In de strijd tegen het coronavirus mag solidariteit niet stoppen aan onze grenzen, schrijft Els Hertogen, directeur van 11.11.11. 'Door nu kwetsbare landen de kans te geven om de strijd tegen corona aan te gaan, kunnen miljoenen mensenlevens gered worden.'

Het coronavirus slaat wereldwijd wild om zich heen. Onze ziekenhuizen en medisch personeel voeren een heroïsche strijd om de impact van het virus binnen de perken te houden, en de gezondheid van elke Belg te verzekeren. Diezelfde Belgen laten zich de afgelopen weken ook van hun meest solidaire kant zien. De spontane initiatieven zijn hartverwarmend. Zeker in tijden van crisis moet solidariteit ons kompas zijn.

Maar aangezien virussen geen grenzen kennen, mag solidariteit niet stoppen aan onze grenzen. Want ook elders in de wereld slaat het coronavirus toe. Experts waarschuwen voor een tikkende tijdbom, een 'derde golf' van het virus in het globale Zuiden, waar het een verwoestende impact kan hebben op de publieke gezondheid en het sociaal-economisch leven.

Veel kwetsbare landen vatten de strijd tegen het coronavirus met ongelijke wapens aan. Miljoenen mensen hebben geen of nauwelijks toegang tot dokters, mondmaskers of testkits. Twee vijfde van de wereldbevolking heeft geen proper water of zeep ter beschikking. In een context van overbevolking in steden, sloppenwijken en vluchtelingenkampen - waar hele en soms zelfs meerdere families in eenzelfde kamer of tent verblijven - wordt een oproep tot 'social distancing' ervaren als een wrede grap.

In de globale strijd tegen corona zijn we maar zo sterk als onze zwakste schakel
Niet enkel de strijd tegen corona gebeurt in totaal andere omstandigheden dan in meer welvarende landen. De desastreuze impact die het virus hoogstwaarschijnlijk zal hebben op de mensen in Ontwikkelingslanden is schrijnend en maakt de ongelijke startpositie duidelijk. Door de zwakke gezondheidssystemen, is de kans veel groter dat besmette mensen bezwijken aan COVID-19. Beademingstoestellen en intensive care-bedden zijn vaak afwezig.

Zo werd het Congolese gezondheidssysteem volgens UNICEF lang voor de coronacrisis zwaar uitgehold door de vele epidemieën die er de vorige jaren hebben gewoed. Afhankelijk van de bron, heeft het land slechts tussen de 50 en de 100 beademingstoestellen ter beschikking.

In de Syrische provincie Idlib, waar bijna 1 miljoen mensen recent op de vlucht moesten slaan voor oorlogsgeweld en waar de bevolkingsdichtheid 800 inwoners per km2 is, zijn slechts 20 intensive care-bedden voorradig.

Maar er is niet enkel de rechtstreekse impact op de gezondheid van de meest kwetsbaren. De socio-economische impact is mogelijks nog fataler. Veel mensen leven er vaak noodgedwongen van dag tot dag. Ze staan 's morgens op om op een informele manier op straat producten te verkopen of om hun arbeidskracht aan te bieden. Als dit niet meer mogelijk is, dreigt een ware humanitaire catastrofe, wegens inkomensverlies en gebrekkige toegang tot voedsel of water. Een sociaal vangnet is vaak afwezig, laat staan ondersteuning voor kleine ondernemers. Een beslissing om het openbare leven stil te leggen zonder antwoorden voor deze precaire behoeften van de bewoners, zal voor onrust zorgen. Dat was bijvoorbeeld afgelopen weekend al het geval in Kinshasa .

De socio-economische impact zal zich uiteraard ook laten voelen op lange termijn. De Verenigde Naties en ontwikkelingsexperts wijzen naast de gezondheidsimpact, ook op de enorme socio-economische impact van een grootschalige corona-uitbraak in landen die reeds erg kwetsbaar zijn, in het bijzonder op de economie, werkgelegenheid (zeker in de informele sector) en de voedselproductie.

Wreed en onverstandig
Als Koepel van de Noord-Zuid-beweging begrijpt 11.11.11 dat nu bijkomende middelen vragen voor andere landen niet evident is wanneer de bevolking in België het zelf zwaar te verduren heeft. Maar toch mag internationale solidariteit met het Zuiden niet verloren gaan.

Zo'n internationale solidariteit is niet enkel een morele kwestie, maar ook in het belang van Europese landen zelf. Ontwikkelings- en gezondheidsexperts waarschuwen dat als het virus niet onder controle wordt gebracht in het globale Zuiden, het in de toekomst zal opflakkeren in Europa. We zijn als globale samenleving in deze strijd tegen corona maar zo sterk als onze zwakste schakel. Virussen kennen geen grenzen en moeten op meerdere fronten tegelijk bestreden worden. Mensen in het Zuiden aan hun lot overlaten zou zowel wreed als onverstandig zijn.

Een beslissing om het openbare leven stil te leggen zonder antwoorden voor deze precaire behoeften van de bewoners, zal voor onrust zorgen
Een soortgelijke boodschap was de afgelopen dagen ook te horen bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en in een open brief van twintig topexperts waaronder vier Nobelprijswinnaars en topeconomen van de Wereldbank. Ze waarschuwen voor de verwoestende en 'onvoorstelbare' gezondheids-, sociale- en economische impact van COVID-19 in ontwikkelingslanden. 'Steun arme landen in de strijd tegen corona of er wacht jullie een catastrofe', klonk het in de open brief.

Allemaal samen
Minister De Croo liet vrijdag weten dat hij 5 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor een internationale coalitie die onderzoek doet naar een vaccin. Dat is een belangrijke stap die we toejuichen. Uiteindelijk is een vaccin de beste manier om de zwakke gezondheidssystemen in het Zuiden te sparen.

Maar België kan meer doen om een catastrofe te vermijden. Zo kan de federale regering op korte termijn een billijke bijdrage leveren aan twee nieuwe noodfondsen van de Verenigde Naties. Op 25 maart lanceerden de VN een oproep tot extra humanitaire steun voor de bestrijding van corona in landen die reeds geteisterd worden door humanitaire crises, terwijl op 31 maart een 'COVID-19 Response and Recovery Fund' werd opgericht om een antwoord te bieden aan de sociaal-economische impact van het coronavirus in ontwikkelingslanden.

Daarnaast kan België een rol spelen bij de kwijtschelding van de in 2020 uitstaande schuld voor landen in nood, zodat zij onmiddellijk kunnen geld vrij maken voor de strijd tegen het coronavirus. Internationale donoren, waaronder België, moeten ook niet alleen investeren in noodfondsen, maar ook flexibel inzetten op structurele antwoorden om basisrechten te kunnen garanderen.

Want als er iets is dat deze coronacrisis pijnlijk duidelijk maakt, dan wel dat structureel investeren in sociale bescherming, gezondheidszorg, onderwijs, water en sanitaire voorzieningen , het verschil maakt tussen leven en dood in dergelijke gezondheidscrisis. Daar waar deze buffer niet aanwezig is slaat corona genadeloos hard toe op mensen én op de hele samenleving, ook op lange termijn.