Tegenover de signalen uit de zorgsector over hoge werkdruk en gebrek aan personeel, is het fijn te weten dat er ook inspirerende organisatie- en beheersmodellen bestaan. Het Scandinavische Tubbemodel bijvoorbeeld, maakt van woonzorgcentra leef- en werkplekken die de bewoners responsabiliseren en het personeel motiveren. In een nieuwe publicatie deelt de Koning Boudewijnstichting de ervaring van zes pilootprojecten die ze steunde bij het invoeren van een bestuursvorm waarbij bewoners én personeel betrokken zijn.

Woonzorgcentra staan voor een stevige uitdaging: verzekeren dat hun bewoners de nodige zorg krijgen rekening houdend met hun individuele noden en wensen, in een kader dat even aangenaam is voor het personeel als voor bewoners. Regelmatig wordt in de media de alarmbel geluid dat deze ambitie botst op veel moeilijkheden: lastige werkvoorwaarden voor het verzorgend personeel, tijdsdruk en de vele uit te voeren taken, te weinig tijd voor de bewoners…

De relatie op het voorplan

Tubbe – naar de naam van het Zweedse rusthuis, Tubberödshus, dat dit organisatie- en beheersmodel toepast – gaat ervan uit dat de uitdagingen waarmee woonzorgcentra worden geconfronteerd, relationeel moeten worden aangepakt. In dit model wordt er gezamenlijk beslist en de participatie van iedereen (bewoners, personeel, families…) wordt aangemoedigd.

De bewoners worden volledig betrokken bij het leven in de instelling, bijvoorbeeld door mee te werken aan evenementen en in themagroepen, door te helpen bij het klaarmaken van de maaltijden, of door het verdelen van de post. De personeelsleden kunnen uit hun rol als verzorgende stappen en in het kader van sociale activiteiten inzetten op andere vaardigheden. Ze worden aangemoedigd om meer tijd door te brengen met de bewoners en om te luisteren naar hun noden en wensen, zodat ze opnieuw het gevoel krijgen dat ze een stimulerend en voldoening schenkend beroep uitoefenen. De directie verandert zelf van rol, en treedt veeleer op als coach dan als manager. Verbondenheid met de families wordt aangemoedigd, bijvoorbeeld via de participatie aan maaltijden en activiteiten van de instelling.

Resultaat: een woonzorgcentrum wordt (opnieuw) een aangename, motiverende leef- en werkplek, waar de vaardigheden van iedereen worden ingezet in dienst van allen – de hoogste waarde van Tubbe.

Ook in België

Op vraag van de Belgische actoren uit de sector en van burgers, spanden meerdere directeurs van woonzorgcentra zich in om de Tubbemethode beter te leren kennen. Vanaf 2015 organiseerde de Koning Boudewijnstichting een reeks bezoeken en contacten met de Zweedse initiatiefnemers, en steunde ze pilootprojecten in België. Zes woonzorgcentra (drie in Wallonië en drie in Vlaanderen) introduceerden aldus, stap voor stap en in verschillende gradaties, het Tubbemodel: Open Kring (Ardooie), Floordam (Melsbroek) en Sint-Jozef (Neerpelt), de Résidence Régina (Moresnet), het Centre Sainte-Barbe (Seilles) en La Reine-des-Prés (Marche-en-Famenne).

De nieuwe publicatie ‘Een huis waar het goed wonen en werken is’ presenteert verhalen van de oprichters van het model en ervaringen van pilootrusthuizen, zodat iedereen zich een eigen mening kan vormen.

“Het Tubbe-model dwingt ons om onszelf vragen te stellen: hoe kunnen we onze organisatie verbeteren om haar klaar te stomen voor de toekomst? En dat is een toekomst waarin de participatie van onze bewoners en van onze medewerkers als vanzelfsprekend zal worden beschouwd.”
Renaat Lemey, algemeen directeur van Open Kring vzw in Ardooie

“Het eerste wat wij aan bewoners vragen als ze zich bij ons installeren is: ‘Wat hebt u nodig om positief aan uw dag te beginnen?’ Of nog: ‘Waar gaat uw belangstelling naar, wat motiveert u?’ En als mensen ’s avonds blij zijn dat ze een mooie dag hebben gehad, dan is dat ook in ons belang.”
Betty Herbots, directeur Bewonerszorg in Floordam (Melsbroek)

“Dat bewoners zelfs deelnemen aan de functioneringsgesprekken van de medewerkers maakt die gesprekken des te diepgaander. Er is meer aandacht voor het menselijke aspect. En we stellen achteraf vast dat er tussen de medewerkers en de bewoners hechte banden groeien.”
Leen Plessers, coördinatrice residentiële zorg in Sint-Jozef (Neerpelt)

Een evaluatie na anderhalf jaar werken met het Tubbemodel in de zes woonzorgcentra levert de volgende resultaten op:
- 53% van de personeelsleden bevestigt dat de zorg op hun afdeling (aanzienlijk) verbeterd is.
- 67% van de personeelsleden (tegenover 50% bij de start) verklaart ‘dat ze invloed hebben op de manier waarop hun afdeling werkt’.
- 39% van de bewoners (tegenover 19% bij de start) bevestigt dat ze overleggen met het personeel bij het nemen van beslissingen (over voeding, meubilair, activiteiten…).
- 61% van de bewoners (tegenover 46% bij de start) gaat ‘volledig akkoord’ met de uitspraak ‘Het personeel luistert als ik vragen of problemen heb’.