Op 6 en 9 augustus 1945 wierpen Amerikaanse bommenwerpers twee kernbommen af boven Hiroshima en Nagasaki. Meer dan 200.000 mensen kwamen om het leven. 72 jaar na deze massamoord worden historische stappen gezet richting kernwapenvrije wereld.

122 VN-lidstaten keurden begin juli 2017 een nieuw internationaal verdrag goed dat kernwapens verbiedt. Dat nieuwe verbodsverdrag verhoogt de druk op kernwapenstaten om hun oude en juridisch bindende ontwapeningsbeloftes eindelijk uit te voeren, heeft een concrete impact op het beleid van de kernwapenstaten (wat door deze laatsten zelf erkend wordt), en heeft een onmiddellijke impact op de financiering van kernwapens.

Kleine Brogel illegaal

Hoewel België niet deelnam aan de onderhandelingen en het verdrag wellicht niet zal ondertekenen op korte termijn, heeft het verdrag hoe dan ook een belangrijke impact op het Belgische kernwapenbeleid.

Het nieuwe verbodsverdrag verbiedt immers expliciet de stationering van andermans kernwapens op het eigen grondgebied. Met andere woorden: een ruime meerderheid van VN-lidstaten beschouwt vanaf nu de stationering van Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel als illegaal onder internationaal recht.

Het verdrag is echter behoorlijk flexibel: landen die andermans kernwapens stationeren (zoals België) kunnen onmiddellijk toetreden tot het verdrag, zolang ze maar beloven de kernwapens van hun grondgebied te verwijderen tegen een afgesproken deadline.

Waar wachten we op?

Zo'n bindende belofte zou politiek niet controversieel hoeven te zijn: zowel het federale als het Vlaamse parlement namen in 2015 nog resoluties aan die opriepen om België kernwapenvrij te maken. Met andere woorden: alle politieke partijen, van links tot rechts, Vlaams en Franstalig, zeggen expliciet af te willen van de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel. 'De aanwezigheid van kernwapens in Europa is een anachronisme', klonk het in een persbericht van de N-VA in 2010. Toenmalig kamerlid Theo Francken stelde in 2013 dat 'het parlement unisono zou kunnen zeggen deze kernwapens weg te halen'.

In 2013 schaarden zwaargewichten als Guy Verhofstadt (Open VLD), Jean-Luc Dehaene (CD&V), Willy Claes (SP.A) en Louis Michel (MR) zich achter een oproep van de vredesbeweging om kernwapens te verwijderen uit Kleine Brogel. Ook de jongerenvoorzitters van de vijf grootste Vlaamse partijen riepen in oktober 2016 op om kernwapens te verwijderen.

Geen impact NAVO-lidmaatschap

De verwijdering van kernwapens uit Kleine Brogel betekent niet dat België niet langer een betrouwbare NAVO-partner kan zijn. Verschillende NAVO-lidstaten hebben momenteel al een nationaal beleid dat deelname aan de nucleaire activiteiten van de NAVO beperkt.

Denemarken, Noorwegen en Spanje staan in vredestijd geen kernwapens toe op hun grondgebied, terwijl IJsland en Litouwen de plaatsing van kernwapens op hun grondgebied in alle omstandigheden verbieden. Dit weerhoudt deze NAVO-landen er niet van om op andere manieren een bijdrage aan de NAVO te leveren.

De NAVO heeft bovendien geen kernwapens nodig om een overweldigende militaire conventionele afschrikkingscapaciteit te bezitten tegenover mogelijke rivalen. Alle NAVO-lidstaten besteden samen meer dan dertien keer zoveel aan militaire uitgaven als Rusland. Europese NAVO-landen spenderen nog steeds 3,5 keer meer aan militaire middelen dan Rusland. Conventionele wapens zijn ook beter geschikt dan kernwapens om het NAVO-grondgebied te verdedigen.

Time to go!

De kernwapens in Kleine Brogel zijn een relict uit het verleden die zelfs volgens NAVO-topdiplomaten en militairen geen enkel militair nut hebben. Hun stationering in België is illegaal onder internationaal recht. Er lijkt een politieke consensus te bestaan over de noodzaak van verwijdering. De verwijdering van Amerikaanse kernwapens uit Europa zou bovendien een belangrijke impuls geven aan bredere Amerikaans-Russische ontwapeningsgesprekken.

Het is dus dringend tijd om de bom te bannen uit België. Waar wacht de federale regering nog op?

Willem Staes is beleidsmedewerker bij Pax Christi Vlaanderen
Tom Sauer is hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen