Het ergste moet nog komen (3)

‘Gaat Rusland even goed lijden als wij?’ vraagt Freddy De Pauw zich af aan het eind van zijn laatste bijdrage over ‘Het ergste moet nog komen’.

Het is een vraag die moeilijk direct beantwoord kan worden. Voorlopig zeggen we ‘nee’, maar, zo schrijven de media vandaag: ‘Met het prijsplafond voor olie dat we instellen zal de Russische economie worden vernietigd’. Straffe taal!

Ondertussen laat een studie van de reeds genomen sancties wel een zeer verontrustend beeld zien. Want het gaat duidelijk niet om het ‘straffen’ van Rusland, wel om het tegelijk verdedigen van onze eigen economische belangen. Met soms onvoorziene gevolgen.

Er is dus heel wat huichelarij in het spel en dat wil ik in dit artikel aantonen met de voorbeelden van twee sectoren waar men wel heel erg omzichtig is mee omgesprongen: diamant en nucleair materiaal. Voorlopig komt het geld nog erg zoet binnen in Moskou

Diamonds are forever …

Het Antwerps diamantcentrum is het meest ethische ter wereld, zo wordt gesteld. Het klopt dat de sector een belangrijke rol heeft gespeeld destijds voor het tot stand komen van het Kimberley Proces, een controlemechanisme om ‘bloeddiamenten’ te vermijden. Dat was in de tijd dat rebellengroepen de diamantwinning in enkele Afrikaanse landen hadden overgenomen. Het wordt nog steeds toegepast.

Antwerpen is ook een van de belangrijkste hubs voor diamant uit Rusland en op die sector rusten vooralsnog geen sancties. De V.S. heeft wel sancties getroffen tegen de CEO van Alrosa, een bedrijf dat voor één derde in handen is van de Russische overheid. In een latere ronde werd de import van niet-industriële diamµant verboden, en die handel is nu verlegd via India. Alrosa is het grootste diamantwinningsbedrijf ter wereld. De EU treft vooralsnog geen sancties voor de export van Rusland, maar wel voor de export van de EU naar Rusland. De impact is dus wel zeer zeer beperkt.

Rusland exporteert voor ongeveer vier miljard US$ diamant, dat is één derde van de mondiale productie. Alrosa is niet enkel actief in Rusland zelf, maar ook in diverse Afrikaanse landen, zoals Angola en Zimbabwe. Er komen nu berichten binnen dat de huurlingengroep Wagner duchtig aan de diamanten van de Centraal Afrikaanse Republiek zou zitten en die steentjes via Antwerpen naar Europa exporteert.

Der zou ook een ontegensprekelijke band bestaan met de oorlog tegen Oekraïne, want Alrosa is actief in de duikbootindustrie voor de Zwarte Zee, zo schrijft IPIS.

Er zijn dus zeker argumenten te vinden om de Russische export van diamant te sanctioneren, maar dat gebeurt voorlopig niet. Voor Antwerpen geldt het argument van de concurrentie, want Dubai en India willen maar al te graag de handel overnemen. India is trouwens nu al, met 90 % van het totaal, het belangrijkste land voor het slijpen van de stenen. In Antwerpen komt 25 % van de verhandelde diamant uit Rusland.

Naar het schijnt zou de handel nu al zijn verminderd, omdat te veel bedrijven bang zijn van sancties, maar formeel zijn die er dus zeker nog niet. En de Dollars blijven toestromen in Moskou. Eigen economie eerst, denkt men in Washington en Brussel, en dat legt een deel van de hypocriete houding uit.

Kernenergie, ja, bedankt

In de nucleaire sector gebeurt iets vergelijkbaars. Rusland heeft namelijk een dominante marktpositie met 80 van de 440 kerncentrales in de wereld. De EU-landen van Oost en Midden-Europa, Bulgarije, Tsjechische Republiek en Hongarije, hangen met hun kerncentrales (18!) rechtstreeks af van Rosatom. Rusland heeft een marktaandeel van 20 % in de levering van uranium aan de Europese Unie. Daarna komt Kazakstan, maar dat uranium komt binnen via Rusland!

Rusland heeft ook voor één derde de markt in handen van de verrijking in de EU, en voor 40 tot 45 % wereldwijd! Poetin heeft alle activiteiten van de sector gecentraliseerd bij Rosatom en heeft er rechtstreeks controle over. Het bedrijf is superconcurrentieel.

Zelfs de V.S. is afhankelijk van Rusland voor de levering van uranium. Bovendien hebben de nieuwste kerncentrales een hoge graad van verrijking nodig en die kan enkel en alleen in Rusland gebeuren! Het betekent dat zowel de EU als de VS niet enkel afhankelijk zijn van de Russische grondstof, maar tevens van de technologie en de industriële capaciteit. Van sancties kan er dus geen sprake zijn, er worden zelfs uitzonderingen gemaakt voor cargovluchten die het Europese luchtruim mogen gebruiken.

De Franse nucleaire sector is nog op een andere manier afhankelijk van Rusland, aldus een dossier in de Franse krant Le Monde. De 56 Franse kerncentrales ‘recycleren’ hun gebruikte brandstof, en daarvoor wordt de enige heropwerkingsfabriek in Seversk, Rusland, gebruikt. Voor de levering van het uranium zelf is Frankrijk niet afhankelijk van Rusland, het komt uit Niger, Kazakstan, Oezbekistan en Australië.

Die heropwerking is een vorm van her-verrijking van het uranium. Voorlopig, blijkt die handel stil te liggen, al meldt Le Monde nu dat net een nieuwe lading verrijkt uranium uit Rusland is aangekomen. Mocht die hele handel stil vallen, dan ontstaat er een reusachtig probleem van kernafval. De kans dat dit gebeurt is niet klein, want het uranium is momenteel vrij goedkoop en de hele heropwerking is duur en zeer vervuilend.

Hoe dan ook, er zijn hoegenaamd geen Europese sancties tegen de Russische nucleaire sector. En wie durft beweren dat ‘kernenergie ons onafhankelijk maakt’ moet dringend naar de oog- of oorarts.

Afhankelijkheid

Wat deze twee voorbeelden leren is dat zowel de V.S. als de Europese Unie wel uitkijken met de sancties die ze treffen om vooral de eigen economie en de bevoorrading niet te benadelen. We zagen het al eerder met Venezuela, maar Maduro plots weer ‘President’ is in plaats van een ‘dictator’ en Guaidó naar de geschiedenisboekjes wordt verwezen.

Rusland kan natuurlijk reageren en zal ook zelf wel uitkijken de geldstroom niet te onderbreken. Maar stel, stel dat de nucleaire handel stil valt, dan pas komen we echt in de kou te zitten! En stel, stel dat de diamantstroom stil valt, dan vallen in Antwerpen duizenden ontslagen.

Wat dit ook eens te meer aantoont is dat afhankelijkheid vaak beter is dan onafhankelijkheid. Elk land zal wel uitkijken de eieren niet in één enkele mand te leggen, maar een onderlinge afhankelijkheid kan inderdaad conflicten vermijden. Het is het oude ‘doux commerce’ van Montesquieu. Pas wanneer één of twee landen streven naar een monopoliesituatie of een dominante positie, ontstaan er problemen.

Voorlopig heeft Rusland geen al te grote last van de sancties. De westerse regeringen weten zeer goed wat ze doen en niet doen, maar houden de bevolking dom met praatjes over ‘harde sancties’ en ‘onafhankelijkheid’. Ze weten wel beter, maar denken dat de gevolgen bevatbaar blijven. Dat kunnen we alleen maar hopen. We hebben geen enkel belang bij het vernederen en kleineren van grootmacht Rusland, hoe smerig Poetins oorlog in Oekraïne ook is. Want ja, ‘het ergste moet nog komen’. Afwachten hoe Rusland reageert op het Europese prijsplafond voor olie.

  3 December 2022   Francine Mestrum

Bron: https://www.uitpers.be/nog-een-duit-in-het-russische-zakje/