Naar aanleiding van deze heugelijke verjaardag hadden wij een gesprek met Freddy Tack, ondervoorzitter van deze organisatie.

LEF: Geef je een overzicht van het belang van de Vrienden van Cuba?

In 1969 zag de oprichting van de vereniging. De Cubaanse revolutie was toen reeds een aantal jaren aan de gang. Waarom pas de oprichting in het jaar 1969? Het antwoord is tweeledig: de voorloper de vereniging België- Cuba (vanuit de communistische partijen werden overal in Europa gelijkaardige verenigingen opgericht en samengesteld met een beschermcomité van parlementairen) was er een eerste werkbrigade georganiseerd naar Cuba. Een aantal geëngageerde progressieven uit België namen eraan deel: Hugo Benoy en José Gotovitch.
In het Nederlands kregen we het “Cuba bulletin” uit Nederland. Later was er aan Franstalige kant het blad Le Point van Jean Claude Garrot die in progressieve middens werd verspreid. Le Point had later een interview met Che gepubliceerd en Regis Debray kwam aanbod met zijn getuigenis over de politiek in Latijns Amerika.

In 1968 was een zeer actieve politieke situatie ( Studenten aan de Belgische universiteiten, Studentenopstanden in Frankrijk en Duitsland, betogingen tegen de Vietnamoorlog,...), was er de oproep voor een werkbrigade naar Cuba, namen 80 Belgen deel aan dit initiatief en belanden ze in de Sierra del Rosario – Artemisa (50 km van Havana). De ervaring hier opgedaan, gaven aanleiding tot de oprichting van de Vrienden van Cuba terwijl de andere vereniging (Vereniging België- Cuba)een stille dood had gekend.
De Vrienden van Cuba is een feitelijke vereniging met kernen, eerst in Brussel dan in Gent en Luik. Hier onder was Lucien Gosset een technisch tekenaar van een Amerikaanse multinational die na zijn deelname aan de werkbrigade zijn werk had kwijt gespeeld -toen al had de blokkade verre gevolgen-.

De werking van de vereniging is gefinancierd door eigen middelen (lidgeld) en onafhankelijk van politieke partijen. De opbrengst van een informatiestand van de Vrienden van Cuba met bediening van de mojito’s was de voornaamste bron.

Via de contacten op de ambassade van Cuba kwam men in contact met het Instituto Cubano de Amistad con los Pueblos (ICAP) die ons de mogelijkheid gaf om de krant Granma in te voeren en te lezen, samen met de deelname aan de Brigades José Martí . De brigades zijn reizen van vrijwilligers die een deel van hun vakantie besteden aan vrijwilligerswerk (bouwen van scholen en hospitalen, rietsuikerpluk,...) en hun reis zelf betalen. Elk jaar rekruteerde de vereniging een 20tal van de meest actieve leden bij deze brigades. Er ontstonden kernen in Antwerpen, de Kempen, Lokeren, Turnhout, Charleroi,...met als voornaamste activiteiten het inrichten van informatieavonden, debatten, betogingen, ... De vereniging groeide uit tot meer dan 300 leden en dit zonder infrastructuur noch vaste krachten in dienst. In 1970 had de vereniging gemiddeld drie activiteiten per week. Het tijdschrift Cuba SI wordt nog drie maandelijks uitgegeven en de vereniging beschikt over een bibliotheek van meer dan 800 boeken.

We kunnen twee periodes in de geschiedenis van de Vrienden van Cuba onderscheiden:
1. Periode 1969-1980: is een periode van politieke solidariteit voornamelijk gekenmerkt door debatten en informatieverspreiding.
Na de staatsgreep van Pinochet in Chili was er een enorme golf van solidariteit waaraan de Vrienden van Cuba deelnamen. Brussel kende toen belangrijke (maar zeer verspreidde)groepen van politieke vluchtelingen uit verschillende landen en politieke strekkingen en toch waren die terug, vinden op gezamenlijke activiteiten zoals de activiteiten van Comité Europe –Amérique Latine en het Komitee Europa Latijns Amerika (KELA).
Solidariteit, niet alleen met Latijns Amerika, maar ook tegen de oorlog in Vietnam (De Vrienden van Cuba werden ingeroepen als steward voor de Vietnam-betogingen) en Afrika waar Cubaanse troepen werden ingezet om de bevrijdingsbeweging te steunen.

2. Vanaf de start van de jaren ‘90 geraakt Cuba verder verstikt in een economische crisis: na de implosie van de Sovjet Unie kocht de COMECON niet verder de rietsuiker aan boven (de internationale) prijs en stopte 70% van de uitvoer naar de Oostblok landen.
De vereniging spitse zich toe op materiële hulpverlening; per kern werd er een bijdrage geleverd: Mol zamelde brillen in, Gent stuurde regelmatig containers met recup van hospitalen (medisch materiaal). De nadruk kwam te liggen van de politieke op de humanitaire steun. Voorbeeld: Na een orkaan werden werktuigen (zagen) die moeilijk te vinden waren op het eiland, door de blokkade van Amerika, toegestuurd.

Onder impuls van de Oxfam werd een coördinatie tegen de blokkade opgericht.

De Vrienden van Cuba waren actief in de verschillende solidariteitsbewegingen waaronder in de “6 Heures pour L’ Amérique Latine “ die 12 uren hebben geduurd door het immense succes in Vorst Nationaal. Het was eind jaren ’70. Men had te maken met tegenkantingen. Er is daar een anekdote aan verbonden: Pierre Galand werd door de politie gedwongen een verklaring te ondertekenen waarbij hij alle verantwoordelijkheid op zich nam bij eventuele gevolgen van de drie bommeldingen...
Met het 50 jarig bestaan en de meeste leden boven de 60 jaar, zien we dat jongeren andere aandachtspunten hebben, waarbij Cuba niet meer centraal staat in de politieke actualiteit. Het is niet aan iedereen gegeven om 50 jaar zonder onderbreking door te werken, zonder een betaalde kracht ter ondersteuning.

Waarom solidair zijn met Cuba?
Ik zie die solidariteit op twee vlakken:
- Voor de Cubanen zelf: Cuba is het slachtoffer van een niet verklaarde oorlog door de VS; dit uit zich in een economische wurggreep; een (mislukte) militaire invasie; Fidel heeft meer dan 600 moordpogingen ondergaan; de VS lieten een Cubaans lijnvliegtuig ontploffen, een biologische oorlog werd gevoerd door de invoering van de varkenspest, invoeren van ziektes in de suikerriet en tabaksplantages, ook ziektes op mensen worden ingevoerd: Dengue (koorts verspreid via muggen) en conjunctivitis (besmettelijke oogontsteking); alle soorten infiltraties (onder andere) het gratis verspreiden van kleine radio’s, de financiering van de Zunzun (soort facebook) die een sterk ideologische indoctrinatie bewerkstelligt, kortom alles wordt in het werk gesteld om de revolutie kapot te maken.

Een van de zoveelste ondermijningspolitieken van de VS was de rol van katholieke kerk in de “Operatie Peter Pan ”. De kerk liet het niet na vanop de preekstoel de gemoederen op te ruien. Operatie Peter Pan was een massale uittocht van meer dan 14.000 niet-begeleide Cubaanse minderjarigen naar de Verenigde Staten tussen 1960 en 1962.

Onder Obama was er een kleine kentering in deze politiek door het herstel van de diplomatieke relaties; maar dit is ondertussen door Trump volledig teruggeschroefd. Trump gaat voor een totale economische wurggreep op Cuba:

-het beletten van het leveren van petroleum uit Venezuela naar Cuba. Er zijn problemen geweest met de beperkte voorraad brandstof; vluchten werden afgeschaft.
- het beletten voor het aanmeren van cruiseschepen op Cuba en voor het luchtverkeer enkel de luchthaven van Havana mag worden aangedaan en er is een verbod voor 9 Cubaanse luchthavens voor buitenlandse vliegtuigen.

Deze vijandschap staat in schril contrast met wat de Cubanen zelf doen op internationaal vlak met hun medische hulp:
In de jaren ’60 steunde Cuba de Algerijnse vrijheidsstrijd zoals tiental andere landen in de wereld.

Het is niet voor niets dat de Cubaanse dokters uit Brazilië zijn verstoten door de politiek van Bolsonaro evenals het rechtse regime van Ecuador. De reactionaire krachten trachten dit af te doen als een propaganda middel van Cuba waarbij de Cubanen in het buitenland worden afgeschilderd als slaven van de mensenhandel in het buitenland. Waaruit bestaat die Cubaanse medische hulp? De hulp is gratis voor diegenen die het niet kunnen betalen en wie kan betalen, betaalt!

ELAM (Latijns Amerikaanse school voor Geneeskunde) vormt in Cuba gratis dokters en niet minder dan 100.000 (para)medici zijn hierdoor gevormd geweest. (Oost)Timor had in 2003 slechts 30 dokters, door tussenkomst van de Cubanen zijner nu meer dan 1000. Op Cuba is er een jeugdeiland waar een secundaire school de weeskinderen uit verschillende werelddelen vormt en hen de mogelijkheid bied een diploma secundair onderwijs te behalen.

Vertel eens meer over de blokkade van Cuba?

Sinds 1959 staat de boycot/blokkade in het mikpunt van het gegeven over Cuba ; vele hebben het niet door dat de blokkade onverminderd verder wordt gezet ondanks de kleine poging van Obama om er iets aan te veranderen.
Om de blokkade te begrijpen moet men de mechanisme van de wet Toricelli en wet Helms-Burton onder ogen nemen. President Kennedy (als democratische president) heeft de blokkade geofficialiseerd door de wet van begin de 20ste eeuw -trade with the enemy- act elk jaar te bevestigen.
Wat zeggen beide wetten: De wet Toricelli zorgt dat de blokkade in de algemene wetgeving wordt opgenomen waarbij er een verbod is voor VS boten om aan te leggen in Cubaanse havens. Schepen van andere landen mogen niet aanmeren in de VS, in de 6 maanden volgend op het aanmeren in Cuba. De wet Helms-Burton en specifiek de titel 3 zegt: men kan genationaliseerde eigendommen op Cuba terug opeisen door een klacht. Er zijn twee klachten geweest tegen Cubaanse havens waarbij bedrijven zijn aangeklaagd die in een genationaliseerd goed bedrijvig waren. Er zijn zware boetes uitbetaald.

Er is ook een blokkade bij het overbrengen van deviezen in US dollars, een storting naar Cuba uit te voeren en zelfs bij stortingen in euro tussen twee Europese banken.
Soms laat de wetgeving de invoer naar Cuba toe; etenswaren uit de VS is mogelijk gemaakt onder de druk van de Amerikaanse boeren, “maar” Cuba moet op voorhand betalen met andere deviezen dan de US dollar.
Dezelfde wet voert een totaal verbod op toerisme tussen de VS en Cuba. Er is een lijst van 12 uitzonderingen op grond van wetenschappelijk, godsdienstig, cultureel en onderwijskundige uitwisselingen waarbij persoonlijk toerisme niet is toegestaan.

Is Cuba een dictatuur ? Niettegenstaande alle sympathie van de socialist Steve Stevaert ten aanzien van Cuba beschouwde hij dit land als een dictatuur.

Om Cuba en de eenheidspartij te begrijpen, ben ik voorstander om dit te doen door een lang antwoord:
In een eerste luik is er reeds een lange traditie van politieke eenheid. In 1868 wordt Cuba onafhankelijk en José Martí de stichter van de eerste revolutionaire partij bewerkstelligd die politieke eenheid waarnaar nu nog wordt verwezen en een restant zou van zijn. In de periode van 1902 en 1952 is er een opeenvolging van staatsgrepen die corrupte regimes aan de macht brengen in een pseudo-republiek waarbij een zeer groot wantrouwen groeide ten aanzien van politieke partijen.

De machtsovername in 1959 geschiedde door drie politieke bewegingen:
1) De Beweging van 26 juli (voornamelijk gelegen in de Sierra Maestra).
2) Revolutionaire Directorium van de 23ste maart. Beweging die verantwoordelijke was voor de aanslag op het presidentieel paleis.
3) PSP: de Partido Socialista Popular (de toenmalige KP) die eveneens een guerillapolitiek voerde en die een aantal figuren zal afleveren die later in het politieke leven belangrijk zullen zijn, wordt pas in 1965 de PCC.

Maar de bevolking heeft dus geen vertrouwen in politieke partijen en er ontstaat een politieke discussie tussen die drie formaties die aanleiding zullen geven tot de oprichting van de ORI (Organizaciones Revolucionarias Integradas). Later fuseren ze tot de PURS (Partido Unido de la Revolución Socialista de Cuba). Na zware discussies en een proces over sektarisme van een kleine groepering wordt de PCC (Partido Communista de Cuba) opgericht, dit op een achtergrond van de voorgeschiedenis van –Martí ’s steeds emblematische - eenheidspartij. We zien verschillende stappen na een discussie met een kleine groepering over institutionalisering. In 1975 wordt een eerste opzet van grondwet gedaan waarna in 1976 de grondwet in werking treed na bespreking in het parlement en verkiezingen.

In welke “dictatuur” worden kandidaten in elke wijk voorgesteld door de bevolking. De kandidaten stellen zich per wijk voor ter verkiezingen aan de bevolking. Voor één plaats worden verschillende kandidaten voorgesteld; verkozenen worden om de zes maand ter verantwoording gevraagd en zijn permanent afzetbaar. Het is een getrapte structuur waarbij op provinciaal niveau minstens 50% van de verkozenen uit organisaties (CDR, Jeugd, Vrouwen , vakbonden, ...enz.) vertegenwoordigd zijn. Er zijn 8 miljoen kiezers op een bevolking van 11 miljoen inwoners en dit verkiezingssysteem zorgt voor een verantwoording om de zes maand voor het parlement.
In een tweede luik geef ik aan dat grote beslissingen op Cuba democratisch zijn genomen, net als het invoeren van de grondwet van 1976 is de vernieuwing van februari 2019 stap voor stap genomen door een grondige discussies artikel per artikel in de wijken, op het werk, in de onderwijsinstellingen,...meer dan 8 miljoen Cubanen hebben eraan deelgenomen waarbij de helft van de artikels zijn geamendeerd waarbij het tot stemmingen kwam ter aanvaarding.
Meer dan 80 % van de bevolking stemt voor en de “tegen”-stemmers komen voor in middens van verdedigers van het privébezit en die tegen het socialisme zijn
.
Migraties uit Cuba
- De Cubanen in het buitenland waren tijdens de eerste jaren van de revolutie voornamelijk politieke (rechtse) contra-revolutionaire krachten.
- Een tweede migratiegolf waren voornamelijk economische vluchtelingen die naar het buitenland zijn gevlucht om het beter te hebben.
Trump heeft de deviezenstroom uit de VS van de Cubanen die geld sturen naar de familie trachten volledig stil te leggen door de frequentie te beperken en het bedrag.

Ook in de geneeskunde is de tegenwerking voelbaar: Cuba had een invoer van protheses door een Duitse firma, die werd stil gelegd na een VS deelname in het kapitaal van de Duitse firma.

De “wet feet, dry feet” politiek of “wet foot, dry foot” beleid was de naam gegeven aan de revisie in 1995 van de toepassing van “the Cuban Adjustment Act van 1966” die zei hoofdzakelijk dat wie voet aan wal zette op VS gebied of op andere wijze emigreerde van Cuba naar de VS er mocht op rekenen een jaar later er over een vast verblijf te kunnen genieten.
Een deel van de blokkade door Trump is het opdoeken van alle consulaire diensten waardoor het zeer moeilijk is geworden een visa te bekomen.
Vanuit de Europese Unie is onder initiatief van Asnar een gezamenlijke houding bepaald ten aanzien van Cubaanse dissidenten. Premier José María Aznar wou dat de economische samenwerking van de vijftien EU-lidstaten met Cuba werd opgeschort als “het Cubaanse regime geen ernst maakte met de democratisering”.

Velen die Cuba en de Belgische ambassade in Havana hebben bezocht kwamen in contact met de Belg Herman Portocarerro . Naast zijn vele andere boeken schreef Portocarerro “De diamantdiaspora een verborgen geschiedenis tussen Antwerpen en Havana” . De Europese Unie heeft nu een akkoord afgesloten met Cuba voor een politieke dialoog en samenwerking. Herman Portocarrero, toenmalig ambassadeur van de EU in Cuba (en voordien ambassadeur van België) was een van de onderhandelaars.

Interview door Michel Vanhoorne en Pol De Grave

¹Prof. em. H.C.H. Benoy (1930 – 2006) studeerde Germaanse filologie aan de RUG, Slavistiek aan de ULB, Staatsuniversiteit Moskou en linguïstiek aan de Sorbonne. Hugo Benoy werd hoogleraar Russisch aan het HIVT-RUCA en later oprichter en voorzitter van het Poesjkin Centrum vzw te Antwerpen. Hij was ook nationaal voorzitter1 van de vereniging België-USSR.
²Sierra del Rosario is een bergketen in de provincies Pinar del Río en Artemisa, westelijk Cuba. Het bevindt zich in het oostelijke deel van het Guaniguanico-gebied en maakt er samen met de Sierra de los Órganos deel van uit.
³José Julián Martí y Pérez was een van de leiders tijdens de Cubaanse onafhankelijkheidsoorlog en tevens een gewaardeerd dichter en schrijver. Tegenwoordig wordt hij gezien als Cuba's belangrijkste nationale held (1853-1895)
⁴COMECON: De Council for Mutual Economical Assistance (de Raad voor wederzijdse economische bijstand; afgekort met Comecon, COMECON, CMEA; Russisch: Совет экономической взаимопомощи – СЭВ) was een economisch samenwerkingsverband tussen de Oost-Europese communistische landen, Cuba, Mongolië en Vietnam, onder aanvoering van de Sovjet-Unie. Het was een reactie van de Sovjet-Unie op het Marshallplan.
⁵Lijst van ondertekenende organisaties:(op 12/10:2019)
ACOD-Onderwijs, Actieplatform Gezondheid en Solidariteit, Algemene Centrale/Centrale Générale – ABVV, Ander Europa, Bond Moyson W-Vlaanderen, B-salsa, Christenen voor het Socialisme - Cuba Solidariteit, Comité chilien pour une Assemblée Constituante en Belgique, Commissie Internationale Solidariteit - ABVV West-Vlaanderen, Cubabel – Asociación de Cubanos residentes en Bélgica, Cubanismo.be/ICS, Cubawerkgroep Christelijke Arbeidersbeweging, De Vrienden van Cuba vzw/ Les Amis de Cuba asbl, 11.11.11., Fair Trade Belgium vzw, FGTB-Bruxelles, FGTB-ABVV HORVAL, Forum Nord-Sud, FOS ngo, G3W-M3M, Guatebelga, Jeunes FGTB Belgique, Kwasa Kwasa vzw, Masereelfonds, LEF-Links Ecologisch Forum, Linx+ Oost-Vlaanderen, NAIS-Native American Information Site, OXFAM Magasins du Monde, OXFAM Solidariteit/Solidarité België, OXFAM Wereldwinkels, Parti Communiste-WB, Quinoa asbl, Rambla, SOLSOC, Steungroep "Solidair met Guatemala, UCOS-Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking, Vlaams Guatemala Comité, VREDE vzw, V-SB Vlaams Socialistische Beweging, VLOS vzw, Wereldsolidariteit, WSB-wereld-socialisme-beweging, Werkgroep Vluchtelingen Gent,
⁶Pierre Galand is een voormalig Belgisch politicus van de Parti Socialiste die lange tijd secretaris-generaal van Oxfam België geweest is. Van 2006 tot 2014 was hij voorzitter van het vrijzinnige Centre d'Action Laïque.
⁷Operatie Peter Pan: Pater Bryan O. Walsh van het Katholieke Welzijnsbureau creëerde het programma om Cubaanse kinderen luchtvervoer naar de Verenigde Staten te bieden.
⁸Jair Messias Bolsonaro is een Braziliaans politicus. Hij is sinds 1991 Nationaal Congreslid achtereenvolgens lid van acht politieke partijen, en stelde zich namens de Sociaal-Liberale Partij kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2018.
⁹We verwijzen naar een overzicht van de blokkade van Cuba in een te publiceren tekst “Histoire du blocus” van Freddy Tack in Cuba SI.
¹⁰De Beweging van de 26ste juli (Spaans: Movimiento 26 de Julio, afkorting M-26-7) was de benaming van een door Fidel Castro geleide revolutionaire organisatie ten tijde van de Cubaanse Revolutie.
De M-26-7 verwijst naar de datum 26-7-1953 waarop Castro en diens guerrilla's een aanval deden op de Moncada Kazerne in Santiago de Cuba. De bedoeling was om de kazerne te veroveren, de wapens buit te maken en vervolgens de bergen in te vluchten en vandaaruit een guerrillastrijd te voeren tegen het regime van president Fulgencio Batista. De aanval op de Moncada Kazerne mislukte en velen van Castro's volgelingen vonden de dood. Castro en enkele getrouwen wisten nog te ontkomen, maar werden spoedig daarna gearresteerd en belandden in de gevangenis. Op 15 mei 1955 kwam Castro als gevolg van een algemene amnestie vrij en op 12 juni 1955 maakte hij de oprichting van de 'Beweging van de 26ste juli' bekend. Castro ging kort daarop in ballingschap in Mexico (7 juli 1955) en ontmoette daar o.a. Che Guevara. Castro werd de leider van de M-26-7.

¹¹José María Aznar López is een Spaans conservatief politicus van de Partido Popular. Aznar was van 1996 tot 2004 premier van Spanje, tijdens de zesde en de zevende legislatuur.
¹²Herman Portocarero (1952) was ambassadeur van België en later van de Europese Unie in Havana. Tussen 1985 en 2012 werkte hij ook als diplomaat in New York. Vandaag verdeelt hij zijn tijd tussen Andalusië, Cuba en New York.
¹³Herman Portocarro “De diamantdiaspora een verborgen geschiedenis tussen Antwerpen en Havana” Op zoek naar een veiliger bestaan migreren vele Joden naar Havana. Die beslissing brengt een groot deel van de Antwerpse diamantsector naar Cuba. Een kleine ontdekking bracht Herman Portocarero op het spoor van Joodse families. Aan de hand van gedetailleerd onderzoek reconstrueert hij het verhaal van hun reizen, levens en nalatenschap – in Antwerpen, Havana en New York.