| 
België moet stoppen met de oorlog in Oekraïne te financieren
Greenpeace Belgium
Sinds eind februari wordt Oekraïne geteisterd door de Russische invasie. Greenpeace veroordeelt deze oorlog. Al twee en een half miljoen burgers zijn door het geweld op de vlucht geslagen, en dit aantal kan in de komende weken nog verdubbelen. Greenpeace is solidair met de Oekraïners en de Russen die zich verzetten tegen deze oorlog, een oorlog die wordt gefinancierd door fossiele brandstoffen. Wij roepen op tot een staakt-het-vuren en vragen Europa en België om onmiddellijk te stoppen met de invoer van olie uit Rusland.
Europa, veel te afhankelijk van Poetin
Er was een oorlog op Europese bodem nodig om ons wakker te schudden. Vandaag zijn we ons allemaal pijnlijk bewust van onze afhankelijkheid van Russisch gas en olie. De cijfers zijn indrukwekkend: Rusland levert 45% van het in Europa gebruikte gas en 27% van de olie. Ongeveer de helft van de Russische begroting is afkomstig van de olie- en gasexport. In 2021 betaalde België meer dan 1,7 miljard euro aan fossiele brandstoffen uit Rusland. Vandaag gaat er in Europa elke dag meer dan 1 miljard dollar naar de schatkist van Poetin om zijn oorlogsmachine te financieren.
Fossiele brandstoffen, te vaak synoniem met oorlog
De invasie van Oekraïne is niet het eerste conflict dat gevoed wordt door olie of gas, denk aan de invasie van de VS in Irak. Over de hele wereld zijn inheemse volkeren of gemeenschappen die in gebieden wonen waar aardolie wordt gewonnen het slachtoffer van dodelijke conflicten. Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wordt gekenmerkt door bloedvergieten.
Onmiddellijke stopzetting van de invoer van Russische olie en gas
Om een einde te maken aan het lijden van het Oekraïense volk en de vrede te herstellen moet er verder diplomatiek onderhandeld worden. Maar we moeten ook druk uitoefenen op het Russische regime en de oligarchen die dat steunen. Als Europa en België de oorlogsmachine van Poetin willen verzwakken, moet de invoer van gas en olie onmiddellijk worden stopgezet. De oorlog veroordelen én tegelijkertijd deze steunen door gas en olie te kopen is hypocriet.
Fossiele producenten hebben niet gewacht op een politiek embargo om de invoer van Russisch gas en olie stop te zetten: BP, Exxon, ENI, deze fossiele giganten hebben zich al uit Rusland teruggetrokken. Wie dat niet heeft gedaan: TotalEnergies. Na in 2021 een historische winst te hebben geboekt, heeft TotalEnergies aangekondigd dat het niet meer gaat investeren in nieuwe projecten in Rusland. Anderzijds zwijgt de multinational over zijn huidige gas- en olie-invoer. Dit standpunt is onhoudbaar. Wachten op officiële sancties betekent doorgaan met het financieren van de Russische staatsbegroting.
Huishoudens steunen, energiebedrijven laten betalen
Is het loskomen van Russische olie- en gasinvoer realistisch, en welke invloed zal dat hebben op de prijzen? De explosie van de energieprijzen heeft de afgelopen maanden veel gezinnen in moeilijkheden gebracht. Heel wat gezinnen bevinden zich in precaire omstandigheden, al vóór de prijsstijgingen konden ze zich geen behoorlijke verwarming veroorloven. 20% van alle Belgische gezinnen, in Wallonië en Brussel zelfs 25%, kampt met energiearmoede. Maar ook middenklasse-gezinnen moeten nu aankloppen bij het OCMW.
De Russische belegering van Oekraïne heeft olie op het vuur gegooid. De markten zijn in paniek en dit komt tot uiting in de stijgende prijzen van elektriciteit, gas, benzine en diesel. Voor Greenpeace is het onaanvaardbaar dat de meest precaire huishoudens nog verder in energiearmoede worden geduwd. De politici moeten alle gezinnen in moeilijkheden steunen door de BTW te verlagen en sociale tarieven te steunen, gebaseerd op het individuele inkomen.
De grote energiebedrijven – die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis – hebben het meest geprofiteerd van de energiecrisis en financieren daarmee de oorlogsmachine van Poetin. Greenpeace vindt dat de Europese regeringen die bedrijfswinsten moet belasten en al het geld moet investeren om Europa voorgoed van fossiele brandstoffen af te helpen.
Voedsel wordt duurder
De prijsexplosies blijven niet beperkt tot energie. Ook de voedselprijzen worden door de oorlog beïnvloed. Rusland en Oekraïne zijn twee van de belangrijkste exporteurs van granen en oliehoudende zaden, goed voor een derde van de wereldexport. Zij leveren met name tarwe aan, dat het basisvoedsel is voor meer dan 35% van de wereldbevolking, maar ook andere granen en oliehoudende zaden zoals maïs (17 % van de wereldhandel), gerst (32 % van de wereldhandel), zonnebloempitten, -oliën en -koeken (50 % van de wereldhandel).
De FAO – de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties – schat dat de prijzen met 8-20% zullen stijgen. Dit zal bovenop de prijsstijging komen die het gevolg is van de pandemie en de daardoor veroozaakte verstoringen in de bevoorradingsketens, hogere energieprijzen en steeds instabieler wordende weersomstandigheden.
Europa zelf exporteert ook veel landbouwproducten. Toch zal het niet Europa zijn dat de meest verwoestende gevolgen van deze voedselcrisis zal voelen maar wel de manden met lage inkomens die afhankelijk zijn van geïmporteerd voedsel, met name in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Dit is bijvoorbeeld het geval in Egypte, Turkije, Bangladesh, Indonesië en Pakistan. Zij zijn de belangrijkste importeurs van tarwe uit Rusland en Oekraïne. Afgezien van Oekraïne, waar er ook een lokale voedselcrisis is ontstaan, is dus de mondiale voedselzekerheid in gevaar.
Waarom we af moeten van intensieve landbouw
Het conflict in Oekraïne toont hoe kwetsbaar ons huidige voedselsysteem is. Het steunt bovendien op intensieve landbouwpraktijken, die zeer afhankelijk zijn van kunstmest, gemaakt met gas, en machines, die werken op fossiele brandstoffen. Dit alles om voornamelijk vee te voeden: in Europa belandt 60% van al het geproduceerde graan, dat meestal wordt uitgevoerd, in veevoederbakken. Vandaag moeten we meer dan ooit evolueren naar een veerkrachtiger en ecologischer landbouwsysteem.
Er moet dringend een einde komen aan deze exportgerichte industriële landbouw, die ontzettend afhankelijk is van fossiele brandstoffen en die ons voedselsysteem verzwakt.
Loskomen van fossiele brandstoffen en een energierevolutie ontketenen
Fossiele brandstoffen zijn een doodlopende weg, voor het klimaat, voor onze energiezekerheid, en voor de vrede. De oorlog in Oekraïne, de prijsstijgingen en de klimaatcrisis zijn een opportuniteit om zo snel mogelijk van fossiele brandstoffen af te stappen. De huidige plannen van de Europese Unie om onze afhankelijkheid van Rusland te verminderen door over te schakelen op andere fossiele brandstoffen, zoals LNG uit Qatar of Amerikaans schaliegas, moeten we vermijden. En we moeten zeker ook niet meer uranium gaan invoeren voor meer kernenergie want dat wordt evengoed geïmporteerd uit onbetrouwbare regimes zoals Rusland, Kazachstan of Niger. Sommige landen hebben dat al begrepen, zoals Duitsland, dat zijn doel voor hernieuwbare energie heeft verhoogd: 80% hernieuwbare elektriciteit tegen 2030 en 100% tegen 2035.
Geen dictator kan de zon monopoliseren. Geen alleenheerser controleert de wind. Het beëindigen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is de enige manier om oorlogen te voorkomen die door oliegeld worden gesteund. Het is duidelijk dat kernenergie geen wondermiddel is, noch qua prijs, noch qua veiligheid: de situatie in Oekraïne heeft aangetoond dat het nucleaire risico zeer reëel is. Overschakelen op hernieuwbare energiebronnen is de enige manier om ons klimaat te redden en echte energiezekerheid te hebben.
Laten we een massaal huisrenovatieprogramma lanceren
In alle voorstellen van de Europese Commissie om onze afhankelijkheid van Rusland te verminderen wordt heel duidelijk dat we meer energie-efficiënt moeten worden, want “de goedkoopste energie is die die we niet gebruiken”. Het renovatie niveau van onze huizen en gebouwen is op dit moment zeer, zeer laag. Om onze klimaatdoelstellingen te halen moeten we een heleboel versnellingen hoger schakelen: meer renovaties, meer warmtepompen, meer steun voor de bouwsector. We kijken naar Europa om daarvoor de nodige financiële middelen te voorzien.
Op korte termijn, om een einde te maken aan het oorlogsgeld, moeten we stoppen met het importeren van Russisch gas en olie. Om dit te bereiken is er maar één manier: afstappen van fossiele brandstoffen, ons energieverbruik verminderen (en huishoudens en bedrijven hiermee helpen), en duurzame landbouw steunen.
