Tweet

Share

Het Internationale Rode Kruis stelde dat 'het historisch belang van deze conferentie moeilijk overschat kan worden', terwijl ook paus Franciscus en het Europees Parlement (inclusief de vertegenwoordigers van de Belgische meerderheidspartijen) hun steun uitspraken aan de onderhandelingen. In eigen land roepen de jongerenvoorzitters van de vijf grootste Vlaamse partijen en meer dan 200 artsen de regering op om deel te nemen aan onderhandelingen. Een recente opiniepeiling toont ondertussen dat 75 procent van de Britten voorstander is van Britse deelname aan de onderhandelingen.

Een nieuw verbodsverdrag is immers minder revolutionair dan het lijkt. Het staat niet gelijk met onmiddellijke en volledige nucleaire ontwapening, maar is een deeltjesversneller richting kernwapenvrije wereld. Bedoeling van een nieuw verdrag is om de druk op de kernwapenstaten te verhogen zodat ze eindelijk hun juridisch bindende beloftes over volledige nucleaire ontwapening uitvoeren. Bij alle andere massavernietigingswapens is het altijd zo gegaan: ze werden verboden, gestigmatiseerd en uiteindelijk geëlimineerd.

België wil niet af van kernwapens

De onderhandelingen worden geboycot door de vijf kernwapenstaten en hun vazallen, inclusief België. Dat is ongezien: ons land boycot voor het eerst in decennia een diplomatieke VN-conferentie. De Amerikaanse ambassadrice Nikki Haley hield bij aanvang van de onderhandelingen een opvallende protesttoespraak bij de ingang van de conferentiezaal, wat vooral aantoont dat de kernwapenstaten wel degelijk wakker liggen van een toekomstig verbod.

België bewijst ondertussen lippendienst aan het streven naar een kernwapenvrije wereld, maar wil de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel behouden en nieuwe gevechtsvliegtuigen uitrusten met kernwapens. Tijdens een parlementaire hoorzitting vorige maand verklaarde de vertegenwoordiger van de regering dat kernwapens essentieel zijn voor de Belgische veiligheid en dat nucleaire ontwapening 'misschien binnen 100 jaar, maar misschien ook niet' kan plaatsvinden.

Het doet een levensbelangrijke vraag rijzen: wil België eigenlijk wel af van kernwapens?

Gerecycleerde benadering

Belgische diplomaten stellen dat een kernwapenverbod "niet realistisch" is, maar schuiven als alternatief enkel oude voorstellen naar voren die al meer dan twee decennia herhaald worden, de zogenaamde "progressieve benadering".

Een analyse van de belangrijkste beleidsdocumenten sinds 1995 toont dat deze "progressieve benadering" louter een recyclage is van oude voorstellen die al meer dan twee decennia op tafel liggen en niet geïmplementeerd worden. 16 van de 25 voorstellen uit de "progressieve agenda" (2016) komen letterlijk uit het NPT Outcome Document van 2010. 13 van de 25 "progressieve" voorstellen werden weggeplukt uit de "13 steps" van 2000, terwijl vier voorstellen zelfs als teruggaan tot het NPT Outcome Document van 1995.

Belgische diplomaten recycleren dus om de paar jaar dezelfde voorstellen, die in een nieuw jasje worden gestoken maar op geen enkele manier bijdragen aan concrete vooruitgang. Van 2002 tot 2004 heetten deze voorstellen "a path to the total elimination of nuclear weapons", terwijl ze in de periode 2005-2009 door het leven gingen als "renewed determination towards the total elimination of nuclear weapons". In 2010 werd deze aanpak heruitgevonden als "united action towards the total elimination of nuclear weapons". In 2014 kreeg ze de naam "building blocks" benadering, om in 2016 het licht te zien als de "progressieve benadering".

Een eenvoudige analyse van de Belgische kernwapendiplomatie sinds 1995 maakt dus één ding duidelijk: het simpelweg recycleren van oude voorstellen, zonder een concreet plan om deze op korte termijn te realiseren, is allesbehalve "realistisch" maar een conservatieve verankering van de status quo. Een nieuw verbodsverdrag zorgt daarentegen voor een noodzakelijke nieuwe dynamiek die de druk op de kernwapenstaten verhoogt om hun oude en juridisch bindende beloftes eindelijk uit te voeren.

Nucleaire Gollums

Belgische diplomaten benadrukken ook keer op keer dat sommige staten nu eenmaal bijzondere veiligheidsuitdagingen kennen, en daarom het recht hebben om kernwapens te behouden en te moderniseren. Een echo van Gollum uit de Lord of the Rings is nooit ver weg: 'we wants it, we needs it. Must have the precious, my precious.'

Volgens de regering is een kernwapenverbod ook onverenigbaar met lidmaatschap van de NAVO. Dat klopt simpelweg niet. Naast het feit dat NAVO-lidstaat Nederland wél meedoet aan de onderhandelingen, is het een eenvoudig feit dat de NAVO doorheen haar geschiedenis lidstaten allerlei uitzonderingen, vrijstellingen en uitstel van implementatie toestond rond het nucleaire beleid.

NAVO-lid Griekenland verwijderde begin jaren 2000 de Amerikaanse kernwapens van haar grondgebied, na bilaterale contacten met de Verenigde Staten. Denemarken, Noorwegen en Spanje staan in vredestijd geen kernwapens toe op hun grondgebied, terwijl IJsland en Litouwen de ontplooiing van kernwapens op hun grondgebied in alle omstandigheden verbieden.

België zegt dat de NAVO zonder kernwapens minder veilig zou zijn. De NAVO heeft echter geen kernwapens nodig om een overweldigende militaire conventionele afschrikkingscapaciteit te bezitten tegenover mogelijke rivalen. Alle NAVO-lidstaten samen geven meer dan dertien keer zoveel uit aan militaire uitgaven dan Rusland. Europese NAVO-landen spenderen nog steeds 3,5 keer meer aan militaire middelen dan Rusland.

Iemand moet eerste stap zetten

Een kernwapenvrije wereld zal nooit realiteit worden als iedereen de kat uit de boom blijft kijken. Iemand moet de eerste stap zetten. Een verbodsverdrag verhoogt de druk op kernwapenstaten om concrete stappen richting kernwapenvrije wereld te zetten, wat kan leiden tot een algemene ontwapeningsdynamiek. NAVO-landen, die hoe dan ook over een voldoende conventionele afschrikking beschikken, moeten zelf die eerste stap durven zetten. Wachten totdat Rusland de eerste stap zet is vooral een excuus om niets te doen, en is de beste garantie op het behoud van een gevaarlijke en explosieve nucleaire status-quo.

Willem Staes, beleidsmedewerker bij Pax Christi Vlaanderen, een lid van de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) en de Belgische Coalitie tegen Kernwapens.

Deze bijdrage verscheen eerder in MO*-magazine. Bekijk het originele artikel.

Lees ook: Veelgestelde vragen over de campagne voor onderhandelingen over een verbodsverdrag over kernwapens/FAQ (in het Engels)

Foto: ICAN/Creative Commons