VS-president Trump heeft de discussies in de VN-Veiligheidsraad niet afgewacht om militair in actie te treden. Twee Amerikaanse oorlogsbodems vuurden 59 Tomahawk-langeafstandsraketten af op een luchtmachtbasis Shayrat in de Syrische provincie Homs. Volgens Washington is dat de plek waar de toestellen opstegen voor een chemische aanval in Khan Sheikhun. Daarbij kwamen naar schatting 86 mensen om van wie bijna een derde kinderen. In de VN-Veiligheidsraad dienden de VS, Frankrijk en Groot-Brittannië een gezamenlijke resolutie in waarin onder meer geëist wordt dat de logboeken met Syrische vluchtschema's worden vrijgegeven.

Rusland diende een eigen voorstel in waarin gevraagd wordt om een onderzoek door de OPCW (de Organisatie voor een Verbod op Chemische Wapens), maar waarin de samenstelling van het onderzoeksteam aan de Veiligheidsraad wordt voorgelegd. De tien niet-permanente leden van de VN-Veiligheidsraad dienden een compromisresolutie in, dat evenwel op weinig enthousiasme kan rekenen van de VS. In elk geval zijn de discussies in de VN-Veiligheidsraad nog niet afgerond.

Militaire aanval wacht onderzoek niet af

Het is dan ook opmerkelijk dat de VS al tot militaire actie overgaan en daarmee meteen ook een hypotheek leggen op politieke afspraken voor een internationaal antwoord op de chemische aanval. Een essentieel onderdeel van de politieke discussies is het onderzoek naar de aanval dat moet bepalen wat er juist gebeurd is, welk soort chemische wapens zijn gebruikt en wie er voor verantwoordelijk is. In verschillende westerse hoofdsteden heeft men zo'n onderzoek die de bewijzen moet leveren niet afgewacht om onmiddellijk met de vingers te wijzen naar het regime van Assad. Een gezond wantrouwen is in het licht van de discussies over de nooit gevonden massavernietigingswapens die de basis vormden voor de oorlog tegen in Irak in 2003, geen overbodige luxe.

Het regime is immers niet de enige partij die over chemische wapens beschikt of beschikte. In Turkije bracht een parlementslid in 2015 uit dat Sarin gas naar Syrië is gesmokkeld. Daarvoor waren ook al IS militanten in Turkije opgepakt met chemische wapens in het bezit. Bovendien wees VN-onderzoek uit dat de chemische aanval in Ghouta in september 2013 is uitgevoerd met een grond-grond-raket. In dit conflict zijn verschillende Syrische wapenarsenalen in handen gekomen van rebellen. In elk geval genoeg elementen om in te zetten op een onderzoek om alle twijfels over de verantwoordelijken weg te werken. Met het bombardement op het vliegtuig riskeert men tot slot ook nog eens dat mogelijk bewijs vernietigd wordt.

Geen resolutie van de VN-Veiligheidsraad

In Syrië zijn er tal van internationale operaties aan de gang zonder dat er een wettelijke basis voor bestaat. De bombardementsvluchten tegen stellingen van IS van de internationale coalitie waar ons land deel van uitmaakt, vinden plaats zonder dat er een VN-mandaat tegenover staat. Er is ook geen uitnodiging, zoals in Irak, van de Syrische regering. Een laatste legitieme optie zou kunnen zijn dat het gaat om een verdedigingsoorlog voor terreuraanslagen die gepleegd zijn in Europa, maar dat is een toch wel erg rekbare en discutabele interpretatie van het begrip verdediging. De VS-aanval op een militaire basis in de provincie Homs, is in elk geval in strijd met het VN-Handvest. Bovendien heeft Trump ook nagelaten om de goedkeuring te vragen van het VS-Congres zoals de grondwet dat verlangt. Trump wil duidelijk zijn stelling kracht bijzetten dat Obama de Amerikaanse positie in Syrië heeft verzwakt door aarzelend op te treden. Het Witte Huis lijkt te willen aantonen dat hij besluitvaardig is en dat op een ogenblik dat populariteit van Trump wel wat kan worden opgevijzeld, wat hij met een militaire actie in Syrië wellicht hoopt te verkrijgen.

Gevaar op escalatie

De militaire actie van de VS dreigt de oorlog in Syrië zwaar te doen escaleren. Rusland heeft al gereageerd om de afspraken met de VS rond de bombardementsvluchten tegen IS op te schorten. In een land waar zoveel internationale machten zijn betrokken kan een klein incident leiden tot een gewapend treffen tussen de kernmachten VS en Rusland. Zelfs als het regime van Assad verantwoordelijk is, moet de vredesbeweging zich krachtig verzetten tegen een militair optreden en de noodzaak benadrukken van het uitvoeren van een onderzoek naar de chemische aanval door de daarvoor voorziene instanties.

Dat de oorlog in Syrië al zes jaar lang aan de gang is, is mee een gevolg van het optreden van internationale machten die er hun onderlinge geschillen of belangen gewapend uitvechten via lokale strijdkrachten en milities, de zogenaamde proxy-oorlog. In plaats van de politieke economie en de wapenhandel in Syrië aan te pakken is er gekozen om olie op het vuur te gooien met een verdere escalatie van het conflict tot het gevolg. Pas sinds 2015 wordt er meer werk gemaakt van politieke onderhandelingen. Maar de oorlogspolitiek van een aantal landen en groepen in het land, gooien voortdurend roet in het eten. Het eenzijdig optreden van de VS zal een politiek proces alleen nog meer bemoeilijken.