In dit document lichten wij voorafgaandelijk het uitroep- en het vraagteken in de titel toe. In de volgende paragrafen hebben wij het achtereenvolgens over de onzekere toekomst van de pandemie, geven wij onze evaluatie van de aanpak van de ziekte, gaan wij kort in op de economische en sociale impact ervan en geven tenslotte onze mening over de nodige politieke aanpak.

Waarom deze titel ?
Onlangs werd in Vlaanderen een nieuw samenwerkingsverband boven de doopvont gehouden, met als naam “Beter na Corona”. Partners zijn enkele denktanks zoals Oikos en Minerva en enkele alternatieve media zoals De Wereld Morgen en MO-magazine. Wij plaatsen achter deze titel !? omdat wij enerzijds maar al te blij zouden zijn als Corona verdwijnt en de wereld erna beter zou worden, maar anderzijds met veel vragentekens zitten zowel over de toekomst van de pandemie en evenmin zeker zijn dat de wereld daarna automatisch beter wordt.

Toekomst van Corona – De wonderbaarlijke vermenigvuldiging van de glazen bollen
Het regent tegenwoordig voorspellingen: “er komt zeker een tweede golf”, “wij krijgen een goed werkend vaccin tegen begin volgend jaar”, of “ eind volgend jaar “. Dit zijn merkwaardige verklaringen van wetenschappers die toch zouden moeten weten dat vooruitgang in de wetenschap zich niet laat voorspellen. Laat ons toch niet vergeten dat men voor sommige infectieziekten sinds vele jaren vruchteloos zoekt naar een effectieve causale therapie en een vaccin (vb. HIV), ondanks intensief wereldwijd onderzoek.

De aanpak van de pandemie in België en internationaal
De aanpak van onze ziekenhuizen en de bewonderingswaardige inzet van de gezondheidswerkers heeft een grote hecatombe kunnen voorkomen. Het dagelijks applaus voor de gezondheidswerkers is dan ook meer dan terecht.

Zoals in een recente Pano reportage haarfijn uitgelegd wordt, is heel wat verkeerd gelopen bij het begin van de epidemie in België: te nauwe geval definitie, onvoldoende testcapaciteit enz. (https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/pano/2020/pano-s2020a7/) . De meeste van deze fouten waren te wijten aan het gebrek aan kennis over het virus. Het zou derhalve onfair zijn daarvoor met de vinger te wijzen naar de wetenschappers of de politici.

Wat wel onder politieke verantwoordelijkheid valt is dat ons land zo slecht gewapend was voor de aanpak van de epidemie: de ontbrekende voorraad beschermings- en testmateriaal en het gebrek aan voldoende aantallen gekwalificeerd personeel in de woonzorgcentra, zijn het resultaat van jarenlange besparingspolitiek van voorgaande regeringen die gedreven door een neoliberale ideologie alle collectieve diensten afgebouwd hebben. De “lean state” van Thatcher was hun natte droom..

Daarnaast is de versnippering van bevoegdheden in ons landje een bijkomende handicap gebleken: 9 ministers van volksgezondheid. Welzijn en preventief gezondheidsbeleid zijn regionale bevoegdheden, curatieve gezondheidszorg is federaal …

Internationale vergelijkingen
Betrouwbare vergelijkingen van de gezondheidsimpact zijn zeer moeilijk, zo niet onmogelijk omdat in de verschillende landen de gevalsdefinitie en de testfrequentie uiteenlopen en de populaties waarop de cijfers betrekking hebben verschillen. De relatief hoge belgische cijfers zijn beïnvloed door de manier van rapportering in de woonzorgcentra: zowel aantallen zieken als overleden bewoners werden vaak als COVID 19 gevallen gerapporteerd, terwijl de diagnose niet bevestigd werd door testen. In het Verenigd Koninkrijk werd alles wat in de bejaardentehuizen gebeurde niet meegeteld.

Wat duidelijk is: de epidemie slaat het hardst toe in landen met het meest verregaand neoliberaal beleid: de VSA en Brazilië, waar het einde van de catastrofe nog niet in zicht is. Relatief arme landen, maar met een doorgedreven sociaal en gezondheidsbeleid konden de epidemie buitengewoon goed inperken: vb. Cuba, Vietnam en de Scandinavische landen.

De sociaal-economische impact van de pandemie
Het is wellicht overbodig te stellen dat de pandemie wereldwijd een gigantische impact op de economie en de tewerkstelling heeft. Wat echter minder vaak aan bod komt is de enorme toename van de ongelijkheid, zoals onlangs gedocumenteerd door een studie van de Universiteit Antwerpen (zie De Standaard 26.5.2020).

Dat deze crisis ons begrotingstekort en staatschuld enorm zal doen stijgen wordt algemeen aangenomen. De ware grootte hiervan inschatten is natte vingerwerk waaraan wij ons niet wagen.

De sociale impact werd in ons land nog enigszins ingeperkt door ons sociaal vangnet (cfr. tijdelijke werkloosheid, ziekte verzekering). In de meest neoliberale landen zoals de VS waar dergelijke stelsels weinig of niet aanwezig zijn, is de sociale catastrofe oneindig veel groter.

De milieuimpact van Corona
Zoals Jan Cruyf zei: “elk nadeel heb zijn voordeel”: de CO2 uitstoot is drastisch gedaald, idem voor het lawaai.

Daarnaast wordt ook de doorgeslagen globalisering van de economie meer in vraag gesteld, ook door haar aanhangers. Moet men bvb. essentiële goederen voor de gezondheidszorg zoals beschermingsmateriaal of medicijnen helemaal uit China laat men komen i.p.v. ze (misschien een beetje duurder) dichter bij huis te produceren.

Het is echter vraag in hoeverre dit blijvende effecten zullen zijn. Het gevaar is reëel dat de bestaande economische machten zo snel mogelijk naar “business as usual” zullen willen terugkeren.

Een ander aspect is dat de gigantische impact van de epidemie de aandacht van de publieke opinie en de media voor de milieuproblematiek aanzienlijk verminderd heeft. Daarnaast zijn straatacties door de lockdown onmogelijk en het internet biedt geen volwaardig alternatief voor de sensibilisering van de publieke opinie en de politici.

Wat te doen?
Francine Mestrum herinnerde er ons onlangs aan dat grote crisissen zoals de wereldoorlogen gevolgd werden grote sociale vooruitgang, zoals de sociale zekerheid na de tweede wereldoorlog. Deze grote realisaties werden grondig voorbereid tijdens de oorlog. Zie https://www.lef-online.be/index.php/artikels/20797-changes-for-a-post-covid-world

Daaruit onthouden wij dat niet moet gewacht worden op einde van de epidemie om een ambitieus sociaal en ecologisch plan te ontwikkelen en na te denken over de voorwaarden voor de realisatie ervan.
Krijtlijnen van een ambitieus sociaal, ecologisch en democratisch plan
Wij behandelen kort onze visie betreffende de socio-economische en de ecologische aspecten, de werking van onze instellingen en tenslotte de internationale aspecten.

Socio-economische aspecten
De huidige crisis toont eens te meer het belang aan van sterke collectieve voorzieningen. Gezondheidszorg, sociale zekerheid, justitie, onderwijs, administratie van financiën, gemeentediensten enz. moeten veel ruimer gefinancierd worden.

Alle lage inkomens moeten opgetrokken worden: verhoging van het minimumloon, verhoging van het leefloon tot boven de armoedegrens. En minimum pensioen
Goedkoop en gezond wonen moet mogelijk worden voor mensen met lage inkomens. Hiervoor moeten een groot aantal energiezuinige sociale woningen gebouwd worden en de huurprijzen op de privé markt wettelijk geplafonneerd.

Tenslotte moet het belastingstelsel grondig hervormd worden, zowel om het beleid te financieren als om de toenemende ongelijkheid te verminderen. Wij verwijzen hiervoor naar het memorandum van het FAN (Financieel Actie Netwerk – zie http://www.hetgrotegeld.be/downloads/memorandum_FAN1.pdf

Daarnaast moet het beleid af van de obsessie van het begrotingsevenwicht en de staatschuld. Het carcan van de Europese begrotingsnormen moet doorbroken worden. Momenteel houden de Europese instellingen zich in deze koest, maar de Europese verdragen zijn hiermee niet afgeschaft. Onze regering moet ze alvast negeren, en daarentegen volop geld lenen om te investeren in maatschappelijk nuttige projecten.

Het ecologisch beleid
België moet zich resoluut inschrijven in de Europese Green Deal, meewerken aan het behoud van de biodiversiteit, het leefmilieu gezonder maken (betere luchtkwaliteit, minder lawaai enz.)

Inzake energieproductie moet sneller overgeschakeld worden naar hernieuwbare energie. De kerncentrales moeten versneld gesloten worden.

Daarbij moet er op gelet worden de sociaal zwakkeren niet het slachtoffer van bepaalde maatregelen te laten worden.

De doorgeslagen globalisering moet teruggedraaid worden. De voorkeur moet gegeven worden aan productie van voedsel en allerlei producten, dichter bij huis dan nu het geval is. De internationale handel- en investeringsverdragen die Europa afsluit moeten op de schop (CETA, Mercosur enz.). Een negatieve stemming in 1 van onze 7 Belgische parlementen is hiervoor voldoende.

Democratie en Staatshervorming
Wij pleiten voor een grondig voorbereide staatshervorming, zonder afspraken hierover in het komende regeerakkoord.
I.p.v. verdere opsplitsing en versnippering van het land, pleiten wij voor herfederalisering van bevoegdheden zoals gezondheidsbeleid, armoede- en tewerkstellingsbeleid, milieubeleid …

Maatregelen moeten genomen worden om het begrip tussen de verschillende delen van het land te bevorderen. Het bevorderen van de kennis van de landstalen moeten en hiertoe bijdragen. De openbare oproepen zouden meer informatie moeten brengen over wat in andere landsdelen gebeurt.

Ook het middenveld kan bijdragen tot grotere eenheid en solidariteit door meer samenwerking over de taalgrens heen.

Voor de functionering van de democratie zouden partijen en middenveldorganisaties met dezelfde fundamentele doelstellingen kunnen fusioneren. Een federale kieskring dringt zich op.

De parlementaire democratie zou in ere moeten hersteld worden. Het overwicht van de regering (uitvoerende macht) op het parlement (wetgevende macht) zou moeten teruggedrongen worden. Uitgebreide regeerakkoorden met de (niet publiek gemaakte) afspraak dat alternatieve meerderheden per voorstel taboe zijn, zouden moet verdwijnen.

Een progressieve coalitie die niet de meerderheid van de parlement zou halen, zou moeten proberen een minderheidsregering te vormen, die per voorstel wisselende meerderheden in het parlement krijgt (zoals in Portugal sinds jaren, en in Spanje sinds kort). Indien deze coalitie het vertrouwen in het parlement niet krijgt, dan maar verkiezingen.

Naast een betere representatieve democratie moet er plaats komen voor andere vormen van burgerparticipatie zoals referenda op volksinitiatief.

Het middenveld (vakbonden, mutualiteiten, burgerbewegingen …) moet door het beleid als volwaardige gesprekspartner erkend worden. De vakbondsrechten moesten hersteld en uitgebreid worden: stakingsrecht, betere bescherming van vakbondsafgevaardigden, vrijheid bij onderhandelingen over lonen, meer recht van toezicht op het bedrijfsbeleid enz.

Internationaal beleid
Ons internationaal beleid moet radicaal inzetten op het bevorderen van de wereldvrede en ontwapening.

Hierbij moeten men ophouden met aan het handje van de VS te lopen. Hun kernbommen die in Kleine Brogel liggen moeten terug naar afzender. België zou best uit de NAVO trekken, maar op zijn minst weigeren om het beleid van interventie en meer bewapening te volgen. Annulatie van de aankoop van de nieuwe jachtvliegtuigen zou trouwens toelaten de hiervoor voorziene miljarden beter te besteden.

Onafgezien van wat men denkt over bepaalde regimes moet ons land weigeren mee te werken aan internationale boycots, zoals deze van Cuba, Venezuela en Iran. Enkel de bevolking van deze landen lijdt er onder, en de door sommigen beoogde regimeveranderingen gebeuren hierdoor niet.

België zou moeten pleiten voor de herziening van de handels- en investeringsverdragen van Europa met derde wereld landen, die de lokale productie i.h.b. de landbouw in deze landen kapot maakt.
Het vluchtelingen en migratiebeleid moet menselijker. Door de veroudering van de bevolking in Europa is de komst van jonge inwijkelingen puur economisch gunstig ( aan gelijke .loon en sociale voorwaarden).

België moet zich inzetten voor hervormingen van de Europese instellingen in de zin van meer democratie en solidariteit.

Voorwaarden voor de realisatie van een ambitieus groen-links programma
Dergelijke ambities zullen ongetwijfeld op een enorme weerstand stoten van het politiek en economisch establishment.

Veel strijdbaarheid van de progressieven zal nodig zijn om deze weerstand te overwinnen. Mobilisatie van het hele middenveld en van de politieke militanten is essentieel.

Een hinderpaal voor iedere samenwerking is de weerkerende profileringsdrang van organisaties. Dit is meest uitgesproken bij politieke partijen, omdat electorale vooruitgang vaak gebeurt ten koste van anderen.

Laat ons hopen dat men vaker het bereiken van gezamenlijke doelstellingen belangrijker vindt dan de winst voor de eigen organisatie.

Tenslotte: wat kan LEF bijdragen tot deze strijd ?
LEF is een relatief kleine organisatie. Toch kunnen wij zoals sinds ons ontstaan eind 2003 ons steentje bijdragen door onze analyses, de bekendmaking van persberichten en aankondigingen van de meest diverse democratische organisaties (meestal doodgezwegen in de mainstream media) en onze aanwezigheid in een hele reeks samenwerkingsverbanden (bvb. de Klimaatcoalitie, het Financieel Actie Netwerk, Vredebeweging) waar wij regelmatig als bruggenbouwer optreden tussen gespecialiseerde actoren. Ook over de taalgrens heen, vanwege het tweetalig karakter van het Links Ecologisch Forum (LEF) – Forum Gauche Ecologie (FGE)

De Stuurgroep van LEF