Persbericht SOMO  : `Elektrische auto’s zijn een goede zaak - maar niet als iedereen er een bezit

De EU moet prioriteit geven aan gedeeld en openbaar vervoer

Terwijl de EU klaar staat om een nieuwe verordening goed te keuren die de duurzaamheid van batterijen voor elektrische voertuigen moet verbeteren, publiceert SOMO een reeks datavisualisaties over de enorme geplande toename van zogenaamde ‘gigafabrieken’ voor batterijproductie. Deze reusachtige fabrieken zullen enorme hoeveelheden niet-hernieuwbare grondstoffen verbruiken, die doorgaans in het Zuiden worden gewonnen.

De productiecapaciteit van het groeiende aantal lithium-ion (Li-ion) batterijfabrieken zal tussen 2021 en 2031 naar verwachting bijna verachtvoudigen, voornamelijk in de VS, de EU en China. Bij vele daarvan zijn grote autobedrijven zoals Volkswagen, Mercedes-Benz en Tesla betrokken, die zoveel mogelijk personenauto’s willen verkopen.

"Elektrische auto’s zijn een deel van de oplossing voor klimaatverandering. Maar de omvang en het volume van de geplande EV-productie is niet duurzaam", zegt SOMO-onderzoeker Alejandro González. "We krijgen geen schonere, groenere toekomst als we op dezelfde schaal blijven consumeren. We hebben minder auto's nodig, kleinere auto's en meer duurzame opties voor openbaar vervoer. Dat zou de kern moeten zijn van het EU-beleid over de energietransitie."

De New Batteries Regulation maakt deel uit van een reeks beleidsmaatregelen die de aanpak van de energietransitie door de EU ondersteunen. Later deze maand publiceert de EU de Critical Raw Materials Act, een wetsontwerp dat ervoor moet zorgen dat de EU toegang krijgt tot de mineralen die nodig zijn voor sectoren als transport en hernieuwbare energie. De EU wil het ‘machtsevenwicht in haar voordeel door laten slaan’ in kritieke toeleveringsketens voor wat zij ‘de nieuwe olie en het nieuwe gas’ noemt. De aanpak van de EU bewijst lippendienst aan het beperken van de vraag naar nieuwe grondstoffen, maar dit wordt gelogenstraft door haar inspanningen om de toegang van de EU tot transitiemineralen te vergroten en door de nadruk op het gebruik van handels- en ontwikkelingsbeleid als hefboom.

"De EU reguleert batterijen met de ene hand, maar stimuleert de vraag naar mineralen voor dezelfde batterijen met de andere; dit is als beleid onsamenhangend en blijft grondstofrijke landen als Argentinië, Chili, de Democratische Republiek Congo en Indonesië behandelen als louter leveranciers van hulpbronnen", aldus Alejandro González.

Hoewel elektrische voertuigen geen directe CO2-uitstoot hebben, heeft de productie ervan ernstige gevolgen, met name in de landen waar de mineralen voor de productie van Li-ion-batterijen worden gewonnen. De vraag naar lithium en nikkel zal de komende vijf jaar explosief stijgen door de massale verkoop van elektrische voertuigen in Europa, de VS en China. Terwijl het gebruik van elektrische voertuigen in deze regio's sterk wordt gestimuleerd door subsidies, belastingvoordelen en emissiereductiedoelstellingen, zorgt de winning van mineralen voor de productie ervan voor grote hoeveelheden afval. Activisten in sommige grondstofrijke landen hebben al hun bezorgdheid geuit over mensenrechtenschendingen en de marginalisatie van inheemse volkeren.

De overgrote meerderheid van de elektrische voertuigen die de komende zeven jaar worden geproduceerd, zullen worden verkocht aan consumenten in de VS, Europa en China, niet in de rest van de wereld. Commentatoren op de energie- en transporttransitie merken op dat dit tweeledige beeld van ‘haves’ en ‘have-nots’ nieuwe dimensies toevoegt aan de wereldwijde ongelijkheid.

"De EU heeft hier een kans - voorkomen dat zij verantwoordelijk is voor het aansturen van misbruik en diepe ongelijkheid in de energietransitie. Maar die kans glipt uit de handen van de EU", aldus González. "Er is een fundamentele verschuiving nodig in het EU-denken, waarbij een visie op vervoer wordt bevorderd die niet gepaard gaat met bijna universeel persoonlijk autobezit in Europa."

Het huidige duurzaamheidsbeleid van de EU doet weinig aan het onderliggende probleem van niet-duurzame consumptie. Bij de huidige transitie blijft, ondanks de opkomst van de elektrische auto, het wereldwijde wagenpark (inclusief benzine- en dieselauto's) naar verwachting groeien. Met meer auto's op de weg is het onwaarschijnlijk dat de vervoerssector de mondiale uitstoot kan terugdringen tot het niveau dat nodig is om de opwarming van de aarde te beperken tot de 1,5°C- of zelfs 2°C-scenario's.

"We mogen de dringende uitfasering van fossiele brandstoffen niet vertragen. Elektrische auto’s zijn een deel van de oplossing. Maar we mogen de fouten van het fossiele tijdperk niet herhalen", zegt González. "Een rechtvaardige energietransitie is noodzakelijk, maar met het huidige beleid van de EU, de VS en China ligt die buiten bereik. Dit moet veranderen, en snel ook. We moeten minder afhankelijk worden van particuliere auto's en op duurzamere manieren reizen. Deze visie moet de kern worden van het overheidsbeleid en overheden moeten hun aanpak - en hun budgetten - aanpassen om deze paradigmaverschuiving mogelijk te maken."

Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) is een kritisch, onafhankelijk kenniscentrum, zonder winstoogmerk, gericht op multinationals. SOMO onderzoekt sinds 1973 op eigen initiatief multinationals en de gevolgen van hun activiteiten op mens en milieu.www.somo.nl