waalse regering besloot dat vanaf 10 augustus 2023 het Franse voorbeeld ook voor Wallonië geldt.

De VRT titelde misleidend : « Nooit meer de vraag "Wil je het ticketje?": papieren kassabon afgeschaft in Wallonië”. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/08/09/kassaticket-afgeschaft-wallonie-digitaal/

Le Soir hield het korter én toch correcter : « Fin du ticket de caisse automatique ». Fin du ticket de caisse automatique : qu’est-ce qui change pour les Wallons ? - Le Soir

Overheidswebsite Wallonie.be preciseerde: “Fin de la distribution automatique des tickets de caisse ». Fin de la distribution automatique des tickets de caisse (wallonie.be)

De nieuwe wet bevat uitzonderingen. De regels zijn bijvoorbeeld niet van toepassing op de horeca (hotels, restaurants …), de ‘car-wash’ of bij aankopen waarvoor een wettelijke garantietermijn geldt. In de praktijk betekent de nieuwe wet, aldus de VRT, “enkel het einde van het papieren kassaticket in de supermarkt.”

Let wel : de maatregel geldt alleen voor het zogenaamde Wallonië. Niet voor het hoofdstedelijk gewest Brussel, noch voor het zogenaamde Vlaanderen. Bij de VRT eindigde de berichtgeving met te melden: “Vlaanderen wacht af: De Vlaamse regering neemt voorlopig geen initiatieven om winkels regels op te leggen in verband met het kassaticket. De woordvoerder van minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) laat weten dat de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) een analyse zal maken over de gevolgen van de nieuwe regels in Wallonië. De regering wacht de resultaten van het onderzoek af om te kijken of nieuwe wetgeving ook in Vlaanderen nodig en nuttig is.”

De RTBF daarentegen dacht op 1 augustus te weten dat « comme la Wallonie, la Flandre voudrait faire disparaître le ticket papier systématique. À Bruxelles, aucune décision n’a été prise. » https://www.rtbf.be/article/adieu-au-ticket-de-caisse-papier-en-wallonie-a-partir-de-ce-10-aout-le-digital-est-il-reellement-plus-ecologique-11235492

Minder papierverspilling maar digitaal is niet ideaal

Bij Wallonie.be valt deze ecologische verantwoording te vinden : « La fin de la distribution automatique des tickets de caisse dans les commerces fait partie de l'une des mesures prises dans le cadre du décret du 9 mars 2023 relatif aux déchets, à la circularité des matières et à la propreté publique. L'objectif est de mettre la Wallonie sur la voie du zéro déchets et de responsabiliser davantage les producteurs de déchets. »

Minder papierverspilling. Dat is het belangrijkste argument. Want zoals bij de VRT te lezen viel, “drukken winkels in ons land jaarlijks zo'n 5 miljard papieren kassatickets af.” Welk percentage daarvan nu zal weg vallen, gezien de uitzonderingen, viel nergens te vernemen. 

 

Wel citeerde Le Soir-journaliste Fanny Declercq de Waalse minister van Leefmilieu Céline Tellier (Ecolo), volgens wie die 5 miljard tickets het equivalent zijn van 4 miljoen omgehakte bomen ! Maar of die 4 miljoen allen gered kunnen worden door de maatregelen, ook dat vernamen we niet.

Vraag is overigens ook of die berekening van 4 miljoen bomen wel klopt. Wie maakte die ? Op welke studies is ze gebaseerd ? Wordt hier niet een hoog cijfer naar voor geschoven waarmee een Ecolo-minister sterk wil kunnen uitpakken ?

Bovendien staat digitaal niet altijd gelijk aan ecologisch. Le Soir citeerde het collectief ‘Green IT’ dat stelt dat de productie van een digitaal ticket wel maar 3 centiliter water kost – in plaats van 5 – maar een digitaal ticket veroorzaakt 5 gram broeikasgas en dat is dan weer 3 gram meer dan een papieren ticket.

“U hebt het begrepen”, schreef Fanny Declercq op 10 augustus in de papieren Le Soir: “le ticket le plus écolo, c’est celui qu’on ne demande pas”. Geen ticket: dat is dus het meest ecologisch. Maar … Moeten we dan in de supermarkten zomaar betalen wat ze ons aanrekenen ? Verderop komen we daarop terug.

“Supermarkten zijn niet klaar voor nieuwe wet”

Die klacht viel overal te lezen. Volgens de VRT is “de handelsfederatie Comeos niet tevreden met de Waalse wetgeving. Die wordt te snel ingevoerd, vinden de supermarkten. In maart zette het Waals parlement het licht op groen, vijf maanden later is de wetgeving van kracht. Volgens Comeos is het daardoor onmogelijk om de nieuwe regels meteen toe te passen. De kassasystemen van de winkels zijn nog niet aangepast aan de nieuwe wet.

"We zijn last minute op de hoogte gebracht. De Waalse handelaars zijn niet klaar. We hebben minstens een jaar tot 18 maanden nodig om alles aan te passen. De software en printers moeten aangepast worden", zegt Rodolphe Van Nuffel van Comeos op Radio 1.”

Bij de VRT kon je echter ook vernemen dat “om aan de kritiek tegemoet te komen, de Waalse minister van Leefmilieu Céline Tellier (Ecolo) beslist heeft om tijdens een overgangsperiode nog niet te controleren of de winkels nog steeds papieren kassatickets aanbieden. Hoe lang die periode zal duren, is voorlopig onduidelijk. De vraag is dus of klanten snel iets zullen merken van de nieuwe wetgeving.” 

Subliem stukje komedie van de warenhuisketens ?

Vraag: sinds wanneer kost het handelaars veel werk om iets niet meer te doen ? Geen tickets meer printen.

Kijken we eens naar al hun voordelen: het zal hen papier, inkt, slijtage van de printers, tijd van de kassiers enzoverder besparen ! Bovendien zullen ze minder vaak op vergissingen betrapt worden en kunnen ze de prijzen haast onopgemerkt doen stijgen.

Niets dan voordelen. Je vraagt je dan ook af of het niet de supermarkten waren die op de afschaffing aandrongen ! Er voor lobbyden. Denk aan hoe de banken ook op steeds minder plaatsen het afprinten van rekeninguittreksels mogelijk maken, geldautomaten sluiten, kantoren opdoeken … (En met name hun oudere klanten lelijk in de kou laten.)

De indruk van vals spel wordt nog versterkt door wat bij de VRT te lezen viel.

“Veel Belgische supermarkten zetten ook zonder de wetgeving al een tijd in op de digitalisering van de kassabon. Bij Lidl en Delhaize kunnen klanten in de app al aangeven dat ze genoeg hebben aan een digitale versie.

Ook bij Carrefour willen ze vanaf volgend jaar enkel nog een papieren ticket geven aan de klanten die geen gebruik maken van de app. Colruyt bezorgt de afrekening van hun Collect&Go afhaaldienst standaard via mail. En in de meeste Albert Heijn-winkels krijg je als klant naast de optie van een digitaal ticket via de app ook de optie om voor een "korte bon" te gaan om de hoeveelheid papier in te perken.”

Zou met die korte bonnen niet al veel bomen- en andere winst kunnen bekomen worden ? Nu zijn kastickets soms echt wel onnodig lang.

Opletten voor digitale kloof en privacy

De enige kritiek op het Waals besluit kwam er in de berichtgeving van de VRT van de kant van consumentenvereniging Testaankoop. Die verklaarde “niet tegen de nieuwe wet” te zijn, “maar vreest dat ondanks de uitzonderingen het toch moeilijker zal zijn om overal nog een papieren kassaticket te krijgen. "Er zijn nog altijd mensen die moeilijk toegang hebben tot internet, we mogen hen niet achterlaten", zegt Ortwin Huysmans. "De digitale kloof mag niet dieper worden door de nieuwe regels."

Want hoe raak je aan een digitaal kasticket ? Daarvoor moet je volgens de VRT “je e-mailadres toevertrouwen aan winkels of een account maken op hun app. Dat roept bij klanten vragen op rond privacy en het gebruik van persoonlijke data door de supermarkten, merkt Testaankoop op. Comeos garandeert dat alle winkels zich strikt houden aan de GDPR-wetgeving.”

Wat is het financiële/sociale nut van het papieren ticket ?

Het viel weer op hoe de mainstream-journalisten - Fanny Declercq, ‘Journaliste au service Forum’ bij Le Soir en Cisse Michiels en Sandra Cardoen bij VRT – meegingen in de retoriek van de Waalse regering tegen het kasticket. Bij de VRT was er zelfs sprake van dat klanten hun kastickets weigeren waarna dat “in de prullenbak van de kassamedewerker belandt”. Zag u dat ooit gebeuren ? Le Soir had het over tickets die direct bij het verlaten van de winkel op straat weggegooid werden. Al vaak gezien ?

Een papieren ticket kan zoals Ortwin Huysmans stelde bij de VRT, vooreerst dienen als verificatiemiddel om te zien of alle promoties verrekend zijn.

Maar ook om te leren hoeveel de nutriscore-afslag per product oplevert én welke producten dus volgens de supermarkten gezond zijn.

Wat de man van Testaankoop verder helemaal vergat is dat veel mensen via hun ticket controleren of hun afrekening wel klopt. Ik zie vaak mensen die dat meteen in de winkel doen en dan soms het buitengaan van andere klanten hinderen. Dat is dan ook weer niet gewenst. Zelf controleer ik zodra ik buiten ben of de afrekening juist is, want het is me al enkele keren overkomen dat er zaken op het ticket staan die ik niet gekocht had of producten die twee keer geteld werden. Ooit in de Delhaize van Dolhain/Limbourg een niet-gekochte taart van 11 euro aangerekend gekregen. Bij moeder gebeurde in een Delhaize in Oost-Brabant een keer hetzelfde. Een andere keer kocht ik voor moeder in een aan Colruyt gelinkte winkel een soort fruit maar kwam ik thuis zonder dat fruit maar met een potje marmelade dat dan nog erg duur was. Ik terug naar de winkel. Bleek dat bij het overladen en afwegen een fout gebeurd was.

Ook als een product defect is of vervallen: hoe kan je dan verhaal krijgen in de winkel waar je het kocht als je geen kasticket-bewijs van aankoop kan voorleggen ?

Dat ik met bovenstaande bevindingen niet alleen sta, bleek bij de RTBF in een interview met Julie Frère, woordvoerster van de Franstalige Testachat: “Pour nous, c’est fondamental lorsque l’on se voit facturer des achats de pouvoir contrôler s’il n’y a pas d’erreur. Cela arrive assez régulièrement". https://www.rtbf.be/article/adieu-au-ticket-de-caisse-papier-en-wallonie-a-partir-de-ce-10-aout-le-digital-est-il-reellement-plus-ecologique-11235492

Veel fouten inbegrepen het niet geven van kortingen of het niet overeenstemmen van de prijs in de winkel met die aan de kassa, ontstaan doordat supermarkten vaak steeds weer ander onervaren personeel voor korte periodes aannemen. Als ze zouden kunnen, zouden supermarkten liefst zonder personeel werken. Hier en daar is dat al het geval en moet de klant zelf het werk doen, zelf alles in scannen. 

Behalve de juistheid van de rekening controleren wordt door veel mensen ook nagekeken wat nu eigenlijk de prijs is die ze voor producten betalen en van welk merk welke producten duurder of goedkoper zijn. Zelf hou ik kastickets een paar jaar bij – als je dat gewoon bent met het nodige klassement, is dat geen kunst – zodat ik over de jaren heen kan vergelijken. Sommige producten slaan wel heel snel op. Een molton-broek die ik 2 jaar geleden bij Damart kocht voor 29,99 euro, kost daar nu 39,99 euro.

De voorbije weken sprak ik met heel wat Brabanders en Luikenaars over de kastickets. De wens van al mijn kennissen en vrienden was unaniem: ze willen de kastickets behouden. Sommigen hadden al besloten niet meer te gaan winkelen in winkels die geen tickets meer zouden willen geven. Van iemand hoorde ik dat daar de reden ligt waarom hij niet zomaar aan marktkramen koopt: ze geven vaak geen ticket en kunnen je dan zoveel aanreken als ze maar willen.

Het risico bestaat overigens dat vanaf dat het papieren ticket niet meer verplicht is, de handelaars/supermarkten over enige tijd gaan beweren dat de mensen er toch niet naar vragen en dat ze het dan maar geheel opdoeken. Waarna je alleen nog digitaal aan je afrekening raakt. Voor mensen die het net het minst breed hebben, vaak helemaal niet dus.

Tegenwind in Frankrijk

Toen het Franse weekblad Marianne naar aanleiding van het stopzetten op 1 augustus in Frankrijk van de automatisch aflevering van het ticket, daarover berichtte, kreeg het van maar liefst 700 lezers en lezeressen reacties. Velen getuigden dat ze er met anderen over gesproken hadden en dat ze schrik hadden om met hun kleine inkomens net meer rond te komen als ze geen zicht meer hebben op hun uitgaven.

Marianne omschreef het verdwijnen van het kassaticket als “la double peine pour les Français les plus vulnérables »

Marion Rivet stelde dat « pour de nombreux Français, la disparition de ces tickets constitue une véritable perte de repère dans leur quotidien ». Het verlies van controle op je winkeluitgaven, op je geld. https://www.marianne.net/societe/disparition-du-ticket-de-caisse-la-double-peine-pour-les-francais-les-plus-vulnerables

Een opiniestuk in Marianne titelde: « La fin des tickets de caisse: Une fois de plus, les Français sont lésés par cette écologie punitive". Maxime de Blasi sprak van een ‘mesurette’ en wees op nog iets dat tot nog toe niet aan bod kwam: het feit dat papier één van de materialen is die zich het makkelijkst laat recycleren !

De Blasi meldde dat volgens een recente Franse enquête, 80 % van de 66-plussers hun kasticketten houden voor hun voedselaankopen, en 65 % van de min 66-jarigen. https://www.marianne.net/agora/tribunes-libres/fin-des-tickets-de-caisse-une-fois-de-plus-les-francais-sont-leses-par-cette-ecologie-punitive

Jérémie Peltier, ‘directeur général de la Fondation Jean-Jaurès’, betitelde zijn kroniek bij Marianne zo: « "Avec la fin des tickets de caisse et des caissières, on fait disparaître les témoins de la paupérisation ».

Peltier had het over nog een andere functie van kastickets: die van materieel geheugen van onze aankopen. Aankopen op reis met een emotionele waarde bv. Maar ook een fysieke herinnering aan vermijdbare uitgaven. Het verdwijnen van het kasticket past volgens Peltier in de winstlogica die op termijn ook de kassiers en kassiersters wil zien verdwijnen, nadat eerder duizenden bankbedienden hen al richting uitgang voorgingen.

Bij wie kan je dan nog gaan klagen over te hoge prijzen ? Want dat is wat supermarkten vrezen: dat mensen hun hoge prijzen betwisten, contesteren. Vandaar de titel van Peltiers kroniek.

Peltier besloot zo: “En clair, le ticket est le révélateur violent de l’inflation. De ce point de vue, la fin du ticket et la fin des caissières apparaissent alors comme une sorte de cache-misère. On supprime les témoins. On fait disparaître les témoins du crime de la paupérisation. Moins on voit les tickets, moins on voit les prix, et mieux on se portera. La fin des tickets, c’est une façon de ne pas rendre fous les clients ayant du mal à comprendre pourquoi ils ont payé autant pour un caddie si vide. Certes, cela permettra peut-être de pacifier le chemin du retour à la maison, mais le réveil ne sera que plus dur et plus frustrant, surtout quand nos boîtes mails regorgeront dès le lendemain de délicieuses publicités ciblées grâce aux informations fournies aux marques par les e-tickets. » https://www.marianne.net/agora/humeurs/avec-la-fin-des-tickets-de-caisse-et-des-caissieres-on-fait-disparaitre-les-temoins-de-la-pauperisation

Elders grotere ecologische winsten te boeken ?

Papieren tickets vormen hoe dan ook gezien hun aantal, een ecologisch probleem. Maar het er zonder leidt bij veel mensen tot financiële onrust. Wat weegt het zwaarst ?

Voor mensen die het financieel niet breed hebben, komt de Waalse maatregel neer op weer een rondje ‘ecologische pesterij’ van de gewone man en vrouw terwijl diezelfde Waalse overheid week in week uit her en der fiscale misstappen blijft begaan. Net als overigens ook haar Vlaamse en andere evenknieën.

Multinationals worden haast niet belast. Subsidies worden al te slordig en vanuit favoritisme uitgegeven. Nog op 10 juli kopt de krant Le Soir op zijn cover over “930.000 euros de subsides wallons controversés” voor “la foire de Libramont”.

Er is bv. ook het feit dat de Waalse overheid nog altijd de verliezen van het ecologisch crimineel gebeuren van de autoraces op het circuit van Francorchamps blijft ophoesten ! Francorchamps wordt al jaren in de pers omschreven als een bodemloze put.

Ook nu weer. “Waalse overheid rijdt kater van F1 in Spa opnieuw dicht” titelde De Tijd op 11 augustus 2023. Benjamin Everaert schreef: “Het investeringsvehikel van de Waalse overheid, Wallonie Entreprendre, en het Waalse Gewest hebben de verliezen door de formule 1-race in Spa-Francorchamps opnieuw dichtgereden.” En verlies was er: 5,1 miljoen euro. Waalse overheid rijdt kater van F1 in Spa opnieuw dicht | De Tijd

Luchtvervuiling, broeikasgassenuitstoot, wegenslijtage, het verkeerde voorbeeld voor de jeugd … Francorchamps presteert het allemaal. En er zijn niet alleen de doldwaze races nabij Spa maar ook elders in het land.

Waarom pakt Ecolo-minister Céline Tellier dat niet aan ? De autolobby te sterk ?

Andere vraag, gesteld door de al geciteerde Fransman de Blasi: waarom onderneemt de politiek niets tegen al de reclame om meer een meer te consumeren, haast niets ook tegen de overvloed aan niet recycleerbare plastiek-verpakkingen in de supermarkten ?

Naar een boycot van Waalse winkels zonder kastickets ?

Overigens riskeren overheden met hun beleid tegen de kastickets, ook hun lokale economie geen goed te doen. Al wie in ‘Wallonië’ dicht genoeg bij ‘Vlaanderen’ of Brussel woont, kan indien de Waalse kastickets helemaal verdwijnen, voorlopig nog daar gaan winkelen.

Zoals er nu al veel Belgen in het groothertogdom Luxemburg hun aankopen doen omdat een hoop taksen – met die op tabak als uitschieter – daar veel lager liggen.

Dan hebben we nu een Europese eenheidsmunt, maar dan maken al de duur door de belastingbetaler te financieren baronnen en baronessen van politiekers – het soort volk dat zijn inkopen voor zich doen laat en vaak geen flauw benul heeft van de levensduurte - er zo’n soepke van …

Jan-Pieter Everaerts, Limbourg

 

Bron