Op 13 juli 2018 hebben vertegenwoordigers van antinucleaire organisaties uit België, Nederland en Duitsland meer dan 500.000 handtekeningen afgegeven aan het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle, kortweg het FANC. De ondertekenaars eisen de onmiddellijke sluiting van de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2. Tijdens het gesprek dat daarop volgde, stelden de vertegenwoordigers aan het FANC voor een publiek en tegensprekelijk debat te organiseren tussen experten aangesteld door het FANC en experten aangesteld door de antinucleaire organisaties.
Begin september echter antwoordde het FANC dat ze niet inging op deze vraag. Begin oktober kreeg het FANC tot tweemaal toe een mail met de vraag om toch een tegensprekelijke experten conferentie te houden. Uiteindelijk kwam er toch een antwoord. FANC stelt hierin vast dat er een "maatschappelijk debat bestaat in verband met de aanwezigheid van deze waterstofvlokken" maar beweert dat er geen evolutie is in de omvang en het aantal van die vlokken. Nochtans geven de gepubliceerde inspectierapporten aan dat dit wèl het geval is.
Is de overheid daarom afkering van een tegensprekelijk debat? Is het omdat het FANC al vermoedde dat wegens laksheid in het verleden een aantal onderhoudsproblemen aan het licht gingen komen en de elektriciteitsvoorziening hierdoor niet verzekerd is? Het FANC kan niet langer de kop in het zand blijven steken. De erfenis van M. Bens moet uitgeklaard worden. We nemen nota van de weigering van het FANC en zullen trachten zelf een dergelijke expertenconferentie te organiseren om klaarheid te scheppen over de al dan niet veilige uitbating van de reactoren in België.

Hieronder het verslag van de ontmoeting van 13 juli.

Vertegenwoordigers van Belgische, Nederlandse en Duitse antinucleaire organisaties overhandigen op 13 juli meer dan 500.000 petities aan dhr. Hardeman, de nieuwe directeur van het FANC (tweede van links)

In het voorjaar ging Jan Bens, ex-directeur van Doel, en nadien directeur van het FANC, met pensioen. Hij gold tot dan als het schoolvoorbeeld van nucleaire belangenvermenging tussen overheid en privé. Hoe kan immers een ex-directeur van Doel, die een lange loopbaan had ten dienste van de nucleaire industrie, op een onafhankelijke en onbevooroordeelde manier een overheidsorgaan leiden dat belast is met controle op nucleaire veiligheid? Met de komst van dhr. Hardeman, vroeger werkzaam bij het SCK, was er enige hoop dat er een meer onafhankelijke koers gevaren zou kunnen worden.

Doel 3 heropgestart... één dag voor de afgifte van de petities
Het moet gezegd: het was de eerste keer dat het FANC een gesprek met antinucleaire organisaties heeft toegestaan. Dit gesprek verliep naar vorm beleefd en correct. Dat is anders dan de eerste keer. Bij de eerste afgifte van handtekeningen wilde de toenmalige directie van het FANC deze handtekeningen niet eens in ontvangst nemen. De antinucleaire organisaties werden toen enkel ontvangen door een adjunct in het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat ook bevoegd is over de veiligheid van kernenergie.

Dit betekent echter niet dat het huidige beleid van het FANC omwille van een nieuwe directie zomaar verandert. Op 12 juli, de dag voor de activisten hun petities kwamen afgeven, heeft het FANC toestemming gegeven aan Electrabel om de reactor van Doel 3 herop te starten. Doel 3 had daarvoor maandenlang stilgelegen omwille van afbrokkelend en degenererend beton in het gebouw waar de veiligheidsvoorzieningen geplaatst zijn. Door het afbrokkelende beton was er geen zekerheid meer dat dit gebouw nog langer bestand zou zijn tegen een vliegtuigcrash. Voor de activisten werkte deze heropstart als een rode lap op een stier. Doel 3 kent immers niet alleen het probleem van afbrokkelend beton in het veiligheidsgebouw. Het is vooral de reactor met de meeste scheurtjes (en scheuren) in de wand van het reactorvat zelf. Ondertussen zijn dat er ruim meer dan 13.000. Bij de laatste meting waren er immers 300 bijgekomen. Net zoals bij Tihange 2, waar eveneens 70 scheurtjes meer dan vroeger werden gerapporteerd. Het is tekenend voor het failliet van kernenergie, dat net deze Doel 3-reactor de enige nog draaiende reactor zal zijn, wanneer alle andere zes zullen stilliggen wegens geplande en ongeplande stilstanden.

Wetenschappelijke onenigheid over de scheurtjes in het reactorvat
En net die scheurtjes zijn het hoofdonderwerp tijdens de ontmoeting tussen de antinucleaire activisten en de mensen van het FANC. Deze laatsten beweren dat ze een brede groep van wetenschappers aan het werk hadden gezet, met als opdracht om na te gaan of die scheurtjes al dan niet een gevaar vormen voor de veiligheid van Doel 3. Deze wetenschappers beweren dat de veiligheidsmarges gerespecteerd zouden zijn. Volgens Robert Bosch-Laaks echter, woordvoerder van de Akense organisatie Drei Rosen, beweren andere wetenschappers dat er grote risico's genomen worden, en dat allesbehalve alle hypothesen voor het ontstaan van deze scheurtjes gevolgd werden. Hoe kan men dan reactoren laten draaien, waarvan men niet wetenschappelijk zeker is dat ze veilig opereren? Bovendien vindt Leo Tubbax (NSK, Nucléaire Stop Kernenergie) het onbegrijpelijk dat men bovenop het risico van de scheurtjes, onvolwaardige druktesten uitvoert voor de reactorgebouwen zelf. Daardoor is men niet zeker of deze wel bestand zijn tegen een nucleaire doorbraak van een reactorvat, waarbij de vrijgekomen hogedrukstoom en de hypergevaarlijke cocktail van kankerverwekkende en langlevende radioactieve stoffen, wel tegengehouden worden door de betonnen wand van het reactorgebouw. In 1979 werd bij een onvolledige kernsmelt in Harrisburg zulke uitstoot uit het reactorvat wel tijdelijk tegengehouden door het reactorgebouw, waardoor belet werd dat het een kernongeval werd van de zwaarste categorie (INES 7). Voor alle duidelijkheid, ook dan heeft men "gecontroleerd" radioactieve gassen geloosd in de omgeving...

Veiligheidsrisico voor een zwaar ongeval veel groter dan vroeger ingeschat
Volgens de gangbare visie van Electrabel en FANC, zouden de scheurtjes reeds vanaf het begin aanwezig geweest zijn. Toch beweren werknemers van de ondertussen failliete Rotterdams Droogdok Maatschappij (RDM), firma die de reactorvaten heeft gemaakt, dat zulk een reactorvat nooit bij hen gepasseerd zou zijn. Er werden toen ook al onderdelen van reactorvaten geweigerd, juist omdat men toen wel reeds methoden had om scheurtjes vast te stellen. Daarom vraagt Peer De Rijck van de Nederlandse organisatie WISE, om contact te zoeken met ex-werknemers van RDM, om meer duidelijkheid hierover te bekomen. De inzet is volgens Marc Alexander (11 maart beweging) erg groot. Het risico van een zwaar kernongeval is immers veel groter gebleken dan men eerder ingeschat had. In de tijd toen men de huidige kerncentrales bouwde, circuleerden er "studies" die beweerden dat de kans heel erg klein was op een groot ongeval niveau INES 5 (want men hield een ongeval INES 7 voor onmogelijk). Er werden zelfs extreem lage kansen naar voor geschoven, zoals één kans op meer dan 1.000.000.000 per reactor per jaar. Ondertussen is uit de werkelijkheid gebleken dat de reële kans eerder rond 1 op 4.000 is per reactor per jaar. Bovendien hield men slechts rekening met veel lagere gevolgen dan de werkelijke gevolgen bij de grootste kernongevallen. Dat alles maakt dat het risico enorm veel hoger is dan gepropageerd door de toenmalige voorstanders van kernenergie. Gezien de slechte toestand van de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2, bestaat de vrees dat het risico in deze reactoren zelfs nog hoger is.

De draaideur tussen nucleaire lobby en overheid blijft draaien
Waarom dan wil het FANC geen openbaar debat tussen haar wetenschappers en de wetenschappers die de antinucleaire organisaties voorstaan? Wat houdt haar dan tegen? Is het uit schrik dat de publieke opinie ongerust zou worden? Dan zijn er waarschijnlijk ook wel redenen waarom ze ongerust zou worden. Het is niet door het toedekken van het debat, dat er plots zekerheid zou bestaan over de veiligheid van de scheurtjesreactoren van Doel 3 en Tihange 2. Door de onzekerheid toe te dekken, geeft men het publiek niet waar ze recht op heeft, namelijk dat er onzekerheid bestaat over de veiligheid van betrokken reactoren. Slaap kindje slaap, daar buiten loopt een schaap – het is een mooi slaapliedje voor kinderen. Maar zand in de ogen (laten) strooien van een misleid publiek is een veiligheidsorgaan onwaardig, en in strijd met haar eigen missie. En hiermee is de cirkel rond. Er was enige hoop dat er een nieuwe wind kon waaien met het verdwijnen van de ex-directeur van Doel aan het hoofd van het FANC. Helaas lijkt de sfeer van "ons kent ons" het nog steeds te halen. Jan Bens is dan wel weg, ondertussen heeft iemand anders de beweging gemaakt in de omgekeerde richting. De nieuwe woordvoerster voor Electrabel komt... jawel, van het FANC! In het Japan van Fukushima, heet zoiets 'amakudari', "descent from heaven", neerdaling uit de hemel, of ook nog, "regulatory capture", vrij vertaald als privé recuperatie van regulering en regulatoren).