Vijf aanbevelingen voor het recht op werk

Op 17 oktober voeren het Netwerk tegen Armoede en de 61 lokale verenigingen waar mensen in armoede het woord nemen actie om het recht op werk toegankelijk te maken. We formuleren vijf aanbevelingen om onze arbeidsmarkt echt duurzaam en inclusief te maken voor iedereen. De weg naar werk zou voor niemand een uitzichtloze werkomlegging mogen zijn.

Vijf aanbevelingen om het recht op werk te verzekeren

1. Zorg voor een integrale trajectbegeleiding op maat en tempo van elk individu

Bij trajectbegeleiding ligt de focus vaak op snel een job vinden. Mensen worden voor verschillende noden steeds doorverwezen naar andere instanties. Wij pleiten voor een aanpak over organisaties heen die werkzoekenden helpt bij moeilijkheden op alle levensdomeinen, die altijd vertrekt vanuit de noden van de werkzoekende zelf en daar ook de nodige tijd voor voorziet.

Mensen in armoede komen heel wat drempels tegen bij hun zoektocht naar werk. Vaak zijn verschillende basisvoorwaarden niet vervuld. Ze wonen in een slechte woning, hebben geen toegang tot vervoer en/of kinderopvang … Daardoor is het niet evident om (betaald) werk te vinden en te behouden.

Het is belangrijk dat trajecten naar werk vertrekken van een integrale aanpak op maat, waar de zoektocht naar werk gecombineerd wordt met het aanpakken van drempels op andere levensdomeinen. Dit vraagt om een aanpak over organisaties heen, waarbij wordt samengewerkt volgens de noden van de werkzoekende. Een traject op maat houdt ook rekening met het tempo van de werkzoekende. Laat de focus op snel in plaats van duurzaam toeleiden los, en maak trajecten zonder vooraf vastgelegd eindpunt mogelijk voor wie dit nodig heeft.

Om onze problemen aan te pakken, moeten we naar allerlei verschillende instanties. Je moet er steeds opnieuw je verhaal doen en elke dienstverlener pikt eruit wat zij vanuit hun werking kunnen aanpakken. Voor de rest word je weer doorgestuurd naar een andere dienst. Aan de kern van je problemen wordt daardoor vaak niet geraakt.

2. Verzeker dat langdurige werkzoekenden hun recht op een toereikende werkloosheidsuitkering behouden

De afstand tot de arbeidsmarkt is groot voor veel mensen in armoede. Die afstand verkleinen vergt inspanningen op verschillende levensdomeinen. Daarvoor is er nood aan mentale én financiële ruimte. De afstand vergroot alleen maar wanneer mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt weggehaald worden van het statuut werkloosheid en begeleiding naar werk hen pas terug benadert zodra bepaalde randvoorwaarden in orde zijn.

Bepaalde politici roepen op om de werkloosheidsuitkeringen te beperken in de tijd. Als de zoektocht naar werk te lang duurt of bepaalde randvoorwaarden niet ingevuld zijn, lopen mensen het risico hun werkloosheidsuitkering te verliezen. Dit geeft extra mentale en financiële druk. Het uitzicht op werk wordt zo juist kleiner en de afstand tot de arbeidsmarkt neemt toe. Langdurig werkzoekenden hebben nood aan een inkomen boven de armoedegrens om de nodige stappen richting werk te zetten.

Mensen komen ongewild vast te zitten in de niet-beroepsactiviteit zonder de financiële zekerheid van een werkloosheidsuitkering en kwalitatieve begeleiding. De kloof naar de arbeidsmarkt wordt zo steeds groter. Niet sanctionering, maar intensieve ondersteuning is de sleutel naar succes.

Voor mij was financiële stabiliteit heel belangrijk. Zonder die zekerheid had ik niet de mentale ruimte om de stappen te zetten die nodig waren om te kunnen gaan werken. Ik moest op zoek naar een betere woning, werken aan mijn sociaal isolement, aan mijn zelfvertrouwen … Als je uitkering dan heel onzeker of te laag is, gaat dat niet. Dan ben je puur bezig met overleven.

3. Garandeer eerlijke arbeidsvoorwaarden voor iedere werknemer

In België heeft 3,6% van de werkende bevolking nog steeds een risico op armoede of sociale uitsluiting (StatBel, 2022). We willen strijden voor voldoende garanties op een menswaardig loon en sociale rechten voor iedereen. Ook mensen in kwetsbare posities zoals werknemers in flexibele arbeidssystemen en mensen die onbetaalde stages doen, verdienen een eerlijke vergoeding voor hun werk en gelijkwaardige opbouw van hun sociale rechten.

Mensen in kwetsbare positie vinden vaak werk in tijdelijke en slecht betaalde jobs in precaire werkomstandigheden. Werken via systemen als uitzendarbeid, dienstencheques of de platformeconomie zorgt zelden voor een verbetering van de levenssituatie van mensen in armoede. Bouw daarom voldoende garanties in voor werknemers die tewerkgesteld zijn in flexibele arbeidssystemen. Garandeer een kwaliteitsvolle job met een waardig inkomen voor iedere werknemer.

Ik werkte al 2,5 jaar in weekendshifts van 12u per dag bij hetzelfde bedrijf. Ik deed het werk heel graag. Het enige probleem was dat ik geen vast contract kreeg, maar elk weekend een nieuw interimcontract. Op zich was dat geen probleem tot corona kwam. Toen was ik na 2,5 jaar mijn job kwijt zonder recht op bijvoorbeeld technische werkloosheid.

Mensen in armoede komen in hun traject naar werk ook vaak terecht in een aaneenschakeling van onbetaalde stages. Die stages leiden uiteindelijk niet altijd tot een betaald contract en mensen bouwen er geen volwaardige sociale zekerheid mee op. ‘Gelijk loon voor gelijke arbeid’ betekent ook een eerlijke vergoeding voor stages. Onderzoek ook de mogelijkheid tot opbouw van sociale rechten tijdens trajecten naar werk.

4. Zet stappen naar inclusieve werkgelegenheid

Een inclusieve arbeidsmarkt is een gedeelde verantwoordelijkheid. Dat vraagt ook om inspanningen vanuit de werkgeverskant. Iedereen heeft het recht om werk te vinden op basis van talent, interesses en competenties. Maar armoede is niet opgelost eens mensen in armoede aan het werk zijn. Ook op de werkvloer komen ze heel wat drempels of uitsluitingsmechanismen tegen. Werkgevers hebben alleen niet altijd de kennis of vaardigheden die nodig zijn voor de begeleiding en retentie van kwetsbare werknemers. Door werkgevers te begeleiden en te sensibiliseren, creëren we een positief draagvlak. Met een armoedebewust HR-beleid kunnen we samen de weg banen naar een inclusieve arbeidsmarkt.