| 
NPT PrepCom: alweer een nucleaire maat voor niets
Tussen 23 april en 4 mei 2018 verzamelden 120 VN-lidstaten in Genève om de Herzieningsconferentie van het Non-Proliferatieverdrag (NPT) in 2020 voor te bereiden. Het werd alweer een maat voor niets. Pax Christi Vlaanderen-medewerker Willem Staes doet verslag uit Genève.
Het Non-Proliferatieverdrag (NPT) werd in 1970 van kracht en vormt de centrale pijler van het mondiale nucleaire ontwapenings- en non-proliferatieregime. Verdragspartijen bij het NPT komen elke vijf jaar samen tijdens een Herzieningsconferentie, waar ze een stand van zaken opmaken van de implementatie van het verdrag. De volgende Herzieningsconferentie staat gepland in 2020. VN-lidstaten komen sinds 2017 één keer per jaar samen om deze Herzieningsconferentie voor te bereiden ("NPT Preparatory Committee", PrepCom).
Make or break
De Herzieningsconferentie van 2020 kondigt zich aan als een "make or break" moment voor het NPT. Na de mislukking van de Herzieningsconferentie van 2015, zou een tweede opeenvolgende mislukking de legitimiteit van het hele verdrag ernstig bedreigen. Dringende actie is daarom vereist om het NPT-actieplan van 2010, dat 64 acties bevat, eindelijk uit te voeren. De Bulletin of Atomic Scientists zette begin dit jaar bovendien de "Doomsday Clock" op twee minuten van middernacht, het gevaarlijkste niveau sinds 1953.
Van een "sense of urgency" was echter weinig te merken in Genève. VN-lidstaten, waaronder ook België, beperkten zich opnieuw tot het recycleren van oude beloftes zonder concrete voorstellen over hoe deze eindelijk uitgevoerd zullen voeren. Na 8 jaar oogt de balans van uitgevoerde voorstellen erg mager. Veel voorstellen uit het actieplan van 2010 gaan bovendien al terug tot 1995.
Dat is 23 jaar van gerecycleerde kernwapendiplomatie zonder concrete vooruitgang. Dat hoeft niet te verwonderen: zonder extra druk op de kernwapenstaten is er geen enkele reden om te veronderstellen dat deze voorstellen na 23 jaar wél uitgevoerd zullen worden.
Trump doctrine
Kernwapenstaten en hun bondgenoten weigeren bovendien het belang van kernwapens in veiligheidsdoctrines af te bouwen, hoewel ze dit al jarenlang beloven. Alle kernwapenstaten plannen ook grootschalige moderniseringen van hun kernwapenarsenaal, wat lijnrecht ingaat tegen hun belofte uit 1970 om volledig te ontwapenen. Verschillende kernwapenstaten vroegen zich de afgelopen weken ook openlijk af of een kernwapenvrije wereld wel haalbaar is, hoewel ze zich hier 48 jaar geleden (1970) al toe engageerden.
Ook de nieuwe Amerikaanse kernwapendoctrine, die in februari 2018 werd gepubliceerd, gaat lijnrecht in tegen het NPT en is in strijd met beloftes uit het Strategisch Concept van de NAVO. België en andere NAVO-lidstaten weigeren dit duidelijk te veroordelen. Erger nog: België gaf de VS een over de "transparantie" die ze geven over hun nucleaire doctrine.
Dat was niet de enige opmerkelijke Belgische uitspraak. België riep de kernwapenstaten op om het belang van kernwapens in nationale veiligheidsdoctrines te verminderen en om het aantal tactische kernwapens te reduceren. Tegelijk weigert het zelf binnen de NAVO te pleiten voor een verminderd belang van kernwapens in de NAVO-veiligheidsdoctrine, en weigert het zelf werk te maken van de verwijdering van Amerikaanse tactische kernwapens uit Kleine Brogel.
Nieuwe impuls
De meerderheid van VN-lidstaten weigeren echter bij de pakken te blijven zitten. Op 7 juli 2017 namen 122 landen een historisch nieuw VN-kernwapenverbod aan. Dit verbodsverdrag treedt in werking nadat 50 landen het geratificeerd hebben.
Het VN-kernwapenverbod verhoogt de druk op kernwapenstaten om versneld nucleair te ontwapenen, heeft een concrete impact op de financiering van kernwapens en beperkt de mondiale bewegingsvrijheid van kernwapenarsenalen.
Hoewel het VN-kernwapenverbod nog niet in werking trad, heeft het in 10 maanden tijd al meer concrete impact gehad dan 23 jaar Belgische kernwapendiplomatie. In januari 2018 kondigden Nederlandse en Noorse pensioenfondsen aan om miljarden te desinvesteren uit kernwapenactiviteiten. Ze verwezen hierbij expliciet naar het nieuwe VN-kernwapenverbod. Verschillende diplomaten in Genève vertelden ook over hoe Amerikaanse diplomaten de druk opvoeren om eindelijk werk te maken van sommige oude voorstellen, om zo een "tegengewicht" te kunnen bieden aan het Verbodsverdrag.
Zonder concrete actie stevenen we af op een ineenstorting van het mondiale NPT-regime in 2020. Verantwoordelijke landen beseffen dit en schakelen verschillende versnellingen hoger, in plaats van enkel decennia-oude voorstellen te recycleren en andermans kernwapens op het eigen grondgebied te bewaren.
Bron: https://www.paxchristi.be/nieuws/npt-prepcom-alweer-een-nucleaire-maat-voor-niets
