Door Hans Elsen, vakbondssecretaris LBC-NVK. Hans heeft het dossier van Ryanair van heel dichtbij meegemaakt en opgevolgd, en was zeer nauw betrokken bij de onderhandelingen.

You gotta fight for your rights @Ryanair!

1 jaar sociale turbulentie bij prijsbreker

5 december 2017: dag op dag een jaar geleden nam Ryanair een flinke bocht. Voor het eerst sinds de oprichting van Michael O' Leary's lowcost luchtvaartmaatschappij, stond de Ierse ceo niet meer per definitie weigerachtig tegenover vakbonden. Het betekende de start van een turbulent sociaal jaar bij Ryanair. Een jaar waarin de werknemers - piloten én cabinepersoneel - van de prijsbreker beslisten om zelf te vechten voor hun rechten.

Op nationaal niveau worstelen vakbonden in heel Europa al jaren met Ryanair, maar echt veel vooruitgang werd er niet geboekt. Pas nadat verschillende Europese 'sleutelspelers' besluiten om de hardwerkende handen in elkaar te slaan, geraakt het dossier in een stroomversnelling. Deze informele contacten resulteren in een zogenaamde 'Position Paper', opgemaakt in Lissabon op 24 april 2018. Tal van vakbonden, waaronder de LBC-NVK en Franstalige evenknie CNE, onderschrijven een gemeenschappelijke eisenbundel en engageren zich om op nationaal niveau niet voor minder te gaan. De drie belangrijkste eisen : de volledige toepassing van het lokaal arbeidsrecht, gelijke arbeidvoorwaarden voor het voltallige personeel van Ryanair en de vrije erkenning van vakbonden bij de luchtvaartmaatschappij.

Ryanair had intussen een publiek statement gemaakt. Naar eigen zeggen waren ze klaar om te onderhandelen. Het waren slechts woorden, geen daden. Want nog steeds kregen we geen reactie of antwoord op onze vraag, onze legitieme vraag, over bovengenoemde eisen. Resultaat: de eerste Europese staking bij Ryanair was een feit.

Hallo Europa?
De talloze succesvolle acties van het personeel en de publieke steun voor de werknemers en de moeilijke werkomstandigheden waarin ze aan de slag waren, maakten dat de politiek wel kleur moest bekennen. En toegegeven: er werd wel degelijk openlijk een standpunt in genomen door o.a. Minister van Werk Kris Peeters en door Europees Commissaris voor Werk en Sociale Zaken Marianne Thyssen. De wet is de wet, en ook Ryanair moet eraan houden, klonk het. Oef...

Maar: op de vraag of Europa ook effectief iets gaat doen aan die flagrante schending van haar eigen regels, was het antwoord duidelijk: "neen, dit behoort niet tot de bevoegdheden van de EU". Sta me toe eventjes van mijn melk te zijn...

Even later vernemen we van de Minister van Werk dat hij met verschillende EU-lidstaten afgesproken heeft om aan diezelfde Europese Unie te vragen initiatief te nemen in dit toch wel duidelijk Europees probleem. Juan, lid van het cabinepersoneel van Ryanair, viel tijdens deze meeting met de EU van zijn stoel van verbazing. Hij zei terecht:

"Iedereen zegt dat we gelijk hebben maar niemand wil er iets aan doen. Wat voor nut heeft het om regels te hebben als je ze niet kan afdwingen?"

De Europese bureaucraten gaven ons een dikke duim - we waren goed bezig zeiden ze - en ze steunden onze strijd. Tot daar hun hulp. Bedankt voor... niets! Sympathiek van hen, maar weinig concreets. Wie waren een illusie armer na dat befaamde gesprek? Yes, de Ryanair-medewerkers.

Onze hoofdeis richting de Europese unie was de vraag om een Europees bemiddelaar aan te stellen. Met hem of haar konden we op Europees niveau een afsprakenkader maken met Ryanair. Elk land zou dit dan zelf verder kunnen invullen. Dit vooral om Ryanair te verhinderen lokale lidstaten onder druk te zetten. Want, neem nu Spanje en Portugal. Op het Iberisch schiereiland is de druk van Ryanair op de overheden zeer groot. Deze landen zijn economisch gezien immers sterk afhankelijk van de jaarlijkse instroom van honderdduizenden 'prijsbewuste' toeristen die Ryanairgewijs (met een goedgevulde portemonnee, dat dan weer wel) hun portie zon, zee en strand opzoeken. Een gemiste kans voor de EU om te laten zien aan de Europese bevolking dat de Unie er niet alleen is om een economisch kader te creëren, maar ook de sociale problematiek als prioritair ziet. 'Money makes the world go round', of zoiets.

Rechten moet je zelf afdwingen
De aanhoudende acties bij het personeel en de toenemende twijfel van de passagiers om nog te vliegen met Ryanair, dwongen de aandeelhouders om van koers te wijzigen. Sinds oktober 2018 wordt er in bijna alle Europese landen onderhandeld. Er zijn in Italië, Duitsland, België en Portugal al bindende afspraken dat het lokaal arbeidsrecht zal toegepast worden. In Spanje en Zweden zijn ze in de laatste rechte lijn richting een akkoord. We hopen dat we tegen februari 2019 met concrete voorstellen naar het personeel kunnen gaan.

Een jaar geleden hadden we hier alleen maar van kunnen dromen. Ryanair heeft, weliswaar niet met overtuiging, moeten erkennen dat het anders en beter moet.

Maar, dit is niet het resultaat van de overheid, wel het gevolg van de doorgedreven acties van het personeel in de strijd voor hun rechten. Wat ze alleen maar wilden, was dat de Europese regelgeving correct zou worden toegepast. Het is hallucinant dat werknemers vandaag de dag nog steeds hun rechten zelf moeten afdwingen.

Giganten als Ryanair zijn nog steeds te vaak orkestmeester in een treurig drama waarin overheden als poppetjes aan een touwtje hangen, waarin wetgevers niet durven en mensen alleen helaas niet kunnen.

Hans Elsen, vakbondssecretaris LBC-NVK