Kan België klimaatneutraal energie opwekken, en tegelijk de kernreactoren sluiten?

Eind 2017 werden de vier milieuministers die ons kleine land rijk is het eindelijk eens over een gemeenschappelijk beleidsdocument. Het energiepact was geboren. De belangrijkste verdienste ervan is dat het er was. Ook een aantal inhoudelijke zaken gaan in de goede richting, hoewel onvoldoende (snel). Het respecteert de kernuitstap, en zet in op hernieuwbare energie. Het was echter nog niet lang uitgesproken, of de nucleaire lobby, het VBO, samen met hun politieke stromannen, gaven sterk tegengas. Het zou te duur zijn, en geen leveringszekerheid noch voldoende betrouwbaarheid garanderen. Met als voorlopig resultaat een dubbelzinnig "akkoord": men behoudt de kernuitstap, maar bouwt opnieuw een achterpoort in onder het mom van leveringszekerheid en betaalbaarheid. En dat in een land waar de kernreactoren van Doel en Tihange hoe langer hoe onbetrouwbaarder, onveiliger en... verlieslatend beginnen worden?

Kan België zonder kernenergie? En zo ja, kan ze dat dan doen zonder het klimaat nog meer te belasten? Is de energievoorziening dan wel verzekerd? En is dat dan nog betaalbaar? Vragen die terecht gesteld mogen worden, en een duurzaam en sociaal rechtvaardig antwoord vereisen.

Kan één van de meest genucleariseerde landen genoeg elektriciteit hebben zonder kernenergie?

België is één van de koplopers wereldwijd wat betreft het aandeel van kernenergie in de opwekking van elektriciteit. Een overgang naar een situatie zonder kernenergie roept begrijpelijk veel vragen op. Nochtans passeert het antwoord op deze vraag langs een andere vraag, namelijk de vraag welk mondiaal en Belgisch klimaatbeleid nodig is. Het Akkoord van Parijs werd afgesloten in december 2015. Het wordt breed aanzien als een erg ambitieus akkoord. Het einddoel van dit plan is inderdaad aangescherpt, vergeleken met de (mislukte) top van Kopenhagen van 2009. In plaats van maximum 2°C klimaatopwarming na te streven, stelt het Akkoord van Parijs voorop dat het behoorlijk onder 2°C moet zijn, met een streefdoel van 1,5°C.

Hoewel dit zeker een vooruitgang is vergeleken met wat ervoor werd vooropgesteld, blijft het Akkoord van Parijs een politiek compromis. De klimaatwetenschap komt met meer alarmerende analyses en toekomstmodellen af dan voorheen. De werkelijkheid rondom ons is namelijk ook niet stil blijven staan. De klimaatopwarming neemt dramatische vormen aan. En de wetenschap komt dus tot meer drastische besluiten dan ooit tevoren. Ze onderzoekt waar en wanneer gevaarlijke omslagpunten in het klimaatsysteem liggen. Omslagpunten die kunnen leiden tot een zichzelf versterkende klimaatopwarming dat niet meer te stoppen valt. Dat kan gebeuren omdat bij het overschrijden van bepaalde omslagpunten, steeds meer rustende broeikasgassen in de natuur ontwaken en vrijkomen. Eén van die omslagpunten ligt mogelijks reeds bij een langdurige 0,9 - 1°C klimaatopwarming, namelijk het volledig afsmelten van het ijs op Groenland. Dat zou erg vergaande gevolgen kunnen hebben, waarbij een soort kettingreactie van verdere klimaatopwarming kan uitgelokt worden.

Wat heeft dit alles met onze vraag te maken? Omdat de toestand veel ernstiger is dan het beleid dat ertegen gevoerd moet worden, hebben we nood aan een snelle en grondige transitie, waarbij we veel sneller dan eerst gedacht, tot een klimaatneutrale (netto evenveel opname als uitstoot van broeikasgassen), ja zelfs tot een klimaatpositieve situatie moeten komen (netto meer opname dan uitstoot van broeikasgassen). Wereldwijd is zo goed als iedereen het eens dat - buiten een paar fossiele cowboys na - hernieuwbare energie het sleutelelement is in een klimaatpositieve toekomst. De vraag is nu: kan de overgang ernaar zonder (verlenging van) kernenergie gebeuren, of is het laatste een (tijdelijk) onderdeel ervan?

Gezien de ernst van de toestand, dienen alle methoden om tot een veilige en duurzame energievoorziening te komen, sneller en breder toegepast te worden dan tot nu toe voorzien, inbegrepen in het energiepact. Energiebesparingen en -efficiëntie, hernieuwbare energie, opslagsystemen, vraagsturing, uitbreiding van verbindingen met het buitenland, een grondig ander productie- en consumptiepatroon... alles moet op grotere schaal en sneller gerealiseerd worden. Dat geeft tegelijk een antwoord op onze vraag of er wel genoeg elektriciteit zou zijn in het genucleariseerde België. Indien we een beleid voeren van snellere en bredere uitbouw van bovengenoemde maatregelen, wordt het langer openhouden van onveilige en dure kernreactoren des te meer overbodig

.

Gaat een kernuitstap in 2025 het klimaat juist niet méér belasten?

Vele mensen vragen zich terecht af, of de uitstap uit kernenergie niet gaat leiden tot de uitstoot van meer broeikasgassen. In de scenario's die worden vooropgesteld door het Federaal Planbureau (FPB) gaat men uit van de noodzaak om bijkomende gascentrales te plaatsen. Deze zouden dan geleidelijk aan omgeschakeld worden naar groen gas (biogas, waterstof,...) in plaats van fossiel gas. In dat geval zou de uitstoot uit de elektriciteitssector in België tijdelijk weer naar omhoog gaan, om nadien weer te dalen, tot ze in 2050 op (bijna) nul uitstoot van broeikasgassen zou uitkomen. De daling van broeikasgassen zou dan mogelijk gemaakt worden door een toename van het aandeel hernieuwbare energie, en de toename van groen gas in de gascentrales.

Is zulk scenario wenselijk, gezien het dringende karakter van een beleid dat klimaatopwarming moet keren? Wanneer de uitbouw van hernieuwbare energie snel en breed gebeurt, en een grondig ander productie- en consumptiepatroon gerealiseerd wordt, is het nog niet zeker dat de uitstoot van broeikasgassen tijdelijk sterk zou stijgen, om pas daarna weer te dalen. Dit is mogelijk in een scenario waarbij zeer snel drastische maatregelen van energiebesparingen en -efficiëntie worden gecombineerd met een snelle uitbouw van broeikasgasarme en broeikasgasloze installaties.

Over welke installaties hebben we het dan? Het gaat over hernieuwbare energiebronnen zoals wind, zon, aardwarmte, waterkracht. Het gaat ook over allerlei energieopslagsystemen zoals waterreservoirs (een bijkomende installatie in Coo, of een nog te bouwen energie-eiland op zee), productie van waterstof, batterijen,... Hier kan een tijdelijk teveel aan onregelmatige energie van wind en zon in opgeslagen worden. En het gaat inderdaad ook over gasgestookte centrales, bij voorkeur van het type dat tegelijk elektriciteit en warmte produceert, namelijk warmtekrachtkoppelingsinstallaties. Deze leveren niet alleen elektriciteit, maar, samen met restwarmte uit industriële processen, ook warmte voor de verwarming van gebouwen en voor industriële processen.

Om te beletten dat deze gasgestookte centrales het klimaat verder opwarmen in een beginfase, dienen deze snel gestookt te worden met klimaatneutrale of zelfs klimaatpositieve brandstoffen. Klimaatneutrale brandstoffen, dat is bijvoorbeeld groene waterstof. Dit laatste kan geproduceerd worden door elektrolyse van water, met behulp van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen. Een voorbeeld van klimaatpositieve brandstoffen is biogas, waarbij de CO2 dat bij haar verbranding vrijkomt, afgevangen wordt, en verder als grondstof wordt behandeld in de aanmaak van koolstofcomposieten (denk maar aan de koolstoffiets) of andere koolwaterstofmaterialen. Het biogas kan aangemaakt worden door allerhande organische (rest)stromen te laten vergisten. Het door biologische processen uit de atmosfeer vastgelegde CO2, wordt niet meer terug in de atmosfeer geloosd, maar hergebruikt als recycleerbare grondstof, waardoor deze gerecycleerde atmosferische CO2 er nooit meer naar terugkeert. Dat is klimaatpositief, omdat het (op termijn) helpt het klimaat terug af te koelen - tenminste, wanneer er in een niet te verre toekomst op deze manier in totaal meer broeikasgassen uit de atmosfeer gehaald worden, dan er door andere processen toch nog ingestoken worden.

Een koolstoffiets: in de toekomst van circulaire koolstof?

Voorwaarde is dat er snel werk wordt gemaakt van deze investeringen. Er zal dus op grote schaal bio-vergisting gebouwd moeten worden, evenals installaties voor de productie van groene waterstof. Daarvoor hebben we hernieuwbare elektriciteit nodig, dus windmolens, zonnepanelen, aardwarmte-installaties. Het is de snelheid en grondigheid die het mogelijk kan maken geen (of in het slechtste geval veel korter en veel minder) fossiel gas meer nodig te hebben.

Is de energievoorziening dan wel gegarandeerd?

Een argument dat warme of koude voorstanders van kernenergie soms aanbrengen, is dat er gewoon niet genoeg elektriciteit zal zijn, wanneer alle kerncentrales gesloten zullen zijn in 2025. Het is inderdaad kort dag - iets waarvoor de kernlobby systematisch zelf gezorgd heeft. Ze heeft tijd, moeite noch geld gespaard om de kernuitstap zoals beslist in 2003, grondig te saboteren. Zo heeft Electrabel jarenlang nagelaten om voldoende en voldoende snel te investeren in nieuwe hernieuwbare capaciteit. Ze heeft jarenlang aan greenwashing gedaan, door haar posities in enkele waterkrachtmaatschappijen te versterken, waarbij ze haar aandeel "hernieuwbare energie" kunstmatig opkrikte, zonder werkelijk te moeten omschakelen van het op korte termijn lucratieve kernenergie naar werkelijk toekomstgerichte hernieuwbare energie. Zo nam ze in 1999 een belang van 50% in Alp Energie-Italia, dochteronderneming van het Zwitserse hydro-elektriciteitsbedrijf EOS. In 2003 verhoogde ze haar aandeel in de hydro-elektrische maatschappij CNR, Compagnie Nationale du Rhône, tot bijna de helft van de aandelen, waardoor ze de feitelijke leiding erover kreeg. En begin 2005 kocht ze zich voor 40% in bij SHEM, Société Hydro-Electrique du Midi, wat enkele jaren later opgetrokken werd tot bijna 100%. Zo kan Electrabel eind 2007 melden dat één zesde van haar productiecapaciteit hernieuwbaar is... terwijl daarvan volgens haar eigen cijfers bijna 80% bestaande en overgenomen hydro-elektrische capaciteit is. En volgens Engie zelf is de huidige capaciteit aan hernieuwbare energie nog steeds voor meer dan 70% hydro-elektrisch.

Allemaal goed en wel zullen sommigen misschien zeggen, maar daarmee hebben we nog geen antwoord op onze vraag: is de energievoorziening dan wel gegarandeerd?

Vooreerst dienen we ons de vraag stellen, welke garanties kernenergie ons kan bieden. Volgens een studie van het FPB draaide kernenergie in België tussen 2012 en 2016 niet volgens de vooropgestelde 90%, maar slechts... 70%. Het Belgische kernpark straalt nu ook niet bepaald een grote betrouwbaarheid uit. De oudste kernreactoren kampen regelmatig met onverwachte stilstanden. Tihange 1 is daar een triest en verontrustend voorbeeld van. Maar ook Doel 1 en 2 hebben dezelfde leeftijd en bijhorende ouderdomskwalen. Dan komen we aan de minder oude reactoren Doel 3 en Tihange 2, waarvan de reactoren elk duizenden scheurtjes hebben, in Doel zelfs ruim boven de 13.000. Doel 4 is gesaboteerd geweest, en dat op een voor Electrabel merkwaardig gunstig moment, namelijk toen de mensen de schrik op het lijf gejaagd werd dat de lichten uit gingen gaan, met gemeentelijke afschakelingsplannen en al. Zo werd de sfeer gecreëerd om de heropstart van de scheurtjescentrales beter te doen aanvaarden.

Erger is dat kernenergie de noodzakelijke transitie juist vertraagt. Want wie kernenergie zegt, zegt stilgelegde windmolens wanneer de wind toch waait, zonnepanelen die in volle zon toch geen stroom mogen produceren, en stilgelegde aardwarmte-installaties. De logge en weinig flexibele kernreactoren zijn als olifanten in de porseleinkast van de hernieuwbare energiebronnen. Zij zijn nooit gebouwd geweest om flexibel te draaien. Hun basisconcept is: basislast produceren, of nog, doordraaien, doordraaien, doordraaien. Het is ook monsterlijk gevaarlijk om reactorvaten op te warmen en weer af te koelen, terug op te warmen, enzovoort. Dat brengt extra warmtestress in het staal teweeg. Dat komt bovenop de radioactieve bestraling, de enorme druk... en de duizenden scheurtjes wat Doel 3 en Tihange 2 betreft. Neen, kernenergie is geen partner van hernieuwbare energie, maar een tegenstander. Een energiesysteem dat gebaseerd is op flexibele hernieuwbare energie, moet zelf superflexibel zijn, om complementair te kunnen zijn aan hernieuwbare energie. En net op dat vlak scoort kernenergie absoluut laag.

Wie gaat de rekening betalen zonder (of met) kernenergie

Dat kernenergie goedkoper is, is een fabel dat omwille van de nucleaire belangen kunstmatig in leven gehouden dient te worden. Vooreerst zijn er een reeks kosten die niet of onvoldoende in de vergelijking worden meegenomen. Eén van de grote gunsten die de energie-operatoren bekomen hebben, is dat ze onwaarschijnlijk lage aansprakelijkheid hebben bij een (groot) kernongeval. In België is de maximale bijdrage die Electrabel moet ophoesten bij een groot kernongeval 1,2 miljard €. Nochtans berekende Ir. Bart Martens dat de kostprijs van een groot kernongeval in Doel een kostprijs heeft dat kan oplopen tot 1.400 miljard €. Dat is meer dan het duizendvoudige van wat Electrabel zal moeten ophoesten. Stel je eens voor dat je je huis definitief moet verlaten door een kernramp. Dat huis is bijvoorbeeld 250.000 € waard. Dan zou Electrabel je een schadevergoeding van... 250 € moeten betalen! De rest is voor een nog kleiner stukje voor de staat, en dus vooral voor jezelf. En wat de industrie betreft: wanneer de volledige schade via een verzekering gedekt zou worden - in de niet evidente veronderstelling dat er een verzekering is die bereid is dat risico te nemen - dan zou de elektriciteitsprijs voor iedereen, inbegrepen de elektro-intensieve industrie, enorm toenemen. Volgens een Duitse studie van de verzekeringsmaatschappij Versicherungsforen Leipzig en vertrekkende vanuit diens aannames, zou de kostprijs van zulke verzekering kunnen oplopen tot minstens 139 € per nucleaire MWh. Dat is op zich ongeveer het driedubbele van de marktprijs van elektriciteit! En de bovengrens van de verzekeringskost kan zelfs oplopen tot ongeveer het zeventienvoudige ervan, namelijk 2360 € per MWh. Terwijl de FPB studie berekent dat het verschil tussen een scenario met en zonder kernenergie, maximaal 4,4 € per MWh scheelt.

Hiermee stopt het nog niet. Want er zijn nog andere kostenposten die onvoldoende wegen in de prijsvergelijking tussen kernenergie en eender welke andere energievorm. Omwille van de aard van het proces waarmee energie opgewekt wordt, ontstaat er een groot en extreem duur radioactief afval probleem. Ook de ontmanteling van de kernreactor zelf, eveneens radioactief, brengt hoge kosten met zich mee. Er zijn provisies aangelegd voor beide zaken, maar velen twijfelen met recht en reden of deze voorzieningen in de feiten zullen volstaan. Net nu schat het NIRAS (Nationale Instelling Radioactieve Afval en verrijkte Splijtstoffen), volgens een artikel in de Tijd, de kostprijs voor deze twee posten in één klap 25 % duurder in (15,1 miljard i.p.v. 12,08 miljard €). Reden? Wegens "hogere kosten voor de ontmanteling van de kerncentrales van Doel en Tihange en voor het beheer van het radioactieve afval zelf" - lees, (onder andere) door de huidige verlenging van de levensduur van de kerncentrales. Hoeveel geld gaat het dan extra kosten om nog eens de levensduur van twee grote kerncentrales te verlengen?

Daarbovenop is er een scheeftrekking in de studie van het planbureau (FPB) in de vergelijking van een energietoekomst met of zonder kernenergie. Deze scheeftrekking gebeurt dan nog volledig binnen de marktlogica zelf, waardoor er geen gelijk speelveld is ("level playing field") tussen een scenario met en zonder kernenergie. In het rapport van het FPB worden scenario's ontwikkeld met en zonder verlenging van de levensduur van twee grote kerncentrales. In de vergelijking neemt men wel een koolstofprijs mee, die men in 2030 inschat op 27 € per ton. Welke invloed heeft deze koolstofprijs op de kostprijs van elektriciteit opgewekt uit gascentrales? In het volgende voorbeeld vertrekken we van de uitstoot van een gasgestookte centrale van 0,43 ton CO2 per MWH geproduceerde elektriciteit (gegevens van Enervisa, zie bronnen onderaan dit artikel). Bij een koolstofprijs van 27 € per ton, komen we aan een koolstofkostprijs van 11,61 € per MWh geproduceerd in een efficiënte gascentrale. Ook dit cijfer plaatst het maximale bedrag van 4,4 € per MWH dat een pact-scenario zonder kernenergie "extra" zou kosten in een totaal ander perspectief.

De kernindustrie daarentegen betaalt helemaal niks taks voor haar specifieke uitstoot. Er wordt immers helemaal geen radioactieve stralingstaks ingerekend, gewoon omdat die niet bestaat. En waarom geen voldoende hoge Becquerel-taks meenemen, als men dan toch een koolstoftaks meerekent (Becquerel is een maateenheid van radioactiviteit, en is de eenheid die één radioactief verval per seconde weergeeft)? Kernenergie is om militaire redenen tijdens de koude oorlog ontstaan in de veilige baarmoeder van de staat, met allerlei vormen van overheidssteun. Hernieuwbare energie daarentegen komt tot stand in een sterk geliberaliseerde omgeving, waar koolstoftaksen een marktconforme maatregel heten te zijn. En dramatisch genoeg, speelt de koolstoftaks tegen de hernieuwbare scenario's, omdat in de studie van het FPB in de overgang gascentrales nodig zijn die tijdelijk nog op aardgas moeten draaien. En die betalen een koolstoftaks, en de kerncentrales betalen niks, bovenop al het andere dat ze niet moeten betalen. Uiteraard komen kerncentrales dan "goedkoper" uit. Maar dat is boerenbedrog, omdat er geen gelijk speelveld is tussen kernenergie en gascentrales in combinatie met hernieuwbare energie.

Zo komen we tot een ongehoord ongelijke vergelijking tussen kernenergie en gasgestookte centrales. Kernenergie ontsnapt aan haar verantwoordelijkheid wanneer er een groot ongeval is. In waarde uitgedrukt kan dit oplopen tot een reusachtig bedrag van (volgens Versicherungsforen Leipzig) 139 € per MWh (ja zelfs 2360 € per MWh). Maar neen, dat moeten ze niet betalen. Een Becquereltaks, daarover is er nog niet eens gesproken. Maar gas in het kader van een pactscenario zonder (en trouwens ook met) kernenergie zal wel taksen betalen. Dit dan ter waarde van 11,61 € per MWh. Samengevat betekent dit: gas betaalt 11,61 € per MWh aan koolstoftaksen, en kernenergie vermijdt zowel hoge verzekeringspremies, oplopend tot meer dan 100 € per MWh. En ze ontsnapt aan een radioactiviteitstaks. Geen enkele liberaal die vanuit de vrije markt nog maar gedacht heeft om dat te doen, terwijl hij dat vanuit de vrije markt voor gas en andere broeikasgassen wel heeft gedaan. We mogen blij en fier zijn: we hebben in België een enorm gemeenschappelijk bezit, en dat is de miserie die ons nog te wachten staat met de (na)effecten van radioactiviteit, kernafval, ontmanteling, en hopelijk nooit maar helaas verre van een onmogelijk - een zware kernramp. Want de kosten hiervan betaalt de kernenergiesector amper of helemaal niet.

Ook in het buitenland zij er minder fraaie voorbeelden die aantonen dat kernenergie duurder uitvalt, zelfs zonder een juiste hoge verzekeringspremie, zonder een totale aansprakelijkheid voor kernafval en ontmanteling, zelfs zonder Becquereltaks. De enige kerncentrale van Nederland in Borssele - ook verlengd in levensduur - is verlieslatend. Zo goedkoop produceren ze daar kernenergie... Ook elders zijn er reactoren die om economische redenen vroeger stilgelegd werden, worden of zullen worden. Exelon in de VS kondigde aan kernreactoren om economische redenen te sluiten. Vattenfall gaat hetzelfde doen in Zweden met Ringhals 1 en 2. Als oude reactoren dan toch goedkoper zouden zijn, waarom sluiten dan meer en meer oude reactoren voor hun officiële vervaldatum?

Met nieuwe reactoren is het nog erger gesteld. In het VK wil men twee Franse EPR reactoren bouwen met Chinees geld - zo happig waren de Westerse kapitalisten om te investeren in dat nieuw project. En met reden. Niemand wilde over de brug komen om die reactoren te bouwen, tenzij de staat een prijsgarantie gaf zodat gedurende de afbetalingsperiode de afschrijvingen en "redelijke winsten" gegarandeerd zijn. Daardoor zullen de Britten tientallen miljarden teveel moeten betalen voor hun elektriciteit, want er is een prijsgarantie voorzien van - hou u vast - 92,5 £ (index 2013) per MWh. Dat is nu al meer dan het dubbele van de marktprijs, en tegen 2030 kan dat mogelijks oplopen tot het driedubbele. Dat is de toekomst die de nucleaire lobby en hun politieke waterdragers à la Trump en De Wever voorhebben voor de mensen. Onbetaalbare energie voor de gewone mensen, gegarandeerde winsten voor hun broodheren? Waarom haalt Engie anders eerst zelf de verwachte winsten van een verlenging van kernreactoren naar omlaag, en vraagt dan zelfs garanties van de staat bij een verlenging? Blijkbaar is het moederbedrijf zelf ook niet zo zeker van haar winsten...

Naar een sociaal rechtvaardige, kernvrije en fossielvrije toekomstige energievoorziening

Vooreerst is het belangrijk dat een energiebeleid gerealiseerd wordt dat sociaal rechtvaardig is. Energie is een recht, of hoort dat te zijn. Het is helaas geen evidentie in een kapitalistische maatschappij. Prijsvorming en de kostprijs voor energiebesparingen dient op een sociaal verantwoorde manier te gebeuren. Investeringen in energiebesparingen worden eenvoudiger als er fondsen komen, betaald vanuit de winsten en reserves van grote winstgevende bedrijven, op de eerste plaats en het meest van al fossiele energiebedrijven. Dan kan via derde betaler regelingen de nodige aanpassingen gedaan worden bij particulieren en bedrijven die het financieel moeilijk hebben. Deze laatste bedrijven moeten dan wel voldoen aan de criteria van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, en de interne ongelijkheid ernstig verminderen. Bovendien dienen alle bedrijven wettelijk verplicht te worden om een transitie naar een klimaatpositieve maatschappij snel en grondig door te voeren. Hierbij dienen programma's opgezet te worden om opleiding, omscholing, werk- en inkomenszekerheid te garanderen voor de betrokken werknemers. Dit zijn noodzakelijke sociale voorwaarden om een snelle en drastische transitie draagvlak te geven. Zulke voorbeelden bestaan al, zoals een akkoord in California aantoont. Daar sloten drie partijen, het bedrijf PG&E, de vakbonden, milieu- en antikernenergie organisaties, een akkoord om een levensduurverlenging van kerncentrales niet te laten doorgaan. Er wordt wel geïnvesteerd in hernieuwbare energie en energiebesparingen, en in mensen. De werknemers krijgen namelijk omscholing om in deze en andere nieuwe jobs hun werk te kunnen verderzetten.

Op technisch vlak dient een alomvattend plan uitgewerkt te worden, dat een snelle en volledige energie en maatschappij transitie naar een klimaatpositieve maatschappij mogelijk maakt. Op de eerste plaats moet alles gedaan worden in de productie en consumptie sfeer, om massaal energie te besparen. Verplichte industriële transitie dient hand in hand te gaan met een andere en energie armere consumptie op alle domeinen (voeding, kleding, woning, transport, ontspanning). Zo kan een grondige en snelle omslag naar zacht vervoer, en naar openbaar en hoofdzakelijk collectief gemotoriseerd vervoer op hernieuwbare energie (hernieuwbare elektriciteit, waterstof), een enorme sprong maken in de richting van energiebesparing. Op die manier is er minder nood aan energieopwekking. Op elk domein in de consumptie kunnen en moeten zulke sprongen gemaakt worden.

Belangrijke elementen in de productiesfeer zijn een volledige kernuitstap, ten laatste in 2025. Voor de scheurtjesreactoren is er nu al geen toekomst, tenzij een snelle transitie naar een ander soort energiebedrijf. Kerncentrales en petroleumraffinaderijen dienen snel omgeschakeld te worden, om in te passen in een industriële infrastructuur gebaseerd op secundaire diensten aan de primaire energiesector, die 100% hernieuwbaar moet worden. Voorbeelden hiervan zijn energieopslag, waterstofproductie, circulaire bouwstenen voor nieuwe materialen,... Er dienen massale investeringen te komen in wind, zon en aardwarmte energie. Daarnaast is het nodig dat België eveneens massaal inzet op biogas vergisting, dat als energiebron dient voor de noodzakelijke aanvullende gascentrales. Deze laatste dienen bij voorkeur of helemaal, afhankelijk van de aanwezigheid van andere recupereerbare industriële warmte, hoog rendement warmtekrachtkoppelingsinstallaties te zijn. Zo kan de geproduceerde warmte nuttig gebruikt worden. Voorwaarde is wel dat elke koolstofdioxide-uitstoot gerecycleerd wordt. Dit dan niet via het nutteloze en afval creërende CCS (Carbon Capture & Storage, koolstof Afvang en Opslag), maar wel met behulp van CCU (Carbon Capture & Utilization/Ucycling, Koolstof Afvang en Hergebruik/Upcyclage).

Voor kernenergievrije gemeenten, landen, continenten,...

In dit kader past de campagne van de 11 maart beweging om te ijveren voor een kernenergievrije, fossielvrije, 100% hernieuwbare en circulaire toekomst. Met de naderende gemeenteraadsverkiezingen is een campagne opgestart om gemeenten zich te laten uitspreken voor een 100% hernieuwbare toekomst en voor een kernuitstap met een onmiddellijke sluiting van de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2. Alle beleidsniveaus kunnen bijdragen om zulke doelstellingen te helpen waarmaken. Op gemeentelijk niveau kan er positief beleid gevoerd worden om de eigen elektriciteitsproductie en -consumptie snel duurzaam hernieuwbaar te maken, en dat op een sociaal rechtvaardige manier. In vele gemeenten in de buurlanden, en in Luik in België, heeft men zich uitgesproken tegen kernenergie. Wereldwijd zijn er grote steden en gemeenten die een beleid uitstippelen van 100% hernieuwbare energie. De koppeling van 100% hernieuwbaar met een versnelde kernuitstap helpt ons te behoeden tegen zowel de dreigingen van klimaatontaarding, als van een nucleair armageddon. Deze bottom-up benadering helpt om ook op nationaal en Europees niveau deze doelstellingen te versnellen. In 2019 zullen er ook nationale en Europese verkiezingen plaatsvinden. Daarom wil de 11 maart beweging mee helpen om gedurende twee jaren deze campagne te versterken.

Voor meer info: www.kernenergievrijegemeente.be

Marc Alexander, 11 maart beweging

Bronnen

Akkoord van Parijs, Paris Agreement, http://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf
Alp Energie-Italia, https://www.tijd.be/content/tijd/nl/mme-articles/52/45/34/5245344
Charter kernenergievrije gemeente, http://kernenergievrijegemeente.be/
CNR, Compagnie Nationale du Rhône, Electrabel, https://www.standaard.be/cnt/nfli30122003_005
Economische impact van een kernongeval in Doel, https://www.greenpeace.org/belgium/Global/belgium/report/2014/RapportNL.pdf
Electrabel, hydro-elektrische capaciteit eind 2007, activiteitenverslag 2007, p. 37
Engie hydro-elektrische capaciteit, opgehaald maart 2018 via website https://www.engie.com/activites/electricite/hydroelectricite/
Het energiepact, http://www.lesoir.be/129203/article/2017-12-13/voici-le-texte-du-pacte-energetique
Impact van het energiepact, http://www.plan.be/admin/uploaded/201802260841090.OPREP201802.pdf
IPCC, SYR AR5, p. 74 http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_FINAL_full_wcover.pdf
Koolstoffiets, foto, https://veiling.catawiki.nl/kavels/9759559-koolstof-fiets-maserati-turismo-2014
NIRAS en recente verhoogde inschatting kostprijs eindberging en ontmanteling, https://www.tijd.be/nieuws/archief/Ontmanteling-kerncentrales-valt-duurder-uit/9991396
Nucleaire winst, Engie praat nucleaire winst fors omlaag, https://www.demorgen.be/binnenland/engie-praat-nucleaire-winst-fors-omlaag-bd27aa38/
Nucleaire winst, Kernuitstap uitstellen? Enkel als de overheid financieel risico draagt, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180309_03401324
SHEM, Société Hydro-Electrique du Midi, Electrabel, jaarverslag 2004, p. 63, jaarverslag 2006, p. 53
Sociaal rechtvaardige transitie Alberta, Canada, https://www.mo.be/opinie/hoe-canada-uit-steenkool-stapt-zonder-de-werknemers-te-vergeten
Sociaal rechtvaardige transitie PG&E, California, https://www.pge.com/includes/docs/pdfs/safety/dcpp/JointProposal.pdf
Uitstoot van gascentrales, http://www.enervisa.nl/news/30/57/Wijziging-CO2-uitstoot-van-elektriciteitsproductie
Versicherungspraemie zur Deckung der Haftplichtrisken, die aus dem Betrieb von Kernkraftwerken resultieren, Versicherungsforen Leipzig, 1 April 2011, https://www.versicherungsforen.net/portal/de/leistunge/forschung_und_entwicklung_1/studienundumfragen/kkwstudie2011/kkwstudie2011_1.xhtml