Op donderdag 7 september 2017 hadden wij een uitgebreid gesprek met Chris Reniers, voorzitter van ACOD naar aanleiding van de aangekondigde reactiedag van de Openbare Diensten op 10 oktober.

LEF: waarom deze reactiedag ?

Chris Reniers: Sinds de aantreding van de regering Michel op federaal niveau en de regering Bourgeois op Vlaams niveau worden we geconfronteerd met besparingen in de Openbare Diensten: de financiering wordt teruggeschroefd en er wordt bespaard op het personeel. In sommige departementen werd dat onmiddellijk zichtbaar en in andere departementen heeft het management dat nog verdoezeld door te stellen dat ze het wel zouden redden, zelfs met 10% besparingen. Nu merk je dat dat niet meer gaat: in de meeste Openbare Diensten zitten de mensen op hun tandvlees en moeten ze in overdrive werken. Een aantal taken worden inefficënt of niet meer uitgevoerd omdat collega's vertrekken, contracten niet verlengd worden en omdat op de 5 personeelsleden die met pensioen gaan slechts 2 of 3 nieuwe aanwervingen gebeuren. In de loop van deze drie jaar is dit een constante politiek van deze regering geweest. Deze regering organiseert haar eigen onkunde en het faillissement van de Openbare Diensten. En de burger gaat zijn pijlen richten op degene die hij ziet, de dienstverlener. Dat is verkeerd.

Er wordt ook geen ideologisch debat gevoerd over de rol van de Openbare Diensten en het statuut van de mensen die er werken. Voor deze regering kan dat evengoed een interimmer zijn ipv een vastbenoemde ambtenaar. Deze regering wil de totale vermarkting en outsourcing van de Openbare Diensten zoals in het dossier De Lijn. "Als De Lijn het niet beter kan doen dan de privé dan gaat het naar de privé", zegt Bourgeois. Ondertussen wordt De Lijn wel al drie jaar ondergefinancierd en is het personeelsbeleid niet optimaal. Je merkt hierbij ook hoe de Vlaamse regering naar het openbaar vervoer kijkt. Voor hen is een goed openbaar vervoer geen prioriteit maar wel een zo klein mogelijk openbaar vervoer aangevuld met privé. Maar ook in het dossier interimarbeid waar de vakbond heel goed aantoont dat dit systeem duurder is en minder productief en efficiënt, minder performant, gaat de regering dat als principe invoeren omdat men aan Federgon een plezier wil doen. Nochtans kan je in de openbare diensten perfect met zeer korte contracten werken. Een goed werkend selectiebureau van de overheid zou dit feilloos kunnen opvangen. Daar is geen privé-interimkantoor voor nodig.

Wat me hier stoort is niet alleen dat hierover geen debat wordt gevoerd maar ook dat een aantal progressieve partijen hier in meegaan. In het kader van het Mobiliteitsplan Vlaanderen is het onverantwoord dat men de mobiliteit zou overlaten aan vrijwilligers en toevallige passanten en Ubertoestanden.

Nu ook weer met dat maandabonnement van 60€ : in de tijd werd Steve Stevaert afgemaakt met zijn gratis politiek. Gratis bestaat niet, het was het collectief dat het Openbaar Vervoer betaalde. Nu gaat men mensen laten betalen voor een openbaar vervoer, op het eerste gezicht aan een redelijke prijs, maar iedereen vergeet dat dat eigenlijk maar over een beperkt aantal mensen gaat die in centrumsteden wonen die daar gebruik kunnen van maken. Van heel die nabijheidspolitiek van "iedereen heeft recht op openbaar vervoer waar je ook woont, in gelijk welk landelijk gebied" vindt men niks meer terug. Je zal maar wonen buiten een centrumstad, waar je nog nauwelijks vervoer vindt om naar je werk te gaan. Hoe kunnen oudere mensen nog naar een markt gaan in een nabijgelegen stadje als de belbussen worden afgeschaft? En hoe geraken jongereren nog naar de bioscoop? Er is zelfs niet het simpelste aanbod om zich naar ziekenhuizen of zorgcentra te begeven.
Ouders en mensen worden terug verplicht gebruik te maken van de auto. Dat lijkt mij meer op privatisering dan openbaar vervoer: alleen centrumsteden bedienen en de rest moet zijn plan trekken. Voor mensen die in een landelijke omgeving wonen is het openbaar vervoer een stuk duurder geworden en minder performant. Daar wordt veel te weinig naar gekeken.

Als Björn Rzoska (Groen) tegen mij zegt dat diegene die in de gemeente met de schoolbus rijdt ook nog wel tijd zal hebben om mensen naar de markt te brengen of naar het ziekenhuis vind ik dat complete waanzin. Weet hij wel hoe een landelijke maatschappij in elkaar steekt? Je laat dat niet over aan vrijwilligers waar een openbare dienst zou moeten staan, toegankelijk voor iedereen en betaalbaar.

Ik kom terug naar de reactiedag: de minimale dienstverlening, de aantasting van het stakingsrecht, de outsourcing van een aantal diensten die openbaar moeten blijven, al deze dingen cumuleren en elke sector in de openbare dienst wordt daar mee geconfronteerd. Op een bepaald moment willen de mensen reageren. Dat is wat er nu voorligt.

Hebben julie cijfers over de evolutie van de vermindering van het aantal werknemers in de Openbare Diensten?

We hebben de cijfers voor de Vlaamse Gemeenschap en voor de lokale besturen. Met deze twee samen hebben we met de huidige regering al meer dan 15 000 mensen minder tewerkgesteld in de Openbare Diensten.

Was daar al geen trend van vermindering personeel voordien?

Niet in die mate omdat je daar toch nog iedere keer de vervangingen had van de mensen die met pensioen gingen. In bepaalde gevallen waar diensten werden samengevoegd werden mensen die met pensioen gingen niet meer vervangen. Maar niet in de mate van 3 op 5. En dat is heel duidelijk voelbaar geweest bij de Fipronilcrisis of bij de vaststelling dat vele bouwheren niet in orde waren met hun dossiers. Telkenmale verklaart de bevoegde minister dat er te weinig mensen zijn om controleopdrachten uit te voeren of om de dossiers voor bouwaanvragen op te volgen.

En bij de fiscus is het natuurlijk hetzelfde probleem?

Bij de fiscus is het evident. Het is een ramp. Er heerst een constante onderbezetting en er is een gebrek aan opleiding en investering in goed personeel. Deze regering wil niet optreden. Ze gaat ervan uit dat controle op belastingen betalen gelijk staat met pesten. Maar dan creëer je een maatschappij die gebaseerd is op oneerlijkheid en ongelijkheid. Maar ik ga ervan uit dat iedereen op een correcte en dezelfde manier belastingen moet betalen om naar een faire samenleving te gaan. En daar hebben we mensen voor nodig die dat kunnen doen en dus moet erbij Financiën ingezet worden op een wervingspolitiek van competente degelijke mensen die goed opgeleid zijn en goed verloond worden zodat ze na 6 maanden niet worden weggekocht door de privésector. De controleurs moeten ook voldoende ruggesteun hebben wanneer ze tijdens hun controleopdrachten persoonlijk worden afgedreigd. De aansprakelijkheid is deze van de Openbare Dienst en niet van de ambtenaar die zijn taak volgens de wet en regelgeving moet kunnen uitvoeren.

De Openbare Diensten kunnen toch interims aanwerven voor zeer korte opdrachten, die niet kunnen onderbroken worden?

Er zijn interims in Openbare Diensten maar daar wordt misbruik van gemaakt zoals ook in de privésector. Soms werken mensen jaren in een interimstatuut. Dat is een schande. De afkalving van het personeel in de Openbare Diensten leidt tot het wegvallen of het niet-efficiënt uitvoeren van haar taken. Als de Post een ballonnetje oplaat van "Waarom moet de postbode nog alle dagen komen?" dan is dat een teken aan de wand.

Investeringen in Openbare Diensten worden niet langer uitgevoerd. Zijn daar concrete voorbeelden van?

Ik denk aan Justitie: Justitie roept al jaren om een degelijk informaticasysteem. Daar komt weinig van in huis alhoewel het al behoorlijk wat geld heeft gekost. Maar nu zijn de investeringen gestopt en zie je dat advocaten hun eigen systeem in eigen beheer aan het ontwikkelen zijn waarmee ze hun dagvaardingen en documenten op een veel eenvoudiger en goedkopere kunnen indienen. Justitie moet dat dan volledig uitprinten, copieren en naar betrokkenen doorsturen, weliswaar op eigen budget. Dit wil zeggen: zero besparingen.

Ik denk aan gevangenissen: de minister van Justitie vertelt dat België omwille van de vakbondsstakingen door De Raad van Europa veroordeeld werd voor het inhumaan behandelen van de gevangenen. Hij gebruikt dat argument om minimale dienstverlening in de gevangenissen binnen te krijgen. Maar op de weinige dagen van voltallige personeelsbezetting voldoet België ook niet aan de criteria voor gevangenissen die de Raad van Europa in haar rapport hanteert omwille van slechte infrastructuur, omwille van overbezetting van de gevangenissen. De invulling van het personeelskader in de gevangenissen is nooit volledig. Er zijn constant personeelstekorten. Als er gestaakt wordt in een gevangenis moeten er een aantal basis dienstverleningen gegarandeerd worden. Dat is ook zo in ziekenhuizen. Maar dat betekent ook dat er in dagelijkse omstandigheden de limiet moet gehaald worden. De vakbond mag niet afgerekend worden op de stakingsdagen. De kwaliteit moet afgerekend worden op de 365 dagen. De minister van Justitie zegt dat hij er niet in slaagt de aanwervingen te doen in het tempo dat hij zou willen. Waarom staken de mensen? Ik vertel hier het verhaal van een beginnende stagiaire penitentiare beambte die haar stage in Sint Gillis heeft stopgezet wegens de mensonterende situatie: ongedierte, ratten, afval. Zij moest in ploegenarbeid werken, voor de vroege om 4u 's morgen vertrekken om op tijd in Sint Gillis te zijn, en bij de late 's avonds om 22u Sint-Gillis verlaten om naar het Noord Station te gaan. En dat voor een maandloon van 1300€-1400€?. De vakbond wordt op deze toestanden aangesproken. Van deze mensen wordt dan ook nog verteld dat ze ambenaren zijn en dus wel goed zullen verdienen. En zij hebben ook een hoog pensioen. Maar wie wil werken in deze omstandigheden?

Een ander aspect van investeringen zijn de toestand van de gebouwen? Binnenregenen in musea, maar ook de gevangenissen, het justitiegebouw....

Ik heb hier in mijn bureau het uitzicht op het Justitiepaleis. Ik denk dat ik allang met pensioen zal zijn vooraleer de steigers zullen weggenomen worden. NMBS is een inspanning aan het doen voor zijn stations, maar het station van Hasselt is een regelrechte ramp met niet werkende roltrappen. Musea zijn geen prioriteiten van deze regering. De 'Fernand Hutsen' van deze wereld verdienen daar heel veel aan. De wereld van kunst en cultuur gaat aan de logica van de markt onderworpen worden, gaat geprivatiseerd worden, zal moeten rekenen op privékapitaal en zal dan ook in die richting beïnvloed worden. Waar zal er nog ruimte zijn voor kritische stukken of voor kritische benadering? We hebben het gezien in het kader van de subsidies: de meest kritische organisaties werden het slechtst bedeeld.

Om terug te komen naar het personeel: de pensioenleeftijd werd opgetrokken tot 67 jaar, onafgezien voor welke job.

De pensioenleeftijd is voor iedereen opgetrokken tot 67 jaar. Ook in de Openbare Diensten. Daar zijn ook overgangsmaatregelen voorzien. De minister van Pensioenen heeft ons altijd gezegd dat in de Openbare Dienst niet zal geraakt worden aan de tantièmes en aan bepaalde systemen van verlof voorafgaand aan het pensioen zolang wij geen duidelijkheid hebben over wat een zwaar beroep is. Als daar duidelijkheid over komt zal dat de compensatie zijn voor het afschaffen van deze systemen. Als ik nu hoor dat de minister op korte termijn op zoek moet naar bijkomend 300 miljoen euro dan twijfel ik aan het woord van de minister.

Toen de drie vakbonden tezamen een actie gevoerd hebben ivm de pensioenen aan het kabinet van Bacquelaine was er een persconferentie vooraf en daar werd de opmerking gemaakt dat het aansporen van mensen om zichzelf privé te verzekeren een geschenk is voor de pensioenfondsen. Een ideologische zaak?

Als vakbond blijven we zeggen dat de pensioenen betaalbaar zijn. Als de regering op korte termijn 4 miljard euro en op lange termijn 20 miljard euro kan besteden aan gevechtsvliegtuigen betekent het dat er geld voorhanden is. Er zijn dus middelen om de sociale zekerheid te financieren. Maar dat is een keuze die de regering moet maken.

Het repartitiestelsel¹ is een vloek. In andere landen moet iedereen sparen voor zijn pensioen.

Studies hebben aangetoond dat de periode tussen 2015 en 2025 een moeilijke periode zou worden voor de betaalbaarheid van de pensioenen. Maar die periode is totaal overbrugbaar, ook met het repartitiesysteem. Men heeft de mensen wijsgemaakt dat als zij aan de beurt zullen komen het pensioen onvoldoende zal zijn of niet meer bestaande. Door het vertrouwen van de mensen in de intergenerationele solidariteit te ondermijnen drijft men hen in de richting van een tweede pijlerpensioen, aanvullende pensioenen, pensioenen die je zelf financiert of voor een stuk door de werkgever worden betaald. In zulke systemen blijven werklozen en deze die werken in sectoren met weinig financiële ruimte aan de kant staan. In België hebben 70% van de werkenden een tweede pijler pensioen waarvan sommigen zeer goed zijn maar de meesten niet echt performant zijn.

De publieke opinie en ook veel vakbondsmilitanten begrijpen dat repartitiesysteem niet.
Ze zijn van mening dat indien ze het bedrag dat elke maand van hun loon wordt afgehouden voor de sociale zekerheid zelf hadden bespaard ze een beter pensioen zouden gehad hebben.

Dat is juist. Het heeft ook te maken met de begrenzing van de werknemerspensioenen. De mensen maken de berekening dat na vele jaren werken het pensioen mager uitvalt. Er zit ook een deel solidariteit in voor diegenen met zeer lage pensioenen; mensen die het ongeluk hadden langdurig ziek te zijn of werkloos te worden, krijgen daarvoor zo toch een pensioen. Die gelijkgestelde dagen worden nu op de helling gezet. We zitten nu in een voedingsbodem waar de mensen zeggen dat ze beter persoonlijk dat geld hadden belegd, dan zou het pensioen veel hoger geweest zijn. Ze vergeten wel dat een pensioenfonds kan failliet gaan. De vrije markt biedt geen garantie. Ook gezondheid of werkzekerheid is niet gegarandeerd.

Die pensioenfondsen gaan ook beleggen in van allerlei hoge risico aandelen of in niet- ethische producten zoals atoombommen, fossiele brandstoffen, ...

Ik zit in een paar pensioenfondsen en vraag als vakbond om te beleggen in ethische producten. Die wereld is zeer complex en het is heel lastig om dat op te volgen. Alleen een wettelijk pensioen georganiseerd door de Staat of de overheid geeft zekerheid. De meesten van onze huidige gepensioneerden zijn er dus gerust in. Die vinden het wel een schande wat er gaat komen voor de volgende generaties maar zij hebben hun pensioen en het is de Staat die dat pensioen garandeert. Dat vertrouwen in een repartitiesysteem waarbij generaties zorg dragen voor mekaar heeft de regering doelbewust weggelaten. Men speculeert op jonge mensen die zeggen dat ze daar zelf willen voor zorgen. Tot ze geconfronteerd worden met een faillissement waar er geen garanties zijn. Men heeft veel te lang nagelaten om het repartitiestelsel en het pensioensysteem aan de mensen uit te leggen. Ook de pensioencommissie doet dat niet. Daar zou men moeten beginnen met te bepalen wat een waardig pensioen is. Waar heeft iemand die zoveel jaar heeft gewerkt recht op?

Op de actiedag van 30 juni hebben we gehoord dat een heleboel pensioenen en zeker in de privé onder de armoedegrens ligt.

In de Openbare Diensten mag je niet klagen op voorwaarde dat je een goede loopbaan hebt. De doorsnee pensioenen in de Openbare Diensten zitten op een aanvaardbaar Europees niveau. Maar wat is de norm als je spreekt over een waardig pensioen? Kan de prijs van een rusthuis betaald worden met een pensioen? Ik ben niet degene die zegt dat de vierde pijler moet aangesproken worden. Het huis waarvoor je levenslang hebt gespaard hypothekeren is niet aan de orde. De oorspronkelijke filosofie van de pensioenen is dat het minstens 70 tot 75% moet bedragen van hetgeen men het laatst heeft verdiend. Dat is vandaag de dag niet meer het geval ook niet bij de Openbare Diensten. We geraken tegenwoordig niet meer aan 65% omwille van het feit dat de perequatie niet wordt toegepast. De laatste jaren werden zelden loonsverhogingen in barema of in geld gegeven omdat dikwijls gewerkt werd met maaltijdcheques of andere vormen van uitbetaling die niet meetellen voor pensioenvorming en perequatie² wordt niet toegepast. Daardoor vermindert de koopkracht van de pensioenen.

Het statuut van de ambtenaar, de vaste benoeming, is dat een privilege dat niet meer van deze tijd is?
Daar is nooit een debat over gevoerd. Het statuut van een ambtenaar houdt in dat hij
op een correcte, neutrale en objectieve manier zijn taak volgens de regelgeving en de wetgeving moet kunnen uitvoeren. Ze zijn onpartijdig en onafhankelijk van de politieke willekeur. Vooral in de lokale besturen is dat heel belangrijk omdat hij/zij op dat niveau zeer dichtbij de politiek zijn taken moet uitvoeren. Het statuut geeft de ambtenaar voldoende bescherming om een taak te weigeren die niet conform de regelgeving en de wet is. Een contractuele heeft die bescherming niet. Hij kan zijn job verliezen en verkeert dus in een economisch zwakkere positie

De ambtenaar is een onderdeel van die overheid en is het gezicht van die overheid in de dienstverlening naar de burger toe waar de Openbare Diensten cruciaal zijn. Ze werken niet voor het snel gewin en moeten hun werk kunnen doen rekening houdend met de sociale omstandigheden. Er moet nog tijd zijn om iemand de trein op te helpen die slecht te been is, ongeacht wie het is. Iedereen moet op dezelfde manier behandeld worden. Openbare Diensten vragen dezelfde prijs aan iedereen en sociale correcties zijn mogelijk.

De minimale dienstverlening. Wat is er daar over te zeggen?

De minimale dienstverlening is het stokpaardje van deze regering, hoewel men weet dat het niet haalbaar is. Bij De Lijn, onder druk van minister Weyts, werd het afgevoerd. Bij de NMBS is het niet haalbaar, omwille van de veiligheidsproblematiek ten aanzien van personeel en reizigers. Of men moet het stakingsrecht afschaffen – een idee waar de federale regering mee flirt. In de gevangenissen heeft men een zeer goed onderhandeld systeem.
De meeste stakingen ontstaan omdat de overheid haar beloftes niet nakomt. Het personeel daarvoor bestraffen is voor ons een brug te ver. Onderhandelde afspraken zijn mogelijk en de vakbond is daarvoor vragende partij.

Privatiseringen moeten een budgetair evenwicht realiseren om het gat in de begroting te dichten. Belangrijke economische hefbomen worden aldus uit handen gegeven.

De dividenden van Proximus, B-Post helpen de Belgische Overheid om de begroting min of meer nog in evenwicht te krijgen. De begroting is een schaamlapje: de privatisering is meer een ideologische keuze dan de noodzaak om het budgetair evenwicht te herstellen. Voor het ogenblik performeren de overheidsbedrijven goed, er is geen reden om te verkopen. Privatiseren is geen structurele manier om de staatsschuld te verminderen. De enige reden is de ideologie dat de overheid dat niet moet doen. Maar in strategische domeinen zoals Telefonie en Post moet de Staat een meerderheidsaandeel behouden zodat ze over een economische hefboom beschikt om de markt te corrigeren. Chris Peeters heeft gesproken om Belfius te privatiseren maar wie zegt dat de bank in Belgische handen zal blijven? Deze regering is niet geïnteresseerd om die bank te behouden.

Wat is het belang van Belfius voor de maatschappij?

Hier zou de overheid ook moeten kunnen ageren als een vertrouwenwekkende goede huisvader/huismoeder om het ethisch investeren te promoten (klimaat, bewapening, duurzaamheid, energie). De overheid zou ook aan de klanten moeten duidelijk maken dat het iets lager rendement dat daaruit voortvloeit gecompenseerd wordt door meer veilige beleggingen in die sectoren.
Maar sinds de bankencrisis missen een groot aantal mensen het vertrouwen in die instellingen en zijn ze angstig. Sinds de bankencrisis hebben de mensen geen vertrouwen meer om hun spaargeld op een bankrekening te zetten. Zelfs als de bank verklaart dat ze een buffer heeft voor elke rekening neemt dat die angst niet weg. Dat is fundamenteel erg, het betekent een gebrek aan comfort. De twijfel over een goed pensioen, de banken en de toekomst van de Publieke Diensten staan diametraal tegenover wat een maatschappij met een goede sociale zekerheid zou moeten zijn. Dat komt op de helling. Dat stoort mij heel erg dat men dat afneemt van de mensen die alle dagen gaan werken, hun job doen, kinderen opvoeden. De mensen hebben recht op een goede sociale zekerheid en het is de taak van de overheid om dat te garanderen.

Wij danken u voor dit gesprek en wensen u succes met jullie acties.

Interview afgenomen door Marie Jeanne Vanmol en Michel Vanhoorne

¹ In het repartitiesysteem betalen de werkenden de pensioenen. Bij het kapitalisatiesysteem spaart iedereen voor zijn eigen pensioen.

² Perequatie: aanpassing van het pensioen aan de evoluties van de lonen in de sector waarin je op pensioen bent gegaan