Op 14 december 2017 huldigde Pax Christi Vlaanderen in de mooie spiegelzaal van De Markten in Brussel drie nieuwe 'Ambassadeurs voor de Vrede': Kristin Verellen (en rond haar de Circles – We have the choice), Mohamed El Bachiri en Christophe Busch, en met hem de Kazerne Dossin. Het werd een innige avond, rond drie mensen die zich elk vanuit een heel eigen insteek opwerpen als brugfiguren, die verder kijken en willen reiken dan kortzichtigheid, haat en polarisatie. Een avond die liefde, verbinding en hoop fel deed opflakkeren.

Pax Christi Vlaanderen-directeur Annemarie Gielen keek in haar verwelkoming niet zonder enige trots naar onze eigen beweging. Die viel met de Nobelprijs voor de Vrede zelf ook een stukje in de prijzen: Pax Christi is nl. lid van Nobellaureaat ICAN, de internationale campagne voor de eliminatie van kernwapens. Zij dankte de nieuwe en 'oudere' Ambassadeurs voor de Vrede voor de brief die zij ondertekenden, waarin Pax Christi Vlaanderen aan de regering Michel vraagt om de massavernietigingswapens uit Kleine-Brogel weg te halen, en het in juli 2017 gesloten VN-verbodsverdrag op kernwapens te ondertekenen.

Meer dan 70 jaar na het catastrofale gebruik van kernwapens droomde Annemarie hardop ... "Wie weet, zullen onze kinderen en kleinkinderen dat verbod als vanzelfsprekend beschouwen. Wie weet, opent ooit in Kleine Brogel een museum over de geschiedenis van massavernietigingswapens. Zoals de Kazerne Dossin een museum is over gruwelijke vormen van extremisme." Waarmee de link naar de nieuwe Ambassadeurs voor de Vrede meteen werd gelegd.

Annabelle Van Nieuwenhuyse stapte met veel schwung in de rol van moderator/ceremoniemeester. Zij voerde een gesprek met elk van de laureaten, telkens voorafgegaan door een introductiefilmpje. Zij deed dat met veel empathie, weetgierigheid en, zoals voorzitter Hildegarde Vansintjan in haar dankwoord zei, met een tikkeltje ondeugendheid.

Liefde die alles overstijgt

Kristin Verellen, die bij de aanslag in metrostation Maalbeek haar man Johan Van Steen verloor, zag voor het eerst de beelden terug van de indringende toespraak die zij hield twee maanden na het drama. Daarin zei zij: "We hebben de keuze. Of we stappen in de neerwaartse spiraal van geweld die geweld oproept, of in de opwaartse spiraal van geweld die liefde ontketent. Liefde die alles overstijgt. Het volstaat te herinneren aan waar we vandaan komen, en waar we terug naartoe bewegen. Ons te ontdoen van alle vormen waartoe we ons identificeren. En dan voelen we waar het eigenlijk om draait: de aarde draait om zijn as. Een mensenleven draait om de liefde. Daar begint het, en daar houdt het op."

In het gesprek met Annabelle vertelde zij hoe zij na de 22ste maart verplicht was om keuzes te maken. Om zaken helder te stellen, op het moment dat de illusies en de maskers wegvallen, en dat een comfortabel leven door elkaar werd geschud. Zij getuigde hoe zij al tijdens die vreselijke nacht vol chaos, verdriet en drukte met enkele mensen in stilte samenzat, en hoe daardoor, uit de zwaarte en diepe emoties, een zekere lichtheid voortkwam. Die stiltemomenten groeiden gaandeweg uit tot de Cirkels van vandaag. Anderhalf jaar na het uit zichzelf en uit noodzaak ontstane stiltemoment zijn de stiltekringen van 'Circles – We have the choice' uitgegroeid tot een breder, professioneler initiatief. Dat is vandaag minder gelinkt aan de aanslagen, maar meer gericht op het creëren van momenten van samenzijn en open dialoog tegen polarisering, discriminatie en uitsluiting. "De cirkels zijn open en intercultureel. Ze spelen in op wat de mensen 'meebrengen' en op de actualiteit. Verbinden is het hoofddoel", zei de Ambassadeur voor de Vrede, die in de nabije toekomst nog meer wil afstappen op kinderen, jongeren en de moslimgemeenschap. Zij deed ook een warme oproep naar het publiek om de opleiding tot cirkelbegeleider te overwegen.

Annabelle stond tot slot nog stil bij een in 2018 te publiceren boek met foto's van Johan Van Steen en gedichten en ander tekstmateriaal van Kristin. Johan Van Steen was de weg al ingeslagen om iets met zijn fotografie te doen, maar hij kon dat werk niet meer afmaken. Kristin en de mensen die haar omringen zetten zijn plannen nu verder.

Naar de essentie

In het introfilmpje voor Mohamed El Bachiri, wiens vrouw Loubna in Maalbeek omkwam, zagen we opnieuw zijn ontwapenende pleidooi voor 'een jihad van liefde' (in de Afspraak rond Kerst 2016). "Die boodschap was mijn manier om in te gaan tegen haat", zei Mohamed. Een 'jihad' die weliswaar veel energie kost, zei hij in antwoord op de vraag van Annabelle, maar die ook iets meebrengt dat de pijn overstijgt, dat naar de essentie gaat. Hij zag veel gelijkenis met de getuigenis van Kristin. Ondanks het verschil in achtergrond en cultuur, komen zij tot eenzelfde essentie. "Ik ben een gebroken man, maar liefde biedt voeding", zei Mohamed. Hij vond onder meer in zijn religie inspiratie om zijn zoektocht naar de liefde aan te gaan en vrede te vinden bij zichzelf.

Hij wees erop dat wij allemaal verantwoordelijk zijn: voor onze kinderen, voor hun toekomst, voor onze aarde. "Ik heb het moeilijk om met haat om te gaan", antwoordde Mohamed op een vraag van Annabelle. "Ik denk dat liefde in de mens zelf zit, en dat haat alleen opflakkert als hij gecultiveerd wordt. Wie in een gesloten wereld leeft en slecht omringd of begeleid wordt, kan overgaan tot haat". Daarom wees hij op het grote belang om zich te interesseren voor mensen, voor culturen, voor 'grote' figuren, zoals Amin Maalouf. Vandaar ook zijn oproep aan opvoeders, scholen, ouders en vrienden: "Wees nieuwsgierig en denk na."

Mohamed bekende een brief geschreven te hebben aan paus Franciscus, omdat hij contact wil leggen met grote leiders, ook van andere culturen of geloofsovertuigingen. Paus Franciscus antwoordde hem, dat hij Mohamed beschouwde als een 'artisan de la paix', een 'vredestichter'. De titel van Ambassadeur voor de Vrede is dus helemaal deze 'artisan de la paix' waardig, besloot Annabelle.

Potentieel zit in de mens zelf

Christophe Busch, directeur van de Kazerne Dossin, wees in zijn gesprek eveneens op het belang van verbinding en dialoog. En inzicht. In Kazerne Dossin blijven bezoekers niet alleen stilstaan bij het verleden, bij de Holocaust. Zij zien er ook hoe de onderliggende mechanismen achter die gruwelijke geschiedenis werken. "Het is onze morele plicht om iets te doen", zei Christophe Busch. "Het tonen van gruwel alleen helpt niet om mensen te doen begrijpen hoe verschuivingen ontstaan die tot massageweld leiden. Wij moeten die mechanismen blootleggen en de radicaliseringsprocessen bestuderen in het kader van de actualiteit". Dat je goed moet luisteren naar doelgroepen om de vertaalslag te maken, is evident. Bruggen bouwen en verbintenissen leggen, of alvast het stimuleren ervan, is een noodzaak, zei Christophe nog.

Als museum en studiecentrum werkt Kazerne Dossin aan manieren om met polarisering om te gaan, om het sociale weefsel te versterken. De nieuwe Ambassadeur voor de Vrede haalde ook het verschil aan tussen politieke en sociale polarisering. "Politieke polarisatie is normaal en nodig", zei hij, "Sociale polarisatie, die teert op vermeende eigenschappen van groepen in de samenleving, is een schadelijk gegeven". Hoewel er in de wereld – met o.m. Brexit en communicatie in de lijn van Trump – zeker sprake is van polarisering en zorgwekkende dynamieken, ziet de genocide-expert ook positieve effecten ontstaan, telkens "wanneer mensen samenkomen, zaken uitpraten en hun angsten zelf wegwerken: het potentieel zit in de mens zelf". "Toch blijft er veel werk voor de toekomst", besloot Annabelle: "Hoe geef je die microbe door?" Christophe Busch: "Door elk vanuit je eigen achtergrond de belemmeringen weg te nemen. Door elkaar te vinden".

Damast Duo, gevormd door Syrisch violist Shalan Alhamwy en Belgisch accordeonist Jonas Malfliet, maakte tussen de gesprekken door een muzikale reis van "België tot Syrië, en alles wat ertussen ligt". Een geïnspireerde en inspirerende tocht...

De avond sloot af met een warm dankwoord van kersvers Pax Christi Vlaanderen-voorzitter Hildegarde Vansintjan. Zij richtte tot elk van de nieuwe Ambassadeurs, de muzikanten, Annabelle Van Nieuwenhuyse, het Pax Christi-team en het publiek een persoonlijk, welgemeend dankwoord: een pleidooi voor de liefde kortom, voor de schoonheid.