Duidingsprogramma Pano legde gisteren de vinger op de wonde: in Vlaanderen zijn meer dan 400.000 woningen niet aangesloten op riolering. Het afvalwater gaat er rechtstreeks de beek in. Resultaat? Een aanslag op de waterkwaliteit en het waterleven in Vlaanderen. Om het probleem niet nog groter te maken, lanceren BBL en Natuurpunt een voorstel: lever bouwvergunningen voor nieuwe woningen pas af als de straat effectief over riolering beschikt.

De laatste loodjes wegen ook financieel het zwaarst

Het afvalwater van huishoudens zorgt voor 20% van het stikstof en 50% van het fosfor in onze waterlopen. Waar komt die watervervuiling vandaan? Nog te weinig woningen zijn aangesloten op riolering en waterzuivering. Vandaag is 14% van de huizen nog steeds niet aangesloten op de riolering. Die rioleringsgraad moet in de toekomst toenemen tot 96%.*

Bij de grotere steden en gemeenten ligt de rioleringsgraad nu al boven de 95%. Het probleem zit vooral bij kleinere, landelijke gemeenten, waar soms nog niet de helft van de woningen aangesloten is op de riolering.** Daar is onze ruimtelijke wanorde niet vreemd aan: door de vele lintbebouwing, afgelegen verkavelingen en verspreide bebouwing, moeten hier veel meer kilometers aan rioleringen worden aangelegd dan in een stads- of dorpscentrum. De aanleg van riolering kost ongeveer 1.000 euro per lopende meter, kortom: om de laatste 10% van de woningen aan te sluiten moeten miljarden geïnvesteerd worden.

Wetswijziging gevraagd

Ondertussen worden nog steeds bouwvergunningen afgeleverd voor woningen in een straat waar nog geen riolering ligt. En zo wordt het probleem nog groter. Daarom stellen BBL en Natuurpunt voor om het afleveren van nieuwe bouwvergunningen onmogelijk te maken, zolang er geen riolering ligt. Op die manier worden lokale besturen aangespoord om te investeren in ontbrekende rioleringen.

Juridisch kan dat vrij eenvoudig worden opgelost door de definitie van een ‘voldoende uitgeruste weg’ aan te vullen met een rioleringsaansluiting. Hoewel gemeenten ook zelf voorwaarden kunnen aanvullen in Codex ruimtelijke ordening, heeft het verleden uitgewezen dat daar geen gebruik van wordt gemaakt. Een sturend beleid van de Vlaamse overheid is nodig. We roepen de Vlaamse regering en het Vlaams parlement dan ook op om een dergelijke aanpassing van de Codex ruimtelijke ordening meteen door te voeren.

Behalve met deze wetswijziging, heeft de Vlaamse overheid vijf sleutels in handen om het waterbeleid snel weer vlot te trekken. Met beleidsinstrumenten als de Blue Deal en de nieuwe Stroomgebiedbeheerplannen, valt er geen tijd te verliezen.

5 quick-wins voor het waterbeleid in Vlaanderen

° Versnel de uitbouw van ontbrekende rioleringen en neem het als bindend actiepunt op in de nieuwe stroomgebiedbeheerplannen.

° Pak lozingspunten en overstorten aan -met prioriteit in de buurt van natuurgebieden- en maak het stelsel klimaatbestendig, door regenwater uit de riolen te houden via lokale berging van regenwater en gescheiden riolering. Zolang deze lozingspunten nieuwe vervuiling en vermesting binnenbrengen in de natuur, zal de natuurkwaliteit er aftakelen, ongeacht het natuurbeheer van maaien en begrazen.

° Gemeenten kunnen vandaag wel rioolsubsidies krijgen, maar als ze de doelstellingen niet halen worden ze daar niet op afgerekend. Handhaving is noodzakelijk, bijvoorbeeld in de vorm van een “ambtelijke indeplaatsstelling” waarbij de Vlaamse overheid in de plaats treedt van het gemeentebestuur als die haar verantwoordelijkheid niet opneemt.

° In woonlinten en verspreide bebouwing bedraagt de meerkost voor riolering per woning gemiddeld 10.000 euro per woning. Werk daarom een systeem uit waarbij de saneringsbijdrage afhankelijk is van de ligging van de woning. Voor afgelegen woningen of woningen in lintbebouwing moet dan meer betaald worden dan voor woningen in een stedelijk gebied.

° Waar wél riolering ligt, moet nagegaan worden of ze in goede staat is, of ze klimaatbestendig (met scheiding afval- en regenwater) is, en of de huishoudens er daadwerkelijk zijn op aangesloten.

*De overige 4% van de woningen ligt zodanig afgelegen, dat riolering aanleggen er onbetaalbaar is. Deze woningen moeten verplicht investeren in een eigen, individuele afvalwaterzuiveringsinstallatie. Dat zou ook moeten gelden voor bestaande woningen, ook zonder dat er een bouwvergunning wordt aangevraagd.