Op 3 december 2019 publiceerde het Vlaams Vredesinstituut twee nieuwe policy papers die beide bepaalde aspecten van de Europese praktijk inzake wapenexportcontrole analyseren. Een eerste paper bespreekt de uitdagingen die de Europese stappen richting verdergaande defensiesamenwerking, en meer concreet via het Europees Defensie Fonds, met zich mee zullen brengen voor de controle op de export van militair materieel. Een tweede paper gaat dieper in op de toekomst van de Europese pogingen om een sterkere convergentie in het wapenexportbeleid van de Europese lidstaten te bereiken.

Een eerste paper behandelt de uitdagingen die recente Europese initiatieven inzake defensiesamenwerking, en het Europees Defensie Fonds in het bijzonder, stellen voor het wapenexportbeleid in de Europese lidstaten. De gezamenlijk ontwikkelde wapensystemen zullen ook worden verkocht aan niet-Europese landen. Goede afspraken over hoe met deze wapenexport om te gaan zijn daarom nodig om de duurzaamheid van deze initiatieven te vergroten.

In deze paper benadrukt het Vredesinstituut ten eerste het belang van goede afspraken over wapenexport, waarin alle betrokken overheden een stem hebben en waarbij de beoordelingscriteria van het Europees Gemeenschappelijk Standpunt als gedeeld kader fungeren. Daarnaast is ook een goede parlementaire betrokkenheid van belang om de legitimiteit en het draagvlak voor Europese defensiesamenwerking te vergroten. Dit betekent dat op alle niveaus – Europees, nationaal, regionaal – een goede mate van transparantie dient zijn, maar ook dat de verschillende betrokken parlementen in zouden moeten zetten op een versterking van de interparlementaire samenwerking.

In een tweede paper vertrekt het Vredesinstituut vanuit de recent afgeronde tweede evaluatie van het Europees Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexport door de Europese Raad. Op basis van een analyse van de resultaten van deze evaluatie staat deze paper stil bij de toekomst van de wijze waarop binnen de EU wordt gewerkt rond het wapenexportbeleid. Als de lidstaten nog steeds effectief bereid zijn om binnen het bestaande intergouvernementele kader samen te werken aan een verdere convergentie, dan is het nodig dat er door de bevoegde Raadwerkgroep COARM, waarin alle lidstaten vertegenwoordigd zijn effectieve stappen worden gezet om de nationale wapenexportpraktijken nauwer op elkaar af te stemmen. Indien niet bestaat de mogelijkheid dat lidstaten zich steeds meer gaan richten op het nationale niveau. Een andere mogelijkheid is echter dat de huidige supranationale Europese instellingen – de Europese Commissie en het Europees Parlement – stappen zullen zetten om ook van het wapenexportbeleid een supranationale bevoegdheid te maken met het oog op een eengemaakt Europees wapenexportbeleid.