Lene Lijnen van Open VLD publiceert haar boek ´Win for Life' met de aankondiging van een grootse petitie over het basisinkomen. Dat moet op de nationale politieke agenda, zo zegt ze.

Wat ze precies bedoelt, een echt basisinkomen – een onvoorwaardelijke en gelijke uitkering voor arm én rijk – of een gegarandeerd minimuminkomen – voor wie het nodig heeft – of nog een negatieve inkomstenbelasting – zoals Friedman dat voorstelde -, we weten het niet. 'Dat is voer voor debat', zo zegt ze. Hopelijk brengt het boek zelf uitsluitsel.

Het is wel triest. Je gebruikt een concept met een duidelijke inhoud en gaat er dan mee goochelen, tot het iets anders wordt dan wat was bedoeld. Typisch voor de basisinkomensbeweging. Want wie het onderwerp wat bestudeert, weet dat het niet betaalbaar is en juist daarom nog nergens ter wereld werd uitgeprobeerd.

Dat is dan ook het eerste grote bezwaar tegen het basisinkomen. Zelfs een bescheiden bedrag van 500 euro voor iedereen – onvoldoende om van te leven – is niet betaalbaar zonder te snoeien in de verzorgingsstaat. Vandaar de angst van velen dat zo'n basisinkomen gepaard gaat met de privatisering van, zeg maar, de gezondheidszorg. Je krijgt een uitkering, trek verder je plan. ´Meer vrijheid voor de burger', noemen sommigen dat.

Bovendien is een basisinkomen dat onvoldoende is om een waardig leven te leiden ook een open deur naar meer flexi- en minijobs. Een voltijdse baan is niet meer echt nodig, je kan rustig een paar uur bijklussen op café of bij Uber of bij de pizzaverdeling. Niet echt een aantrekkelijke keuze voor jongeren die toch sociale rechten nodig hebben. En voor bedrijven: tel uit je winst.

Een tweede grote bezwaar is dat een basisinkomen dat raakt aan de sociale bescherming héél erg veel op de helling zet. Het is een typisch liberale oplossing met enkel aandacht voor het individu. De horizontale en structurele solidariteit van de sociale zekerheid gaat ermee verloren. Het is die solidariteit die onze samenleving tot samenleving maakt, het is een onpersoonlijke en daarom aantrekkelijke solidariteit, ik hoef niet te weten naar wie mijn bijdragen tot de ziekteverzekering gaan. Wij zijn solidair met mensen die we niet kennen. Het is een unieke combinatie van individuele en collectieve rechten en vrijheden.

Er zijn nog erg veel argumenten tegen het basisinkomen op te sommen, te veel om ze hier allemaal te behandelen.

Wij zijn ertegen. Maar we beseffen ook dat de sociale bescherming kan worden verbeterd en dat we daarvoor gebruik kunnen maken van een aantal punten die de basisinkomensbeweging al op de agenda heeft gezet, zoals de individualisering van rechten, het afschaffen van de vernederende controles bij de toekenning van bijstand, een oplossing voor kleine zelfstandigen bij werkloosheid, enz.

Dat zijn punten die we moeten bespreken, want er zijn heus wel bruggen te bouwen tussen het basisinkomen en de sociale bescherming. Dat moet ons doel zijn.

Veel voorstanders van het basisinkomen zeggen noch links noch rechts te zijn. Dat klopt natuurlijk niet. Het spreekt voor zich dat Open VLD geen progressief standpunt zal innemen en naar alle waarschijnlijkheid denkt aan de verdere privatisering van sociale diensten. Dat willen we zeker tegen gaan. Een goede sociale bescherming, gebaseerd op rechten en op solidariteit, met openbare diensten voor iedereen, blijft de beste garantie voor sociale rechtvaardigheid. En ja, voeg daar ook rechtvaardige belastingen aan toe, want in ons huidig systeem waarin vermogenden nauwelijks belastingen betalen zijn het toch maar weer de werknemers die hun basisinkomen zullen financieren. Het kan anders.

Wij passen voor een geïndividualiseerde maatschappij waarin meer en meer mensen als (schijn)zelfstandigen werken en geen sociale rechten kunnen opbouwen. Wij zijn voor een degelijke en universele sociale bescherming, overal ter wereld. Op die manier kunnen veel conflicten worden vermeden. Dat is een programma voor progressieven.