De Europese Commissie wilde strengere voorwaarden voor sulfoxaflor, een insecticide berucht wegens de impact op bijen en andere bestuivers. Ontstellend genoeg onthoudt de federale minister van Landbouw, David Clarinval, zich in dit dossier. Resultaat: het Europees voorstel, gebaseerd op wetenschappelijke adviezen, haalt het niet. Is dit dan de “ambitieuze houding” die de federale regering volgens haar eigen regeerakkoord zou aannemen om chemische stoffen te reduceren?

Sulfoxaflor, geen bijenvriend

Neonicotinoïden zijn actieve stoffen die gebruikt worden om planten te beschermen tegen schadelijke insecten door in te werken op hun zenuwstelsel. Ze werden in de jaren ‘90 ontwikkeld, maar bleken al snel bijzonder schadelijk voor bijen en andere bestuivers. De Europese Commissie besloot daarop stelselmatig de randvoorwaarden van bepaalde neonicotinoïden (kortweg: neonics) te verscherpen. Zo werd eerst een verbod doorgevoerd op het gebruik van drie veelvoorkomende neonics in open teelten in de Europese Unie, om ze vervolgens helemaal te verbieden.  België vraagt hier tot op vandaag steevast uitzonderingen op.

Omwille van de risico’s verbonden aan neonicotinoïden, werd sulfoxaflor naar voren geschoven als een hoopgevende opvolger.  Hoewel het officieel geen neonicotinoïde is, blijkt de werking en impact van sulfoxaflor echter zeer gelijkaardig en wijzen verschillende onderzoeken naar de hoge risico’s van deze stof voor bestuivers. 

Europa wil daarom, geheel in lijn met haar Farm-to-Fork- en biodiversiteitsstrategie,  verstrengde eisen voor sulfoxaflor doorvoeren. We zijn voor onze voedselproductie namelijk erg afhankelijk van bestuivers, en de afname van hun populaties heeft bijgevolg grote gevolgen, zowel voor burger, omgeving als economie.

Europa pleit voor verbod in de buitenlucht

Vooraleer een lidstaat een gewasbeschermingsmiddel kan goedkeuren, moet de Europese Unie de werkzame stof goedgekeurd te hebben. Europa kan bij de toelating bovendien randvoorwaarden en beperkingen opleggen die de lidstaten moeten volgen. 

De Europese Commissie wil nu als voorwaarde een verbod doorvoeren voor het gebruik van sulfoxaflor in de buitenlucht. De stof zou enkel nog in permanente serres gebruikt mogen worden om zo de schade voor bestuivers te minimaliseren.

Het EFSA, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid, concludeerde namelijk dat het gebruik van sulfoxaflor in het veld leidde tot hoge risico’s voor honingbijen en hommels. Bovendien is sulfoxaflor een systemische insecticide, wat betekent dat de plant de werkzame stof helemaal opneemt en verspreidt door zijn sapstroom, waardoor de plant giftig wordt voor tal van dieren.

Minister Clarinval vindt voorstel Europa “te streng”

Ondanks deze en andere studies, die het voorstel van de Commissie ondersteunen, onthield federaal minister van Landbouw Clarinval zich in de Europese stemming, en staan we zo als België aan de kant van de lidstaten die deze verscherping tegenhouden. Die houding valt niet te begrijpen. 

Wanneer men in het regeerakkoord aangeeft om een ambitieuze houding ten aanzien van de reductie van chemische stoffen aan te nemen, is het ongehoord dat een minister eigenhandig beslist om de Belgische positie te wijzigen. Ook de ministers van Volksgezondheid en Leefmilieu zouden mee de positie van ons land moeten bepalen - en bleken wél bereid om ‘voor’ te stemmen. Het compromis à la Belge werd dan: een onthouding.

Het EFSA onderschatten, lijkt erop te wijzen dat de agrochemische belangen bij de landbouwminister zwaarder doorwegen dan het algemeen belang. Wanneer de wetenschap toont dat er aan bepaalde stoffen hoge risico’s verbonden zijn voor onze biodiversiteit, is het taak van de overheid om te ageren, niet om zich te onthouden.

Tot slot blijven we met het gekibbel over deze insecticiden in een cirkeltje draaien: we vervangen de ene schadelijke stof door de andere. Genoeg voorbeelden tonen dat het ook anders kan. Momenteel is het mogelijk om feedback te geven op het voorliggende Nationaal Actieplan voor Pesticidenreductie (NAPAN) (tot 20/3, via deze weg).