Kostelijke en onbetrouwbare verlenging van drie reactoren?

Nu de regionale regeringen gevormd zijn, neemt Electrabel het initiatief om de federale regeringsvorming onder druk te zetten met een “plan” om drie reactoren met twintig jaren te verlengen. Daarmee probeert ze de groeiende aantrekkelijkheid van de uitbouw van hernieuwbare energie te ondergraven. En het valt te vrezen dat de consument het zal merken aan zijn portemonnee. Als het licht door onbetrouwbare en onveilige reactoren al niet zal uitvallen…

Doel 4 staat links op de foto, met de linkse koeltoren
Foto: https://wisenederland.nl/kernenergie/kerncentrale-doel-belgi%C3%AB

Vorige week kwam Johnny Thijs, de nieuwe Electrabel voorzitter, op de proppen met een plan om de levensduur van drie kernreactoren te verlengen. Het gaat volgens een eerder bericht in mei, om de minst oude reactoren Doel 4 en Tihange 3, gestart in 1985. Maar ook één van de oudste reactoren, namelijk Tihange 1, dat reeds in dienst is van oktober 1975, komt volgens de Electrabel-baas in aanmerking. En in tegenstelling tot vorige verlengingen, gaat het ditmaal om een verlenging met 20 jaren. De reden die ze opgeven voor deze langere duurtijd voor een verlenging, is volgens hen financieel. Om drie reactoren te verlengen, zijn investeringen nodig die volgens hun cijfers, 1,3 miljard € bedragen. Dat zou nodig zijn om te voldoen aan strengere veiligheidseisen. Om deze investering interessant te maken, is een afschrijvingsperiode van 20 jaren interessanter dan 10 jaren. Zo kan dit bedrag over meer geproduceerde elektriciteit verdeeld worden, wat de winstmarges zou verbeteren. Winst gaat voor veiligheid en bevoorradingszekerheid.

Kernenergie is duur, zowel voor nieuwe als oude reactoren
Met deze vraag zelf geeft Johnny Thijs toe, dat de verlenging van kernreactoren allesbehalve garanties biedt op “goedkope nucleaire stroom”, zoals de kernlobby herhaaldelijk beweert. Als ze voor de noodzakelijke veiligheidsinvesteringen een afschrijvingsperiode nodig zouden hebben die het dubbele is van de periode waarmee bepaalde huidige reactoren verlengd werden, geven ze impliciet toe dat een verlenging met tien jaar (te) duur uitvalt. En daar is reden voor om dit te denken. Electrabel maakte de laatste jaren immers verlies. Volgens een bericht van de Tijd, slikte Electrabel zes jaren verlies op zeven jaren tijd. En de ellende is nog niet gedaan, want ook dit en volgend jaar zou nog met verlies gedraaid worden. Een belangrijke reden hiervoor is dat de oude reactoren nu al veel meer investeringen vergen dan eerst voorzien, inbegrepen voor (te lage) voorzieningen voor het afval en de ontmanteling van de reactoren. Bovendien draaien ze veel onbetrouwbaarder dan eerst gedacht. De stilstand van zes reactoren vorige winter was slechts deels voorzien. Een aantal reactoren waren uit node stilgelegd. Verschillende reactoren kenden immers onverwachte problemen met betonrot, een lek in het primair koelcircuit, of uitlopende stilstanden. Resultaat: oplopende kosten, verdeeld over een veel lagere productie. Met de bestaande marktprijzen krijgen ze hun kosten niet gedekt…

Niet alleen nieuwe reactoren zijn al op voorhand zwaar verlieslatend, zoals het verhaal van het handjevol nieuwe EPR-reactoren in Finland, Engeland en Frankrijk aantonen. Ook de oude reactoren laten het financieel afweten. Vraag is of 1,3 miljard zal volstaan om de oude reactoren aan de praat te kunnen houden. De ervaring met de huidige verlengde reactoren is alleszins weinig bemoedigend. Er zijn veel langere stilstanden dan voorzien, dus veel minder opbrengsten, én bovendien veel meer kosten. Geplande veiligheidsaanpassingen, ongeplande veiligheidskosten, zware herstellingen… de rekeningen lopen op terwijl inkomsten dalen. Dat staat haaks op de mythe van de goedkope kernenergie. Als kernenergie zo goedkoop is, zou Electrabel integendeel enorme winsten moeten maken. De jaarresultaten in de voorbije jaren van Electrabel liegen er echter niet om. De verlengde kerncentrales zijn te duur, en kunnen niet concurreren met andere energiebronnen.

Bovendien zijn er verdoken kosten die later of bij een ongeval massaal dreigen naar boven te komen. De enorm oplopende kosten van de kernrampen in Tsjernobyl of Fukushima tonen dit aan. En die zijn nog niet eens te vergelijken met het veelvoud van kosten en menselijke ellende van een ongeval in een dichtbevolkt en dicht industrieel gebied, zoals de haven van Antwerpen of de omgeving van Tihange. Wie durft nu nog met een uitgestreken gezicht beweren dat kernenergie goedkoop is? Of wil Electrabel langs de portemonnee van de elektriciteitsklanten passeren, door aan de overheid hoge prijsgaranties te vragen, zoals in Engeland het geval is? Het zal dan de belastingbetaler zijn die de winsten van Electrabel vanuit eigen zak zal moeten betalen…

Verlenging met 10 jaren leverde de problemen op van vorige winter. Hoeveel problemen zou een verlenging van 20 jaren veroorzaken?
De Belgische kerncentrales presteren niet alleen financieel slecht. Ook op het vlak van betrouwbaarheid en veiligheid groeien de problemen. De kerncentrales kennen een dalende tendens van beschikbaarheid van hun reactoren. Zo was er volgens cijfers van Elia, in 2018 een sterk dalend aandeel van kernenergie in de energiemix. Ze was gedaald van ongeveer 50% in 2017 – ook al een daling vergeleken met vroegere cijfers – naar ongeveer 34 % in 2018. Deze daling moest vooral opgevangen worden door import van elektriciteit, waardoor dit met 14% steeg in één jaar. In het jaar 2015 was er ook al zo’n slecht jaar. Zo betrouwbaar is kernenergie!

Belangrijk om weten is dat deze slechte cijfers resulteren tijdens (en zelfs voor) de verschillende verlengingen van de kernreactoren. En dan gaat het nog om de verlenging met “slechts” tien jaren. Zelfs dan zien we een dalende, onregelmatige en onbetrouwbare productie van elektriciteit uit kernenergie. Bovendien werd dit veroorzaakt door allerhande problemen die met de veiligheid te maken hebben: gebouwen met essentiële veiligheidsinfrastructuur die lijden onder betonrot, of ontsnappend stoom uit een lek in het zeer radioactieve primaire koelcircuit van Doel 1. Onbetrouwbaar en onveilig… Wat gaat er dan gebeuren wanneer zulke riskante installaties nog eens verlengd worden, zoals Electrabel met Tihange 1 voorstelt? Maar ook de minst oude reactoren Doel 4 en Tihange 3 zullen bij een verlenging van “slechts” tien jaar, terechtkomen in de situatie van de oudste reactoren nu (Doel 1 en 2, Tihange 1). En we hebben gezien wat dat geeft in 2015, 2018, maar ook meer geleidelijk in de andere jaren. Het is alsof de kernlobby voorstelt het probleem met het probleem op te lossen: kernenergie bewees onbetrouwbaar te zijn,… wat voor de kernlobby reden is, niet om kernenergie af te schakelen, maar integendeel om ze te verlengen!

Kernenergie ondergraaft een consequent klimaatbeleid
De kernlobby probeert van de klimaatcrisis misbruik te maken, om zich te ontpoppen als “een deel van de oplossing” voor het klimaatprobleem, in plaats van een deel van het probleem. Kernenergie heeft niet alleen een hele waslijst aan eigen redenen waarom ze uitzichtloos duur, gevaarlijk, onveilig, ongezond en militair of vanuit terrorismedreiging ongewenst is. Bovendien is de klimaatcrisis een bijkomende reden om ons zo snel mogelijk van kernenergie te ontdoen. Kernenergie wordt immers onterecht door de kernlobby voorgesteld als een “partner” van hernieuwbare energie, terwijl ze één van haar grote saboteurs is. Elke Euro die naar kernenergie gaat, vermindert immers beschikbare kapitalen voor de uitbouw van hernieuwbare en complementaire energie. Met 1,3 miljard verloren geld in de bodemloze put van kernenergie, kan heel wat duurzame capaciteit aan windmolens en zonnepanelen gebouwd worden. Bovendien is kernenergie alles behalve complementair aan hernieuwbare energie. Integendeel, ze is er tegengesteld aan. Kernenergie is een logge energie-dinosaurus. Kernenergie kan immers amper of niet flexibel ingezet worden. In de praktijk betekent dit: kernenergie krijgt voorrang om te produceren. Daardoor gebeurt het dat windmolens stilgelegd worden, zelfs al is er wind. Door deze benadeling van wind-, en zonne-energie, zullen investeerders minder geneigd zijn te investeren in hernieuwbare energie. Zeker vergeleken met landen waar kernenergie de uitbating van wind- en zonne-energie niet tegenwerkt. Het is geen toeval dat landen zonder kernenergie, of met een duidelijk besliste en definitief getimede kernuitstap, hoger dan België scoren in het aandeel aan hernieuwbare energie, zoals Denemarken, Portugal, Oostenrijk en ook Duitsland aantonen.

Evenmin is het toeval dat politiek beleid, waar de belangrijkste gangmakers voorstander van kernenergie zijn, tegelijk de zwakste klimaatambities ten toon spreiden. De Vlaamse Regering of wat daarvoor moet doorgaan, heeft één van de slechtste Europese klimaatdoelen vooropgesteld. Tegen 2030 wil ze een vermindering van broeikasgassen van slechts 35%, en tegen 2050 van amper 80%. Dat laatste is de ondergrens van het vorige en voorbijgestreefde Europese klimaatplan, dat nog afstamt van voor het Akkoord van Parijs van 2015. Want Europa wil nu klimaatneutraliteit in 2050. En belangrijke Europese landen en regio’s, waaronder al onze buurlanden, streven tegen 2030 naar een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen van 55%. Daarmee bewijst deze groep (wan)beleidsmakers dat de verdediging van kernenergie en het gebrek aan klimaatambitie hand in hand gaan. Beweren dat kernenergie goed zou zijn voor het klimaat, is dan wel een wansmakelijke vorm van fake-news.

Een sociaal rechtvaardige transitie voor de werknemers van Doel en Tihange
Zoals overal, hebben ook de werknemers van Doel en Tihange niets te zeggen over het uitzichtloze beleid van hun bazen. Zij dreigen evengoed slachtoffer te worden van een waanzinnig nucleair beleid van hun bedrijfsverantwoordelijken. Zij mogen niet het slachtoffer worden van een onverantwoord beleid. Daarom dienen de vakbonden en werknemers betrokken te worden bij de uitbouw van alternatieve investeringen in niet nucleaire, en aan hernieuwbare energie complementaire activiteiten op en rond de sites van Doel en Tihange. Waarom de noodzakelijke complementaire gascentrales niet vestigen op beide sites, waarbij de huidige niet-nucleaire installaties minstens gedeeltelijk gerecycleerd kunnen worden? En waarbij eventuele restwarmte in het Ecluse recyclage-stoomnetwerk opgenomen wordt? Trouwens, ook bij het behoud van kernreactoren dienen gascentrales stand-by te zijn: door de onbetrouwbaarheid van de kernreactoren, houdt Elia immers ook rekening met het uitvallen van (een deel van) de verlengde kernreactoren. Dan dient evengoed reservecapaciteit voorzien en ingeschakeld te worden. Dat maakt kernenergie nog een stuk duurder.

Bovendien, wanneer deze reserve-installaties voor hernieuwbare energie meteen worden opgenomen in een snel uit te voeren plan om ze te laten draaien op biogas met koolstofrecyclage en -hergebruik, of op waterstof, slaan we drie vliegen in één klap. Bruikbare installaties worden gerecycleerd en gerenoveerd, waardoor de complementaire gasinstallaties minder duur worden. Bekwame werknemers krijgen zicht op een duurzame in plaats van levensgevaarlijke toekomst. En biogasinstallaties met koolstofrecyclage kunnen broeikasgassen in atmosfeer en oceanen helpen verminderen – iets wat kernenergie op geen enkele manier kan realiseren.

Bronnen:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20191004_04645282
https://www.lesoir.be/251691/article/2019-10-05/electrabel-veut-prolonger-de-20-ans-3-reacteurs-nucleaires
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/05/10/engie-electrabel-kan-3-kernreactoren-langer-open-houden/
https://www.tijd.be/ondernemen/milieu-energie/electrabel-slikt-zesde-verlies-in-zeven-jaar/10129850.html
https://www.lachronique.be/article/elia-pre-sente-ses-chiffres-concernant-le-mix-e-nerge-tique-belge-en-2018.17765