De dag van het wat?! Jawel, ‘el día de la raza’, 12 oktober, is in Amerika én Spanje een feestdag, als herinnering aan de dag waarop Christoffel Columbus in Amerika is aangekomen, ergens op een eiland van wat nu de ‘Bahamas’ heet.

Het is een vreemde geschiedenis, want het is pas begin 20ste eeuw dat die dag werd ingevoerd. Er was toen sprake van een nieuwe culturele identiteit, van een ontmoeting én een fusie van twee volken, de inheemsen en de Spanjaarden. Tegelijk was het de bedoeling het Spaans-Amerikaanse culturele erfgoed in de verf te zetten.

Vandaag denken we natuurlijk heel anders over die ‘ontmoeting’ en precies in deze periode is er in Europa ontzettend veel sprake van een ‘dekolonisering’. Dat debat wordt in Amerika al bijna twintig of dertig jaar gevoerd, vooral naar aanleiding van de ‘viering’ van de vijfhonderd jaar, in 1992.

Veel landen hebben ondertussen de naam veranderd voor 12 oktober. In de VSA is het ‘Columbus Day’. In Nicaragua en Venezuela is het de ‘Dag van het inheemse verzet’, in Bolivië de ‘Dag van de dekolonisering’ en in Ecuador de ‘Dag van de interculturaliteit en de plurinationaliteit’. Men herkent hier duidelijk de invloed van de inmiddels verdwenen ‘pink tide’ in Latijns Amerika.

In de meeste landen is het nog wel een feestdag.

Het kosmische ras

Mexico is een geval apart. Minister van Onderwijs José Vasconcelos schreef in 1925 een boek over het ‘kosmische ras’. Hij had het over de materiële en morele basis voor de eenheid van alle mensen en het ontstaan van een ‘vijfde ras’ dat het hele verleden in zich opnam. Mexico beschouwt zichzelf dan ook als een land van mestiezen, de grote meerderheid van de bevolking.

Toch wordt ook die mythe langzaam aan ontkracht. Mexico, zo stellen onderzoekers, is toch nog steeds dat land van inheemsen, verankerd in een Midden-Amerikaanse beschaving van duizenden jaren oud. De ‘moderniteit’ van Mexico is altijd een mythe gebleven, een zaak van een kleine minderheid, Mexico is nooit het land geworden dat het had willen zijn.

Verontschuldigingen

Afgelopen week-end was de echtgenote van de huidige Mexicaanse President op bezoek bij de Paus. Ze vroeg er nog een keer dat de katholieke kerk haar verontschuldigingen zou aanbieden voor het onheil dat de kerk heeft aangebracht in Amerika. Ook aan de Spaanse regering werd die vraag al voorgelegd, maar hautain afgewezen.

In Italië vroeg mevrouw ook om een paar ‘codexen’ in bruikleen te krijgen, het zijn ‘boeken’ zo je wil, met historische verhalen, zoals de inheemsen die optekenden.

Volgend jaar is wel een heel bijzonder jaar in Mexico: Zevenhonderd jaar geleden werd de stad Tenochtitlán gesticht, het huidige Mexico Stad. In 1521 werd de Azteekse hoofdstad door de Spanjaarden onder leiding van Hernán Cortés veroverd, en in 1821 werd het land onafhankelijk van Spanje.

Pijnlijk toch dat een staatsleider dan moet smeken om het cultureel erfgoed van zijn land dan even in huis te mogen hebben.