Persbericht: De armoedenetwerken roepen de federale en regionale regeringen op om dringend een taskforce “energie-wonen” op te richten

Brussel, 26 september 2022

De afgelopen maanden en weken hebben de verschillende regeringen in ons land verschillende maatregelen genomen om de impact van de energiecrisis op kwetsbare gezinnen, de middenklasse en zelfstandigen te verminderen. De armoedenetwerken verwelkomen deze inspanningen, maar vrezen dat deze onvoldoende zullen zijn om een sociaal bloedbad te vermijden. Reeds voor de covid-crisis leefden maar liefst één op vijf mensen in België in energiearmoede. De huidige energiecrisis, die bovenop een algemene stijging van de levensduurte en de nasleep van de covid-crisis en de overstromingen van 2021 komt, heeft als gevolg dat de energiefactuur niet enkel onbetaalbaar wordt voor mensen in armoede, maar ook voor de lagere middenklasse.

Dagelijks ontvangen onze netwerken signalen van gezinnen die zowel bang als boos zijn omdat zij, ondanks de steunmaatregelen van de overheid, volledig kopje dreigen te gaan. Zij zoeken naar nog meer manieren om te besparen, hoewel zij zich nu al vele essentiële zaken (voeding, gezondheidszorg,...) ontzeggen. Het is duidelijk dat bijkomende sociale maatregelen dringend noodzakelijk zijn om deze gezinnen de winter te laten doorkomen. Om een algemene verarming en achteruitgang van de levensomstandigheden van zowel mensen in armoede als de lagere middenklasse te voorkomen, hebben we echter ook nood aan een paradigmashift: er moet dringend een prioriteit gemaakt worden van een structureel beleid dat ten dienste staat van armoedebestrijding, klimaatverandering en onze publieke financiën, te beginnen met investeringen in kwaliteitsvolle huisvesting.

De netwerken armoedebestrijding verenigd binnen BAPN (Belgisch Netwerk Armoedebestrijding) vragen de federale en regionale regeringen in ons land daarom om een taskforce “energie-wonen”  op te richten om naar een structureel beleid te streven. Het aanpakken van de huidige energiecrisis vraagt om een coherent en ambitieus beleid dat zowel bestaat uit steunmaatregelen om een grote groep in onze samenleving tegen (nog diepere) armoede en verarming te beschermen, als een duurzame aanpak om de noodzakelijke sociale, groene omslag in onze samenleving te maken. Dit vereist een coördinatie en afstemming tussen verschillende beleidsdomeinen (energie, wonen, armoede, klimaat, mobiliteit, koopkracht …) en over de verschillende beleidsniveaus (federaal, regionaal en Europees) heen. Om snel en op een adequate manier te kunnen antwoorden op de noden op het terrein, is het van belang dat deze taskforce in directe en permanente dialoog staat met de organisaties die mensen in armoede (en verarming) en kwetsbare groepen op een representatieve manier vertegenwoordigen.

De problemen waarmee we door de huidige en vorige crisissen geconfronteerd worden, tonen aan dat de strijd tegen armoede en sociale ongelijkheden onlosmakelijk verbonden zijn aan de noodzakelijke transities die onze maatschappij dient te maken, zoals de klimaatomslag. De stabiliteit van onze samenleving, de democratie en de sociale vrede hangen er in grote mate van af. Het oprichten van een dergelijke taskforce zou een krachtig signaal zijn naar de bevolking dat het de regeringen in ons land menens is om van meet af aan structurele oplossingen te bieden op de energiecrisis.

De armoedenetwerken zijn beschikbaar om deze taskforce constructief te ondersteunen. Op basis van onze kennis en ervaringen van het terrein hebben wij al een reeks aanbevelingen rond vijf prioriteiten geïdentificeerd:

Conjuncturele oplossingen:

1. Betere bescherming van mensen in armoede:

• De uitbreiding van het sociaal tarief naar personen met een verhoogde tegemoetkoming is een belangrijke maatregel die 1 miljoen kwetsbare gezinnen (2 miljoen personen in totaal) beschermt tegen energiearmoede en schulden. Toch stellen we op het terrein vast dat mensen met het sociaal tarief toch in de problemen komen om het hoofd boven water te houden. Het sociaal tarief verhindert immers niet dat de energiefactuur met een aantal honderden euro’s stijgt, wat bijzonder veel geld is voor mensen in armoede. Daarom vragen wij dat het sociaal tarief tijdelijk bevroren wordt zodat de energiekosten voor mensen met een sociaal tarief niet nog verder oplopen.
• Gezien energiearmoede een diepgeworteld probleem is en de energiecrisis niet op korte termijn opgelost kan worden, roepen wij op om de uitbreiding van het sociaal tarief structureel te verankeren.
• Verder is het noodzakelijk om de toegankelijkheid tot het sociaal tarief te verbeteren. Maar liefst 150.000 mensen die recht hebben op het sociaal energietarief nemen het niet op.^[1] Hierbij is het van belang dat de mutualiteiten rechthebbenden nog meer proactief opsporen. Ook dient er een oplossing gevonden te worden voor mensen die in appartementsgebouw met gemeenschappelijke tellers wonen. Momenteel kunnen zij geen gebruik maken van het sociaal tarief ook al voldoen zij aan de voorwaarden.

1. Beschermende maatregelen voor de lagere middenklasse en de sociaal-culturele en educatieve sector:

• Het pakket van federale maatregelen dat op 16 september genomen werd, heeft de verdienste dat het poogt om een verschil te maken voor de middenklasse die het moeilijk krijgt. Toch moeten we vaststellen dat de middenklasse te breed gedefinieerd wordt. Terwijl een deel van de welvarende middenklasse, die vaak in energie-efficiënte woningen woont deze steun in feite niet nodig heeft, is de korting van €392 voor de maanden november en december voor vele gezinnen uit de lagere middenklasse te laag om de eindjes aan elkaar te knopen. Voor een gemiddeld gebruik van gas en elektriciteit zal iemand die net geen recht heeft op het sociaal tarief en het goedkoopste commerciële tarief neemt immers bijna €9.000 per jaar betalen. Wij pleiten daarom voor een gerichtere en grotere steun aan de lagere middenklasse om ten minste de hele winter te kunnen overbruggen.
• Niet alleen de huishoudens maar ook de dienstverlening door de sociaal-culturele en educatieve sector komt in het gedrang doordat veel organisaties (jeugdhuizen, scholen,…) het moeilijk krijgen door de stijgende energieprijzen én indexeringen. We pleiten daarom voor het behoud van kwaliteitsvolle sociale dienstverlening. Deze sector dient ook de nodige financiële ondersteuning te krijgen.

Duurzame oplossingen:

1. Een pact wonen-energie ten einde een eerlijke en snelle groene transitie te bereiken

• Het is duidelijk dat deze directe steunmaatregelen aan kwetsbare gezinnen hand in hand dienen te gaan met investeringen in een sociaalrechtvaardig klimaatbeleid. Wij pleiten daarom dat er snel werk wordt gemaakt van een pact wonen-energie waarbij er massaal geïnvesteerd wordt in het isoleren van gebouwen, te beginnen met de woningen waarin gezinnen met een laag inkomen en uit de lagere middenklasse wonen (zowel op de publieke als private markt). Wij vragen dat hierbij in het bijzonder aandacht gegeven wordt aan de kwetsbare huurder op de privémarkt die momenteel het grootste slachtoffer dreigt te worden van de huidige energie- en wooncrisis. Dit is de enige juiste oplossing om zowel energiearmoede en overmatige schulden te bestrijden, als een sociale klimaattransitie te bereiken.
• Een pact energie-wonen dient niet enkel gericht te zijn op het bekomen van energie-efficiëntie, maar moet kwetsbare gezinnen ook de mogelijkheid geven om gebruik te kunnen maken van hernieuwbare energiebronnen. 

1. Versterken van de laagste inkomens en de koopkracht

• De federale regering heeft tijdens deze legislatuur een belangrijke inspanning geleverd om de laagste uitkeringen en inkomens op te trekken in de richting van de Europese armoedegrens die momenteel € 1.287 bedraagt voor een alleenstaande. Toch blijven vele sociale minima ver onder de armoedegrens. De stijgende kosten voor basisrechten zoals energie, huisvesting en voedsel leiden er bovendien toe dat de armoedegrens een belangrijke onderschatting inhoudt van wat nodig is om waardig te kunnen leven. Het optrekken van de laagste inkomens tot boven de armoedegrens dient een absolute prioriteit te zijn.
• Daarnaast dienen de nodige maatregelen genomen te worden om de koopkracht van mensen in armoede en de lagere middenklasse te waarborgen. Het is essentieel dat de welvaartsenveloppe volledig wordt toegepast voor de sociale uitkeringen uit de werknemers-, zelfstandigen- en bijstandsregeling en dat er niet geraakt wordt aan de automatische indexering van de lonen en de uitkeringen. Wij pleiten ook voor een afschaffing van de versnelde degressiviteit waarvan een recente OESO-studie heeft aangetoond dat deze geen enkel effect heeft gehad om werkloze personen naar de arbeidsmarkt te leiden.^[2]

1. Coördinatie met het Europese beleid en fondsen

• Om tot een duurzame oplossing te komen voor de huidige energiecrisis is een coördinatie met het Europese niveau onontbeerlijk. Zo moeten Europese fondsen in het kader van de Green Deal, de relance en het sociaal en regionaal ontwikkelingsbeleid geïnvesteerd worden in het isoleren van woningen voor kwetsbare gezinnen en de lagere middenklasse en andere maatregelen om de energiecrisis te bezweren.
• Er dient coördinatie te komen met Europa om de overwinsten die grote (fossiele) energiebedrijven momenteel maken af te romen en te herverdelen naar huishoudens die hun energiefactuur niet meer kunnen betalen. Wij vragen dat deze maatregel zo snel mogelijk geconcretiseerd wordt.
• De Europese Commissie heeft aangekondigd dat het later dit jaar zal komen met een voorstel voor een algemeen prijsplafond voor gas. Wij pleiten ervoor dat België er bij de Europese Commissie op aandringt om zo snel mogelijk haar voorstel op tafel te leggen.
• Het recht op energie is een basisrecht. We kunnen daarom niet langer aanvaarden dat de toegang tot dit recht op dit moment afhankelijk is van de grillen van de markt. Er dient samen met het Europese niveau bekeken te worden hoe de energievoorziening voor huishoudens losgekoppeld kan worden van de commerciële markt.
• Ten slotte zijn wij zeer bezorgd dat de sociale agenda van de Europese Unie op dit moment geen prioriteit krijgt en dat de sociale dimensie binnen de Green Deal en de relance zeer beperkt is. Wij roepen de Belgische regering daarom op om het sociaal beleid, in het bijzonder rond inkomen en huisvesting-energie, in het hart te plaatsen van haar voorzitterschap van de Europese Unie in 2024.

Perscontacten:

Caroline Van der Hoeven, coördinator Belgisch Netwerk Armoedebestrijding (BAPN), Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. , gsm 0474 55 96 11

Gert Van Tittelboom, communicatieverantwoordelijke Vlaams Netwerk tegen Armoede, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., gsm 0478 39 57 04

Caroline Van der Hoeven

Coordinatrice / Coördinatrice

BAPN

RÉSEAU BELGE DE LUTTE CONTRE LA PAUVRETÉ asbl   |   BELGISCH NETWERK ARMOEDEBESTRIJDING vzw

BELGISCHES NETZWERK ARMUTSBEKÄMPFUNG VoG   |   BELGIAN ANTI-POVERTY NETWORK npo

Vooruitgangsstraat  333/6  Rue du Progrès   |   1030 Brussels   |   Belgium

tel: +32 2 265.01.54   |   Mobil  : +32 474 55.96.11

mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.   |   site: www.bapn.be