'Een regeerakkoord voor een beleid dat de waardigheid van de burger respecteert'

De Liga voor Mensenrechten ziet veel interessante zaken staan in het nieuwe regeerakkoord. Deze federale regering wil duidelijk meer inzetten op diversiteit, op inclusie en op samenwerking met experts, het middenveld en de burger. Daarnaast wordt de politieopleiding hervormd en krijgt justitie extra ondersteuning. “België moet opnieuw een toonaangevend land worden binnen Europa,” zei kersvers premier De Croo. Maar om dat te realiseren zullen toch nog enkele onduidelijkheden moeten weggewerkt worden.

Eerst en vooral het positieve nieuws. We hebben eindelijk een regering en we hoorden premier De Croo vooral verbindende en bemoedigende taal spreken op de laatste septembervoormiddag. Een mens zou al vergeten dat politiek op deze manier ook kan. Genoeg van polarisatie en harde, bitsige taal. Laat ons samen werk maken van een warmer en menselijker beleid.

Pro diversiteit en inclusie

De nieuwe regering De Croo is pro diversiteit en inclusie. De strijd tegen discriminatie lijkt een van de centrale lijnen in het nieuwe beleid. Dit uit zich o.a. in een actieve genderpolitiek die historische onevenwichten zal aanpakken en gendergerelateerd geweld als een prioriteit ziet. Eindelijk komt er ook een Nationaal Actieplan tegen Racisme en een evaluatie van de huidige antidiscriminatie- en racismewetten. Onze arbeidsmarkt moet inclusiever en om dit te bereiken wil de regering maatregelen nemen om werkgevers meer bewust te maken van het belang van non-discriminatie. De invoering van praktijktesten is zeer positief, hoewel een onafhankelijke beslissing van de sociale inspectie sterker was geweest in de strijd tegen discriminatie. Voor personen met een handicap komt er een ‘universeel toegankelijkheidsplan’, om de fysieke en digitale toegankelijkheid van de rechtspraak, het openbaar vervoer en de overheidsgebouwen te verbeteren.

Data, data en nog eens data

Om efficiënter en ‘slimmer’ te werk te gaan wil de overheid meer data verzamelen en deze data ook laten delen tussen de verschillende overheidsdiensten. Dat bezorgt ons toch wel wat wenkbrauwgefrons. Wat wordt hier precies mee bedoeld? Dat de privacywetgeving moet gerespecteerd worden is nogal wiedes. Maar wie gaat het toezicht houden op die verschillende databanken? Wie zal ervoor zorgen dat de databank nuttig is en goed werkt? Dat de data up to date zijn en vooral dat ze wettelijk en correct gebruikt worden? En gaan we als burger nog wel weten waar al onze data zitten en waarvoor ze precies gebruikt worden? Democratisch toezicht hierop is zeer wenselijk. En bij welke instantie kun je terecht wanneer je data niet correct gebruikt worden? Wie draagt deze grote verantwoordelijkheid nu precies?

Samenwerken en meer inspraak: een trendbreuk

Hier is duidelijk sprake van een trendbreuk: deze regering zegt meer te willen samenwerken met experts, met het middenveld en met burgers. Zowel op het gebied van arbeid, armoede, de aanpak van de coronacrisis, asiel, klimaat tot zelfs de staatshervorming. In al deze processen komt er inspraakmogelijkheid gekoppeld aan burgerparticipatie. Er komt zelfs een wet rond burgerinitiatieven waarbij burgers, onder bepaalde voorwaarden, voorstellen kunnen indienen die nadien aan bod zullen komen in de betreffende Kamercommissie.

De nieuwe politie en het ambitieuze strafrecht

De politieopleiding wordt opnieuw hervormd. Zo komt er o.a. een diversiteitstraject tijdens de rekrutering en de opleiding van agenten. Dat is alvast een goede zaak, maar er moet ook gewerkt worden aan de algemene cultuur binnen de verschillende korpsen. Verder verdient het aanbeveling om van de politieopleiding een volwaardige bacheloropleiding te maken zoals in het buitenland. Dit komt de kwaliteit van de rekruten en dus de algemene werking van de politie ten goede. Daarnaast zet de politie ook verder in op digitale innovatie via o.m. het i-Police systeem. Dit houdt o.a. in dat op basis van alle mogelijke bestaande data aan zogenaamd voorspellend politiewerk zal gedaan worden (predictive policing). Dit is een systeem met een groot risico op discriminatie. Het wordt dus best niet geïnstalleerd zonder een voorafgaand grondig en transparant debat hierover, waarbij ook de relevante stakeholders en middenveldorganisaties betrokken worden.

Naast ‘zero tolerance’ voor geweld tegen politieagenten komt er nu ook ‘zero tolerance’ voor misbruik van het geweldsmonopolie door politieagenten. Jammer genoeg zien we nergens de ambitie om een laagdrempelig klachtenmechanisme in te voeren. Nu controleert de politie zichzelf.

Op het gebied van strafrecht is dit regeerakkoord heel ambitieus. Zo moeten kwetsbare groepen in de samenleving makkelijker en beter toegang krijgen tot juridische rechtsbijstand. Bij de hervorming van het strafrecht zal het uitgangspunt de adviezen van de expertencommissie zijn en er komen forse investeringen in het gevangeniswezen. Die investering is goed voor twee zaken: er wordt geïnvesteerd in kleinschalige detentie om re-integratie te bevorderen en er wordt geïnvesteerd in forensische psychiatrische centra voor geïnterneerden. Want geïnterneerden horen niet thuis in de gevangenis. Ons land is hiervoor al verschillende keren veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Asiel en migratie: tijd voor een alternatieve benadering

Op vlak van asiel en migratie klinkt het allemaal iets minder ambitieus. Deze regering zet opnieuw in op een ‘humaan en kordaat’ terugkeerbeleid. Dit terwijl een grote coalitie van middenveldorganisaties een alternatieve benadering hebben voorgesteld. Daarin is het uitgangspunt een toekomstoriëntering voor mensen zonder wettig verblijf, waarbij uiteraard ook terugkeren tot de mogelijkheden behoort. Deze focus op toekomstoriëntering is mensenrechtenvriendelijker, omdat hierbij rekening gehouden wordt met de situatie van elke individuele mens. Het is jammer dat hier geen samenwerking met het middenveld voorzien wordt, net omdat er heel wat alternatieven voorhanden zijn. Wel komt er een nieuw migratiewetboek in samenwerking met experts en stakeholders. Mogelijk kan bij de redactie hiervan wel rekening gehouden worden met de talrijke aanbevelingen die al gedaan werden.

Het is duidelijk dat dit nieuwe regeerakkoord de intentie heeft om in België terug een warme en meer menselijke maatschappij te creëren, waarbij samenwerking en participatie de rode draad vormen. We werken er graag aan mee. Want een beleid dat de waardigheid van de burgers respecteert, is een goed beleid. En dat zorgt er voor dat België opnieuw een toonaangevend land kan worden binnen Europa.

Kati Verstrepen – voorzitter
Liga voor Mensenrechten