“Of u nu met de hogesnelheidstrein of met het vliegtuig naar Madrid gaat: voor de CO2-uitstoot maakt dat geen zier uit”, stelt Stef Proost van de KU Leuven-denktank Meta­forum vandaag in De Standaard. De professor baseert zich voor die uitspraak op het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Maar de strijd tegen de klimaatverandering is breder dan ETS alleen. Elke gram CO2 die we vandaag uit de lucht houden is winst voor de toekomst. Bond Beter Leefmilieu lijst de redenen op waarom de uitspraak niet klopt.

1) Treinen stoten wel degelijk minder uit dan vliegtuigen

De totale klimaatimpact van een treinreis naar pakweg Wenen, Barcelona of Kopenhagen is tot tien keer kleiner dan van dezelfde reis met het vliegtuig. Het maakt dus wel degelijk “een zier uit” of we het vliegtuig of de trein nemen. De klimaatuitdagingen zijn enorm. Elke gram CO2 die we vandaag uit de lucht houden is winst voor de toekomst.

In het geval van korte internationale afstanden is de klimaatoplossing duidelijk de hogesnelheidstrein of de nachttrein, niet de korteafstandsvlucht. De technologie voor groene elektriciteit is er. Technologie om vliegtuigen koolstofneutraal te maken is nog lang niet in zicht.

2) ETS alleen is niet voldoende als klimaatbeleid

De luchtvaartsector blijft grotendeels buiten schot in de klimaatdoelstellingen en vliegen is zo goed als belastingvrij. Wie met de trein reist betaalt btw op zijn ticket, wie met het vliegtuig reist niet. Daarnaast betaalt de treinmaatschappij een taks op de elektriciteit die ze gebruikt om de trein te doen rijden, terwijl een vliegtuigmaatschappij geen brandstoftaks betaalt. Het gevolg is oneerlijke concurrentie tussen het vliegtuig en (onder andere) de hogesnelheidstrein. Terwijl het ecologisch voordeel van de trein tegenover het vliegtuig zeer groot is. Een instrument als het ETS-systeem werkt deze oneerlijke concurrentie niet weg. Ter vergelijking: ETS kost de Europese luchtvaartsector nu ongeveer 500 miljoen euro per jaar, maar door feit dat de sector geen kerosinetaks moet betalen, wint ze 30 miljard euro per jaar.

Bovendien is ETS in zijn huidige vorm niet in lijn met wat nodig is om het klimaatakkoord van Parijs te realiseren. De doelstelling van dat akkoord is nuluitstoot in 2050. Maar de emissies van de luchtvaart binnen Europa stegen het voorbije jaar met 4,9 procent, in plaats van te dalen.

3) De niet-CO2-emissies van luchtvaart worden niet gereguleerd door ETS

Het ETS houdt geen rekening met de effecten van de niet-CO2-emissies van de luchtvaart, zoals waterdamp, NOx en roet. Die verdubbelen de klimaatimpact van de sector. De niet-CO2-effecten van de luchtvaart op het klimaat worden breed erkend door wetenschappers, maar voorlopig genegeerd door beleidsmakers. Zolang de niet-CO2-effecten van de luchtvaart geen deel uitmaken van het ETS of het internationale beleid, zal het ETS de klimaatimpact van de luchtvaart niet naar nul brengen.

4) ETS is geen onveranderlijk kader

Metaforum interpreteert de Europese regels als een statisch gegeven, een kader dat onveranderlijk vastligt. Maar de belangrijkste vraag waarop het Europese klimaatbeleid een antwoord wil bieden, is dynamisch: hoe kunnen sectoren naar koolstofneutraliteit evolueren en welke aanpassing of aanvulling van bestaande regelgeving is daarvoor nodig?

Zoals hierboven vermeld is het ETS in zijn huidige vorm niet in lijn met de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs. Om koolstofneutraliteit in 2050 te bereiken, moet het uitstootplafond van het Europese emissiehandelssysteem (de totale hoeveelheid CO2 die mag uitgestoten worden) naar beneden bijgesteld worden. Beleid werkt zo dat doelstellingen aanscherpen moeilijker loopt als er gedragsmatige, infrastructurele en economische lock-ins zijn. Hoe meer we korte afstanden vliegen, hoe meer de luchtvaartsector zich zal verzetten tegen de nodige aanscherping van het ETS. Dit verkleint de mogelijkheid om de klimaatdoelstellingen effectief te realiseren.

De klimaatuitdagingen zijn zo gigantisch dat we vervuilende zaken waarvoor een klimaatneutraal alternatief bestaat moeten bannen. Voor afstanden tot 1.500 kilometer vormt de hogesnelheidstrein en de nachttrein een perfect alternatief, met de mogelijkheid om klimaatneutraal te worden. Bij vliegen liggen de technologische doorbraken voor nuluitstoot nog veraf. Het maakt dus wel degelijk uit of we vliegen of de trein nemen. Oplossingen om de klimaatverandering tegen te gaan bestaan en verdienen de spotlight. Vliegen behoort daar niet toe.