Waar ik al meer dan tien jaar voor pleit is plots een feit. Zowat de hele wereld leeft vandaag ‘Low Impact’. Niet uit vrije wil, maar door een virus dat we niet meteen onder controle krijgen. De angst voor de pandemie geeft aanleiding tot nooit geziene maatregelen. Onze economische praktijk van produceren, verhandelen, consumeren en weggooien brokkelt snel af. Zelfs al heeft dit positieve effecten voor het milieu, dit is geen wenselijke situatie. De stemmen die roepen om een snel herstel van de economie hebben een punt. De vraag is echter: welke economie willen we redden?

Ik ben het helemaal oneens met degenen die dit virus zien als ‘een straf van de natuur’. Dat is onzin. Maar het is geen onzin om deze pandemie te omschrijven als een ‘accident waiting to happen’. We leven in een geglobaliseerde wereld waarin decennia lang bespaard moest worden op openbare diensten. Er is het snel groeiend vliegverkeer, een dramatisch verlies aan biodiversiteit en weinig respect voor wetenschappers die op de alarmknop duwen. Want net zoals bij de klimaatkwestie zijn er al jarenlang virologen die de huidige ramp voorspellen. In plaats van hun raad te volgen werden ze als doemdenkers weggezet. Het minste dat we kunnen doen is lessen trekken uit de fouten die aan de basis liggen van de huidige crisis. Want zoals bij elke serieuze ramp worden de systeemfouten wel heel duidelijk.

Het is opvallend hoe sommigen de crisis willen gebruiken om zo snel mogelijk naar de oude toestand terug te keren. Daarbij mogen andere doelen aan de kant geschoven worden. De Europese Green Deal? Ecologische of sociale normen in handelsakkoorden? Een stevig klimaatbeleid? Dat moet allemaal wachten tot we onze economie weer op kruissnelheid hebben. Dus massaal geld pompen in de luchtvaart en de banken, profiteren van de goedkope olie, grote bedrijven nog meer cadeaus doen, nog meer besparen en de eindrekening doorschuiven naar de volgende generaties. Die krijgen bovenop een vreselijke klimaat-erfenis nog een stevige corona-schuld als toetje. Met deze bekende recepten de crisis bezweren is simpelweg de basis leggen voor een volgende ramp.

Het vermogen van de mens om te leren uit wat fout loopt is misschien wel de belangrijkste reden waarom we het met zijn allen steeds beter hebben. Wat zouden we kunnen leren uit de huidige situatie?

Is het echt een goed idee om helemaal afhankelijk te zijn van just-in-time leveringen vanuit alle uithoeken van de wereld enkel en alleen om de kosten te drukken? Is het echt nodig steeds nieuwe producten en diensten te verzinnen die enkel via gewiekste marketing verkocht geraken? Waarom zou het niet lukken met een economie die wat kleinschaliger is, die meer met lokale hulpbronnen werkt? Een economie die – om het buzz-woord te gebruiken- circulair is? Waar niet kwantiteit, maar kwaliteit voorop staat. Waar alle kosten worden ingecalculeerd en medewerkers gewaardeerd worden. Het zou onze economie robuuster maken, voor lokale jobs zorgen en kan als fijn neveneffect de burn-out cijfers doen kelderen.

De voorbije weken maken duidelijk dat het best wel kan met wat minder autoverkeer. Het kan toch niet zo moeilijk zijn om na de crisis wie vandaag gedwongen thuiswerkt minstens een dag per week te laten telewerken. De files zijn verleden tijd, de luchtkwaliteit wordt er beter op en we kunnen meteen de 3,3 miljard voor de Oosterweel besteden aan pakweg beter openbaar vervoer. Nog een bonus; het wordt misschien mogelijk een redelijk debat de voeren over het onredelijke systeem van de salariswagens (potentiële winst 3,7 miljard, jaarlijks).

Wat toerisme betreft een zelfde verhaal. Plots ontdekken veel mensen dat er in de eigen regio echt wel mooie plekjes zijn. Dat je niet naar Zuid-Afrika moet vliegen om geraakt te worden door de schoonheid van de natuur. Toerisme kan zeker, maar hoeft het altijd zo ver, zo exclusief? Deze weken tonen aan hoe belangrijk groen en natuur zijn, net als voldoende ruimte om te wandelen en fietsen. Het gaat niet om zoveel mogelijk reisjes maken, maar om betere en lokale vormen van recreatie. Voor de verre reis die we uitzonderlijk nog maken betalen we dan de effectieve kosten, dus goedkope vliegtickets worden uitgefaseerd.

De beroepen die meestal weinig waardering krijgen (en zelden een salariswagen) verdienen meer respect en middelen. Het gaat om zorgpersoneel, maar ook om winkelpersoneel, chauffeurs van openbaar vervoer en vrachtwagens, vuilnisophalers, poetspersoneel, leerkrachten, magazijniers en postbodes. Ze zijn veel belangrijker voor ons overleven dan beleggers, speculanten, consultants of bankiers. In de post-corona economie zijn het niet de korte-termijn winsten van aandeelhouders die het beleid bepalen. Lange termijn belangen voor de samenleving moeten voorop staan. Dit kan alleen door een faire belastingen (ook op vermogens) én een stevige overheid. Een ander, eerlijker leiderschap zal noodzakelijk zijn.

Nog een les die we kunnen leren uit de huidige crisis is dat het belangrijk is naar wetenschappers te luisteren. Rond biodiversiteit en klimaat staan ons nog veel grotere rampen te wachten als we snel terugkeren naar het business as usual verhaal. Om de klimaatcrisis te bezweren hebben wetenschappers duidelijke reductie-doelstellingen uitgezet. Nu zijn er politici nodig die – net als bij Corona – duidelijke maatregelen treffen en de noodzaak ervan communiceren. Als er nu massaal overheidsmiddelen worden ingezet om bedrijven te redden is een toets aan de klimaatdoelstellingen (en eerlijke belastingen) toch een minimum voorwaarde.