Brussel, 21 juni 2018. Heel veel mensen verlenen mantelzorg. Dat aantal zal ook alsmaar stijgen. Maar wie minder gaat werken om mantelzorg op te nemen, ziet zijn inkomen flink dalen. En dat in een context die emotioneel en fysiek al heel zwaar is en enorm veel eist van mensen. Daarom moeten de Vlaamse aanmoedigingspremies voor wie halftijds of voltijds onderbreekt verdubbeld worden zodat wie mantelzorg verleent zijn inkomen niet ziet dalen onder de Europese armoedegrens. Samana en het Vlaams ACV stellen ook vast dat te veel mensen uit de boot vallen voor de Vlaamse aanmoedigingspremies. Een beter afstemming tussen deze premies, het tijdkrediet en de thematische verloven is nodig. Dat kan door een volledige koppeling.

Iets meer dan een kwart van de Vlamingen (18+) is mantelzorger. Omgerekend zou dat dan om ruim 1 miljoen Vlamingen gaan. Afgaande op de Panelstudie van Belgische huishoudens is zeker de helft van deze mantelzorgers beroepsactief. Deze combinatie van werk en mantelzorg is zeker niet altijd evident. Het kan zorgen voor extra stress, voor een inkomensverlies als men minder werkt, … Mantelzorgers geven dit ook zelf aan. Het waarderen en stimuleren van mantelzorg – al dan niet in combinatie met werk - is bovendien van groot belang omdat uit onderzoek blijkt dat een krimp van de huidige mantelzorg of thuiszorg de behoefte aan rusthuisbedden pijlsnel kan doen toenemen. Uit onderzoek blijkt dat 71.000 zorgbehoevenden naar een rusthuis zouden moeten indien de tandem mantelzorg/thuiszorg er niet zou zijn.

Vlaamse aanmoedigingspremies verdubbelen voor personen die halftijds of voltijds verlof voor medische bijstand, voor palliatief verlof of voor tijdskrediet voor de zorg voor hulpbehoevende personen opnemen

Het verlof voor medische bijstand, het palliatief verlof, het tijdskrediet voor zorg aan hulpbehoevende familieleden zijn stelsels aangeboden door de federale overheid. De Vlaamse overheid versterkt dit in de privésector (zowel profit als social profit) door bijkomende aanmoedigingspremies. Dankzij deze verlofstelsels kunnen mantelzorgers tijd vrijmaken voor zorg, en worden ze hierbij financieel ondersteund.

Toch is het inkomensverliezen nog zeer groot wanneer een mantelzorger voltijds onderbreekt. Bij een iets hoger loon (4.000 euro bruto), kan dit oplopen tot een netto inkomensverlies van 1.447 euro. Werkt men aan het mediaan loon (3.095 euro bruto) dan is het verlies nog altijd meer dan 1.000 euro netto. Wanneer men halftijds het werk onderbreekt, dan zijn de verliezen minder. Dat is logisch, want men blijft een halftijds loon ontvangen. Toch blijft het voor een mantelzorger met een mediaan loon gaan om een inkomensverlies van 270 euro (voor 50-plussers is de federale premie iets hoger waardoor zij minder verliezen). Voor een mantelzorger met een iets hoger loon gaat het over meer dan 300 (voor 50+) tot 400 euro minder.

In de emotioneel, fysiek en financieel belastende context die mantelzorg met zich meebrengt, is dit inkomensverlies geen evidentie. Daarom stellen Samana en het Vlaams ACV voor om de Vlaamse aanmoedigingspremies voor personen die halftijds of voltijds verlof voor medische bijstand, voor palliatief verlof of voor tijdskrediet voor zorg aan hulpbehoevende personen opnemen, te verdubbelen. Dit kan met een extra budget van 1,2 miljoen euro per jaar.  Op deze manier milderen we sterker het inkomensverlies van mantelzorgers die voltijds of halftijds hun werk onderbreken, faciliteren we de combinatie van werk en (mantel)zorg en geven we blijk van onze waardering voor onschatbare zorg die mantelzorgers geven.

Vlaamse aanmoedigingspremies aanmoedigen: een volledige koppeling van de Vlaamse aanmoedigingspremie aan de federale verloven en tijdskrediet

In 2017 werden maandelijks gemiddeld 1537 Vlaamse aanmoedigingspremies (zowel voltijdse, halftijdse als 1/5 onderbreking) betaald voor thematisch verlof medische bijstand, palliatief verlof of voor tijdskrediet voor de zorg aan hulpbehoevende personen. Via de federale maatregelen (het thematisch verlof en het tijdskrediet) namen gemiddeld 18.273 Vlamingen maandelijks zo’n thematisch verlof of tijdskrediet op (over alle sectoren heen). Dit betekent dus dat de overgrote meerderheid van de mantelzorgers die hun werk onderbreken aan de hand van een federaal thematisch verlofstelsel of via het federale tijdskrediet geen Vlaamse aanmoedigingspremie krijgen.

De redenen hiervoor zijn wellicht uiteenlopend: geen aanmoedigingspremies meer in de openbare sector, andere toekenningsvoorwaarden, andere duurtijd van opname, geringe kennis van het systeem van de aanmoedigingspremies, … Wat wel zeker is, is dat dit voor deze mantelzorgers nog voor een groter inkomensverlies zorgt (bv. bij een mediaan loon: 1222 euro netto minder bij voltijdse mantelzorg en 387 euro netto minder bij halftijdse mantelzorg).

Naast een verdubbeling van de Vlaamse aanmoedigingspremies voor personen die halftijds of voltijds verlof voor medische bijstand, voor palliatief verlof of voor tijdskrediet voor de zorg voor hulpbehoevende personen opnemen, stelt het Vlaams ACV en Samana dan ook voor dat de Vlaamse aanmoedigingspremies beter afgestemd worden op de federale thematische verloven voor medische bijstand, palliatief verlof en het tijdskrediet voor zorg aan hulpbehoevende personen opnemen. Dat kan met een volledige koppeling van de Vlaamse aanmoedigingspremie aan de voltijdse en halftijdse federale thematische verloven en tijdskrediet. Dit kost 20,5 miljoen euro per jaar.

Natuurlijk ook andere ondersteuning nodig

Een betere financiële ondersteuning van mantelzorgers is belangrijk, maar uiteraard niet voldoende. Daarnaast is het eveneens van belang dat zowel de Vlaamse als lokale overheden blijven inzetten op administratieve vereenvoudiging, op een betere ondersteuning door de thuiszorg, op de creatie van diensten waar gemakkelijk informatie verkregen kan worden over de zorg die men geeft, op steun en mogelijkheid van kortopvang tijdens vakantie en occasionele dagopvang, ….