| 
Het topoverleg in Minsk door Duitsland, Frankrijk, Rusland en Oekraïne lijkt donderdag 12 februari tot een akkoord gekomen te zijn over de Oekraïne-crisis. Vanaf zondag zou er een staakt-het-vuren komen in het oosten van het land, er zouden afspraken zijn over terugtrekken van zware wapens en het instellen van een gedemilitariseerde zone. Laat ons hopen dat dit akkoord het begin vormt van een duurzame politieke oplossing voor het conflict.
Het enige alternatief voor een politieke oplossing is een verdere militaire escalatie van een conflict waarbij ondertussen al meer dan 5000 slachtoffers vielen. In de VS weerklinken de stemmen altijd maar luider voor zogenaamde ‘dodelijke hulp’, de levering van militair materieel en militaire training van het Oekraïense leger. Daarvoor werd een slordige 350 miljoen dollar voorzien in de Ukraine Freedom Support Act die Obama tekende in december 2014.
In Washington lijkt men geleidelijk aan naar een stemming te evolueren die erg doet denken aan de periode van de Koude Oorlog. Dat blijkt ook uit het voorstel van president Obama om het defensiebudget na enkele jaren van daling opnieuw te laten stijgen vanuit het geostrategische argument dat Washington de 'first responder' moet blijven in dergelijke crisissen, ook al kan je dat niet los zien van de invloed van de machtige Amerikaanse wapenlobby.
In de praktijk is de militaire escalatie alvast flink bezig. De NAVO besliste vorige week om de snelle reactiemacht uit te breiden naar 30.000 manschappen en controle- en commando-eenheden op te richten in zes NAVO-lidstaten die grenzen aan Rusland. Dit alles komt boven op de militaire NAVO-trainingen in Oekraïne en roterende patrouilles van NAVO-gevechtsvliegtuigen in het luchtruim van de Baltische staten, Polen en Roemenië. Ongetwijfeld zal elke militaire stap die de ene partij neemt beantwoord worden door een gelijkaardige stap van de andere partij.
Verenigde Staten?
Alsof deze conventionele wapenwedloop nog niet volstaat, gaan in het Amerikaans Congres ook stemmen op voor de plaatsing van kernwapens in Oost-Europa. Op 22 januari informeerden de voorzitters van de twee defensiecommissies (tactische land- en luchtstrijdmachten en strategische strijdmacht) in het Amerikaanse Congres, Mike Turner en Mike Rogers, naar de mogelijkheden om kernwapens in Oost-Europa te plaatsen en hiervoor ruimte te reserveren in de defensiebegroting.
Uit Europa zou er een zeer duidelijk signaal moeten komen dat dit een rampzalige ontwikkeling zou zijn. Wat zal immers de tegenreactie zijn van Moskou?
De beslissing over de kernwapens moet nog vallen en president Obama lijkt daar voorlopig niet voor gewonnen, maar indien de Oekraïne-crisis blijft aanslepen is het niet gezegd dat de volgende Amerikaanse president dezelfde lijn zal volgen. Het militair materieel om kernwapens af te leveren is in ieder geval al aanwezig op het terrein. De NAVO doet al patrouilles aan de Russische grenzen met zogenaamde dual capable gevechtsvliegtuigen, zoals de Belgische F-16’s die in januari naar Polen vertrokken. En Rusland heeft al decennialang een grote militaire aanwezigheid in de Krim. De marinebasis van Sebastopol herbergt de Russische Zwarte Zee-vloot die uitgerust is voor kernwapens.
Rusland?
Rusland trok na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie al zijn kernwapens terug uit Oekraïne. Een stap die door de NAVO toen niet beantwoord werd door een terugtrekking van alle Amerikaanse kernbommen uit Europa. Waardoor er nu naar schatting nog steeds een 200-tal Amerikaanse B-61-kernbommen liggen in Europa, waaronder een 20-tal op de militaire luchthaven van Kleine Brogel.
Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, verklaarde al dat Rusland zich het recht voorbehoudt om kernwapens op de Krim te plaatsen, grondgebied dat door Rusland geannexeerd werd.
Er is ondanks de geruchten echter geen indicatie van troepenbewegingen of verplaatsingen van militair materieel die doet vermoeden dat Rusland ook daadwerkelijk tot plaatsing is overgegaan. Plaatsing van Amerikaanse kernwapens aan de grens van Rusland zou beschouwd worden als een bijzonder grote provocatie en vrijwel zeker de plaatsing van Russische kernwapens in de Krim tot gevolg hebben.
Europa?
België en Europa moeten een zeer duidelijk signaal geven aan de VS dat een verdere militaire en zelfs nucleaire escalatie onacceptabel is. Nieuwe wapenleveringen zullen leiden tot een nieuwe wapenwedloop. En de Cuba-crisis van 1962 -die de wereld op de rand van een kernwapenoorlog bracht toen de Sovjet-Unie kernwapens plaatste in Cuba- zou ons eraan moeten herinneren tot wat dat kan leiden.
Het zou ook strijdig zijn met de NAVO-afspraken van 1996 om geen kernwapens te plaatsen in de nieuwe NAVO-lidstaten. Maar laat ons vooral niet vergeten dat de voorgestelde plaatsing van kernwapens strijdig is met het Non-Proliferatieverdrag dat kernwapenstaten verbiedt om kernwapens te transfereren naar niet-kernwapenstaten.
Het conflict in de Oekraïne confronteert ons nogmaals met de noodzaak om te werken aan een kernwapenvrije wereld. Zolang er kernwapens zijn, zullen ze gebruikt worden om te dreigen, en als dat spel uit de hand loopt, bestaat het gevaar dat ze gebruikt worden, met desastreuze humanitaire gevolgen. In Japan herdenken ze deze zomer 70 jaar Hiroshima en Nagasaki. Bij de ontploffing van twee kernbommen, die veel lichter waren dan de B61-kernbommen in Kleine Brogel, kwamen in enkele seconden tijd honderdduizenden mensen om het leven.
Laat de Oekraïne-crisis een kans zijn om eindelijk werk te maken van een kernwapenverbod, eventueel voorafgegaan door de installatie van kernwapenvrije zones zoals bijvoorbeeld in Oost- en Centraal-Europa. In New York vindt in april de vijfjaarlijkse herzieningsconferentie plaats inzake het Non-Proliferatieverdrag. Zal België de oproep van Oostenrijk steunen om samen te werken om ‘kernwapens te stigmatiseren, te verbieden en te elimineren’?
Pieter Teirlinck (Vrede vzw) - 13 februari 2015
