Goed stikstofbeleid biedt investeringszekerheid voor de Vlaamse landbouwer, neemt de volksgezondheid ernstig én beschermt kwetsbare natuur. Dat sommige landbouworganisaties halsstarrig blijven pleiten voor een strategie van wegkijken en minimaliseren, is schuldig verzuim waar de boer het gelag voor dreigt te betalen.

Feiten veranderen niet door ze niet te willen zien. En toch blijft een aantal stemmen binnen de landbouwsector vandaag vasthouden aan de strategie om het stikstofprobleem te minimaliseren, of zelfs te ontkennen. Alsof de Europese regels plots uit de lucht komen vallen. Quod non: die zijn democratisch beslist en dienen het algemeen belang.

Stikstof gaat namelijk over veel meer dan de landbouwsector alleen. Op het spel staat de gezondheid van elke burger, de natuurkwaliteit in de omgeving van elke burger en de bescherming van elke burger tegen de financiële impact van schadevergoedingen, die Vlaanderen zal moeten betalen wanneer onze regio niet voldoet aan de Europese richtlijnen.

4400 redenen om stikstofprobleem serieus te nemen

De impact van reactieve stikstof op het milieu en de menselijke gezondheid is immens. Enerzijds is er de negatieve invloed van fijnstof: volgens de geldende WHO-doelstellingen zijn er in Vlaanderen in 2020 te veel dagen geweest met verhoogde dagwaarden en ook op jaarbasis zijn de concentraties veel te hoog. Ammoniakemissies (stikstofoxidanten) vormen een bron voor de vorming van fijnstof. Stikstof wordt een sluipmoordenaar genoemd: het aantal vroegtijdige sterftes dat eraan gelinkt werd in 2019 bedroeg 4400. Vierduizendvierhonderd redenen dus om het stikstofprobleem bloedserieus te nemen.

Anderzijds is er het belang van nabije en biodiverse natuur voor het fysieke en mentale welzijn van mensen. De pandemie drukte er ons recent met de neus op: tijd in het groen doorbrengen is absoluut een basisbehoefte van de mens. Nieuw was dat inzicht allerminst: een eeuw geleden al werd door artsen in Londen erkend dat parken en natuur gezondheidsproblemen konden verhelpen, het resulteerde in de beroemde Londense parken. Recent werd dit gegeven ook door de universiteiten van Wageningen en Amsterdam bevestigd via moderne onderzoeksmethodes: bomen zuiveren niet alleen de lucht; wie vaker in de natuur vertoeft komt stress-situaties sneller te boven. Kinderen die dichtbij hun woning in het groen buiten kunnen spelen, doen dat tot 1,5 uur meer dan gemiddeld. Jongens die extra buitenspelen maken bovendien 25% minder kans op overgewicht. De gezondheid van de natuur bepaalt duidelijk ook de volksgezondheid.

Zachte heelmeesters maken stinkende wonden

Komt de Europese Habitatrichtlijn als een donderslag bij heldere hemel, zoals sommigen doen uitschijnen? Absoluut niet. Het is wel zo dat het evenwicht tussen ecologische en economische waarden zodanig uit balans is geraakt dat een stevige correctie en een herstelbeleid nodig zijn. En het klopt: de economische activiteiten in de landbouwsector worden ferm uitgedaagd, net zoals dat in andere sectoren het geval is. Dat is niet gemakkelijk, maar -zo is de wetenschap het eens- wel erg noodzakelijk.

Het was nooit zover gekomen als het kabinet Schauvliege niet, onder druk van de landbouwlobby, halfslachtige regels had geïmplementeerd op basis van een creatieve boekhouding. Het is net dat getalm dat ertoe geleid heeft dat de economische en sociale problemen voor de landbouwsector, en de schade aan de natuur vandaag zo groot zijn. Tot voor kort werden vergunningen uitgereikt waarvan men perfect had kunnen voorspellen dat ze niet zouden standhouden na een eerste stikstofarrest. Zowel de landbouwlobby als de toenmalige Vlaamse regering hebben boter op het hoofd.

Alleen politieke moed kan toekomst van de landbouw redden

De Vlaamse landbouwers die de voorbije dagen hun stem lieten horen in de Vlaamse media, vroegen vooral om een toekomstperspectief. Gelijk hebben ze. Het is aan de Vlaamse regering om slagvaardig en snel op te treden in dit aanslepende stikstofdossier en duidelijkheid te scheppen. Daar zal een portie politieke moed voor nodig zijn. De Vlaamse regering zal ook andere landbouwproblematieken zoals erosie, methaanuitstoot en de impact op de waterkwaliteit moeten meenemen in haar plan. Anders dreigt ze verschillende uitdagingen ongecoördineerd aan te pakken.

Zo’n integrale aanpak lijkt alvast een stuk veelbelovender dan de kop voor de zoveelste keer in het zand te pleuren, onder druk van de landbouwlobby. De boeren hebben recht op een duidelijk toekomstperspectief. Hoe zal de landbouwsector er in 2050 uitzien in Vlaanderen? Dat is de hamvraag.