Beste Huizers,

Het is een goede gewoonte om bij de jaarwissel na te gaan hoe het staat met De Huizen.

Jullie weten dat onze ambitie groot is. Het detentieconcept van De Huizen voorziet in de volledige vervanging van gevangenissen door detentiehuizen. De gevangenis zoals we die kennen is de vrucht van de industriële samenleving. Onze samenleving ziet er helemaal anders uit dan twee eeuwen geleden en het is logisch dat ook het 'ultimum remedium' (de vrijheidsberoving) andere vormen aanneemt. Het detentiehuis (kleinschalig, telkens anders en maatschappelijk verweven) is als het ware de 'detentie 2.0'.

Een paradigmashift van deze omvang zal evenwel veel tijd in beslag nemen.

Ook al hebben in vele landen reeds transformaties plaats gevonden die doen denken aan het concept van De Huizen en staat België op dat vlak enigszins achter, de idee dat deze veranderingen deel uitmaken, of voorbodes zijn van een heel nieuw, welomschreven detentiemodel dat beter aansluit bij het leven van de mens van vandaag, is uniek en innovatief. Bovendien beschouwen wij de overstap naar detentiehuizen als een stap in de richting van een detentievrije samenleving. Dit alles heeft zijn tijd nodig om door te dringen.

Maar de tekenen zijn gunstig.

In België, waar de wieg staat van dit detentiemodel, heeft de federale regering besloten om een experiment te wagen met 'transitiehuizen'. Op zich is dit geen nieuw gegeven. In verschillende landen wordt met zo'n 'halfweg-huizen' gewerkt. Het nieuwe bestaat hierin, dat transitiehuizen in België – niet alleen voor onze vzw, maar ook in academische en andere kringen – kaderen binnen de transitie naar de detentie 2.0.

Daarom is deze voorzichtige eerste stap niet alleen voor België belangrijk.

Onze werkgroep 'Strategie II' besloot daarom om in eerste instantie de realisatie van deze transitiehuizen te ondersteunen. Op 9 januari 2017 brachten we onze 'Aanbevelingen voor kwalitatieve en succesvolle transitiehuizen' naar buiten.

Op 20.12.2017 zei Minister Koen Geens in de Commissie voor de Justitie: "Wat de transitiehuizen betreft die nog een verdere gradatie zijn van de lage veiligheidscapaciteit, met als bijkomende kenmerken kleinschaligheid en nabijheid bij het maatschappelijk weefsel, houdt de beslissing van de Ministerraad in dat in eerste instantie pilootprojecten van een 15-tal plaatsen zullen worden gecreëerd. Daarna kan, mits een positieve evaluatie, na een periode van ongeveer een jaar, in bijkomende capaciteit worden voorzien om zo tot honderd plaatsen te komen. De wettelijke basis om veroordeelden in een transitiehuizen te kunnen plaatsen, dat in wezen extramurale gevangeniscapaciteit behelst, zal kortelings aan de commissie voor de justitie worden voorgelegd. Na de goedkeuring in het Parlement kan dan werk worden gemaakt van het uitvoeringsbesluit dat de normen zal bepalen waaraan een transitiehuis moet voldoen en kan een oproep worden gepubliceerd voor kandidaat-organisaties die een dergelijke inrichting wensen uit te baten. Het is mijn betrachting om in het voorjaar van 2019 met de pilootprojecten van start te kunnen gaan."

Belangrijk in dit antwoord is niet alleen de timing, maar ook het taalgebruik. De woorden 'kleinschaligheid', 'nabijheid bij het maatschappelijk weefsel' en 'extramurale gevangeniscapaciteit' duiden op de invloed die uitgaat van het ideeëngoed van De Huizen.

Maar evenzeer belangrijk is de wettelijke verankering van deze detentievorm, waardoor een blijvende bres geslagen wordt in de muur die staat tussen de gevangenis en de post-penitentiaire initiatieven.

Vanzelfsprekend is het aangewezen om alert te blijven. De bedoeling is geenszins dat detentie een post-penitentiaire toepassing krijgt. In tegendeel: initiatieven die thans in de post-penitentiaire sfeer bestaan, moeten meetellen als strafuitvoering.

Alleen zo kan de gevangenis als detentievorm geleidelijk aan tot het verleden behoren.

De keuze om een 'oproep te lanceren voor kandidaat-organisaties' heeft op vele plaatsen in het land energie losgemaakt van besturen, wakkere burgers en organisaties, o.m. dankzij twee geslaagde edities van 'huizen on tour' en de talrijke publicaties en lezingen van onze vzw.

Een groot deel van de energie van onze vzw ging in 2017 dan ook naar het ondersteunen van deze initiatieven. Het ongeduld van onderuit staat meer en meer op gespannen voet met de traagheid van de politieke besluitvorming, die hoe dan ook verschillende echelons passeert. Onze vzw staat spagaat over dit spanningsveld.

Nieuw in 2017 is de buitenlandse interesse voor ons nieuw detentieconcept. Hieruit is een 'European Movement for Small Scale and Community Integrated Forms of Detention' ontstaan, waar verenigingen uit vier verschillende Europese landen deel van uitmaken.

De vertaling van ons boek naar het Engels en de vernieuwde website in drie talen zijn belangrijke hulpmiddelen in de uitbouw van deze Internationale Beweging.

In 2018 wordt werk gemaakt van een eerste Europees Congres.

Wat gestart is als een onderzoek naar de mogelijkheden van kleinschalige detentie, wordt dus meer en meer internationaal erkend als een oplossing voor de gewrongen verhouding tussen – breed genomen – de samenleving en haar klassieke gevangenis, waarbij het de detentie is die zich aanpast aan de nieuwe verwachtingen en niet langer de samenleving is die zich in bochten wringt om de gevangenis te bevruchten.

Wij zijn blij u deelachtig te mogen weten aan deze belangrijke veranderingen en hopen een beroep op u te kunnen blijven doen. Deze veranderingen mogen dan op het eerste zicht vooral een groep aanbelangen die doorgaans op weinig sympathie kan rekenen, eigenlijk belangen zij ons allen aan – en dat weet eenieder die wat dichter bij de wereld van de detentie betrokken is.

Welgemeende nieuwjaarsgroet,

Hans Claus
secretaris
vzw De Huizen/ Les Maisons asbl