Kernenergie om het klimaat te redden?

In de prachtige beweging om het klimaat te redden die we nu meemaken in België liggen een groot aantal voorstellen en interpretaties ter discussie. Elk probeert de aandacht van de deelnemers te trekken in een uitwisseling van ideeën, soms constructief soms antagonistisch.

Er zijn verschillende gebieden betrokken bij de strijd voor het klimaat: de belangrijkste zijn industrie, isolatie, transport, landbouw en energieopwekking. Op het gebied van elektriciteitsopwekking bestaat er een brede consensus om het gebruik van kolen en olie, de meest vervuilende fossiele brandstoffen, te veroordelen. Aardgas, ook van fossiele oorsprong, produceert aanzienlijk minder CO2 per geproduceerde kilowattuur (kWh) en zou de leemtes kunnen opvullen van de huidige hernieuwbare energiebronnen, afhankelijk van wind en zonneschijn.

De pronucleaire rechterzijde heeft recent de pro-klimaatdeugden van de kernreactoren ontdekt en probeert de kernenergiesector te vestigen als een troef in de strijd tegen de klimaatramp. Wat hierover te denken? We stellen elf argumenten voor:

1. Kernenergie heeft geen lage CO₂-uitstoot, noch is ze CO₂-vrij.

Kernenergie kan niet worden beschouwd als zonder broeikasgassen of met weinig gasemissies. Momenteel beschouwt de hele levensduur van splijtbaar materiaal, van mijnen tot afval, per kWh tussen 88 en 146 g CO₂, veel meer dan wind (10 g), fotovoltaïsche (32 g) of geothermische (38 g). De CO₂-emissie is vergelijkbaar met die van een gascentrale van het type TGV. De thermische vervuiling van drukwaterreactoren is niet verwaarloosbaar: slechts een derde van de thermische energie van de reactor wordt omgezet in elektriciteit, de resterende twee derden worden in de atmosfeer uitgestoten in de vorm van waterdamp en in de nabijgelegen rivier of zee.

2. Kernenergie neemt een bescheiden plaats in op wereldvlak.

Nucleair produceert slechts 10% van de elektriciteit op mondiaal niveau en minder dan 5% van de totale energie. 85% van de energie in de wereld komt van olie, kolen en gas. Op globaal niveau kan kernenergie tegelijkertijd met fossiele energiebronnen worden verlaten. In België, dat vandaag voor de helft van zijn elektriciteitsvoorziening afhankelijk is van kernenergie, zal een meerjarenplan nodig zijn om uit de kernenergie te komen zonder dat de families hun recht op elektriciteit verliezen.

3. Kernenergie verontreinigt het milieu en het drinkwater.

De kernenergiesector produceert elk jaar 4 tot 5 ton Uraniumafval voor elke kilo splijtstof. Een fractie ervan vergiftigt aarde, lucht en drinkwater. De reactoren produceren wereldwijd 10 500 ton gebruikte nucleaire assemblages per jaar, evenals een brede waaier van andere radioactieve afvalstoffen en emissies. Reactoren hebben enorme hoeveelheden water nodig voor hun koelsysteem, tot wel 4.000 miljoen liter water per dag, wat de hoeveelheid drinkwater vermindert en aquatische ecosystemen beschadigt.
 
4. Kernenergie negeert mensenrechten en het recht op land.

De huidige uraniummijnen bevinden zich in gebieden die worden bewoond door inheemse volkeren, derdewereldlanden of bevolkingsgroepen met lage inkomens. Stralingen zijn dubbel zo schadelijk voor vrouwen en meisjes in vergelijking met mannen. Ze zijn erg schadelijk voor foetussen en baby's; meestal de verantwoordelijkheid van vrouwen.
Radioactieve besmetting zal het milieu voor honderdduizenden jaren schaden.

5. Kernenergie blokkeert hernieuwbare energie.

Kernenergie heeft belangrijke directe en indirecte subsidies nodig. Dit zijn financiering, onderzoek en ontwikkeling, belastingvoordelen, verschuiving van wettelijke aansprakelijkheid, verzekering door de Staat, afschuiven naar de openbare diensten van afval en ontmanteling: de lijst is niet volledig. Dit alles leidt de tussenkomst van de Staat af van het terrein waar het nuttig moet zijn: het zoeken naar hernieuwbare energiebronnen.

6. Kernenergie is gevaarlijk.

Rampen zoals Three Mile Island (1979), Tsjernobyl (1989) en Fukushima (2011) kunnen een nationale economie ondermijnen of zelfs stoppen, leiden tot ongewenste politieke instabiliteit en tot het ontsporen van het energiebeleid dat nodig is om de klimaatcatastrofe tegen te gaan. In België vormt de kerncentrale Doel, op 12 km van de Grote Markt van Antwerpen, in een mogelijk gevaarlijke petrochemische "SEVESO" zone een constante bedreiging voor ons land. De kernreactoren van Doel 3 en Tihange 2, met duizenden scheurtjes, moeten onmiddellijk en definitief sluiten.

7. Civiele kernenergie is onafscheidelijk van de militaire.

De drukwaterreactoren zijn rechtstreeks afgeleid van de motoren van de Noord-Amerikaanse onderzeeërs, afgeleid van de atoombommen van Hiroshima en Nagasaki. De opwerkingsfabrieken leveren grondstof gewonnen uit het afval van civiele energiecentrales om bommen te maken. Het leger wordt gebruikt om de nucleaire problemen te verbergen als een defensiegeheim en om de centrales te beschermen. Twintig Amerikaanse atoombommen zijn gelegerd in Kleine-Brogel, onder orders van de opperbevelhebber van het Amerikaanse leger: president Trump.

8. Kernenergie is duur voor de families.

Eigendom van twee bedrijven, ENGIE-Electrabel en 10% EDF-Luminus, produceren de Belgische kerncentrales de helft van de stroom. Dit maakt het mogelijk de prijs van de stroom vast te leggen zonder rekening te houden met concurrentie. De prijs van elektriciteit aangerekend aan de families ligt zeer hoog, terwijl de grote industrie profiteert van een laag tarief, om te voorkomen dat concurrenten de markt betreden. De vrije markt werkt niet in de praktijk.

9. Kernenergie bedreigt onze democratische rechten.

ENGIE-Electrabel bezit zoveel financiële en elektrische kracht dat het bedrijf wetten die in het parlement zijn aangenomen kan negeren, of zelfs wetten kan doen aannemen door het Parlement wanneer het hen past. De kernuitstapwet van 2003 voorziet het stilleggen van de reactoren na 40 jaar werking. De drie reactoren die 40 jaar hebben bereikt, werden met tien jaar verlengd! Er werd een speciale wet aangenomen om het nucleaire risico voor de Staat te dekken (Verdrag van Parijs 1960, Belgische wet 1964-85). Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle is niet in staat om de nodige controles uit te voeren. Een mensenketting van 50.000 mensen tussen Tihange en Aachen (juni 2017), een petitie van 500.000 handtekeningen (overgedragen in juli 2018) hebben tot op heden geen effect gehad op onze autoriteiten.

10. Kernenergie is slecht voor de gezondheid.

Elk van de verschillende stadia die nodig zijn om nucleaire elektriciteit te produceren, elke stap in zijn levenscyclus, kan de gezondheid van mens en dier op de lange termijn beïnvloeden. Dit zijn voornamelijk kankers, zoals schildklierkanker of leukemie, maar ook andere ziekten en genetische problemen, zoals aangeboren misvormingen, zelfs bij minimale doses bij langdurige blootstelling.

11. Kernenergie is te langzaam.

De bouw van nieuwe reactoren, minder gevaarlijk dan de huidige modellen, is veel te traag om de klimaatuitdaging het hoofd te bieden, terwijl de bestaande reactoren hun deuren moeten sluiten in 2025. De EPR-reactor van Flamanville (Frankrijk), waarvan de ingebruikname in 2011 gepland werd voor 2,5 miljard zou nu geleverd worden in 2020 tegen een prijs van 11 miljard euro.

Conclusie: oplossingen voor de klimaatcatastrofe zijn gemakkelijk te vinden ...
en moeilijk toe te passen.

Een snelle en sociaal rechtvaardige oplossing voor de klimaatuitdaging is de elektriciteitsproductie uit fossiel EN splijtbaar, kernenergie te stoppen. Het is noodzakelijk om een slim netwerk op te zetten dat het mogelijk maakt om de twaalf bronnen van hernieuwbare energie, de wind, de zee, de zonnestralen,de hitte van de aarde, de stroming in de rivieren te combineren, zodat ze elkaars hiaten opvullen. Het gebruik van elektriciteit moet worden verminderd door onnodig en zelfs schadelijk gebruik te elimineren en door de efficiëntie van elektriciteit in al zijn toepassingen te vergroten. We noemen dit de negawatts, de 30% van het gebruik van de stroom die overbodig is.

Dit alles moet deel uitmaken van een Belgisch openbaar plan voor stroomvoorziening, dat zich over 5 jaar moet spreiden en tientallen miljarden euro's zal kosten. Een dergelijk plan is te belangrijk om te worden toevertrouwd aan de Raad van Bestuur van ENGIE in Parijs, dat dit sinds 2003 weigert uit te voeren om de kernuitstap te kunnen bolwerken die door ons Parlement is besloten. De burgers moeten samen bepalen wat hun behoeften zijn en welke middelen ingezet worden om ze te bevredigen. Ondertussen moeten de gevaarlijkste reactoren, Doel 3 en Tihange 2, onmiddellijk en definitief worden gesloten.

Leo Tubbax - woordvoerder Nucléaire Stop Kernenergie - 06.03.2019