Na een klacht van het Netwerk tegen Armoede heeft de Commissie Zorgvuldig Bestuur duidelijke richtlijnen uitgevaardigd voor de samenwerking tussen scholen en boekenleveranciers. Die moeten er voor zorgen dat geen enkel kind het schooljaar moet starten zonder de nodige boeken en het nodige schoolmateriaal, ongeacht de financiële situatie van de ouders. Zo zullen scholen onder meer afspraken moeten maken over de levering van boeken en gespreide betaling en over de mogelijkheid om ook via andere kanalen de benodigde boeken te bestellen. Er moet duidelijkheid komen over welk materiaal nu verplicht aan te kopen is of niet. Nu bestaat daar soms grote onduidelijkheid over. De richtlijnen hebben heel concrete gevolgen, bijvoorbeeld dat kinderen geen boeken mogen geweigerd worden omdat de ouders de factuur van grote broer of zus nog niet konden betalen.

De Commissie Zorgvuldig Bestuur houdt toezicht op het zorgvuldig bestuur van scholen en kan indien nodig een school die in de fout gaat financieel sanctioneren.

Het Netwerk tegen Armoede trok in juni 2019 naar de commissie nadat ze moest vaststellen dat steeds meer scholen samenwerken met externe boekenleveranciers en steeds meer kinderen soms lange tijd zonder boeken in de les zitten. De oorzaken zijn in veel gevallen te zoeken in de commerciële logica die boekenleveranciers e.d. volgen. Zo horen we verhalen van ouders die geen boeken kunnen bestellen omdat er nog een openstaande rekening is van broer of zus van een eerder jaar; van jongeren die aanmaningen ontvangen over die openstaande rekeningen; sommige boekenleveranciers proberen op slinkse wijze allerlei onnodig schoolmateriaal te verkopen aan ouders en staan slechts in zeer beperkte mate afbetalingsplannen toe…

Tijdens de hoorzitting van de Commissie lichtten verschillende ervaringsdeskundigen van het Netwerk en de Aalsterse vereniging Mensen voor Mensen verder aan de commissieleden toe wat er zoal fout loopt bij de samenwerking tussen scholen en de commerciële boekenleveranciers. De Commissie Zorgvuldig Bestuur deelde onze bezorgdheden en zet in haar advies een duidelijk kader uit:

1. Informatie over wat écht noodzakelijk is & vrijheid om schoolboeken elders aan te kopen
Scholen moeten ouders tijdig een nauwkeurig overzicht geven van de aan te schaffen materialen en hun kostprijs, en hen informeren over de mogelijkheid om die materialen desnoods ook elders aan te schaffen. De school moet ook garanderen dat het voor elke ouder duidelijk is welke materialen verplicht en welke materialen facultatief zijn. De huidige online reserveringssystemen, waar het niet duidelijk is welke materialen echt verplicht en welke materialen eventueel aan te raden zijn, kunnen dus niet langer door de beugel.

2. Scholen moeten garanderen dat iedereen tijdig over de nodige boeken en materialen beschikt
De Commissie benadrukt ook dat scholen een zorgverplichting hebben: ook wanneer scholen samenwerken met commerciële boekenleveranciers moeten zij garanderen dat (vroegere) betalingsmoeilijkheden van de ouders er nooit voor zorgen dat een kind zonder boeken in de les zit. Scholen moeten voorzien in de nodige financiële tegemoetkomingen zodat ieder kind tijdig (!) beschikt over de nodige materialen. De school moet ook zelf het eerste aanspreekpunt blijven voor ouders met financiële problemen: ouders zonder meer doorverwijzen hun problemen te regelen met de boekenleverancier kan niet.
De Commissie pikt ook in op het verhaal van de ervaringsdeskundigen die zich bij de leverancier moesten registreren op naam en met het e-mailadres van hun kind. De Commissie oordeelt dat deze praktijk onaanvaardbaar is en dat scholen moeten voorkomen dat leerlingen betrokken worden in de schuldenproblematiek van hun ouders.

Het Netwerk is ook blij dat de Commissie doorheen haar beslissing meerdere malen herhaalt hoe het gebruik door scholen van procedures van gedwongen uitvoering – bijvoorbeeld via de deurwaarder – ten zeerste af te raden zijn. Scholen moeten garant staan voor een sociaal verantwoord beleid en agressieve invorderingspraktijken horen daar niet in thuis.

3. Het betalen van de schoolrekening
De Commissie stelt tot slot ook dat scholen weliswaar vrij zijn te bepalen hoe de schoolrekening betaald moet worden, bijvoorbeeld elektronisch of per domiciliëring, maar dat ze steeds moeten voorzien een uitzondering voor ouders voor wie dit een drempel kan betekenen.

Kortom, de Commissie zet duidelijk de lijnen uit: scholen hebben een zorgverplichting die er op neer komt ‘dat zij een samenwerking met een externe aanbieder dient tot stand te laten komen onder voorwaarden waarbinnen een sociaal verantwoord beleid (...) verzekerd is’. Wij hopen dat de gevoeligheid bij scholen én leveranciers hiermee is aangescherpt, en dat dit er mee voor zorgt dat iedere leerling én ouder krijgt waar hij/zij recht op heeft: degelijk, betaalbaar en toegankelijk onderwijs.