Benjamin Clarysse

Nu de kernuitstap staat verankerd in het regeerakkoord en de laatste rechte lijn voor de uitvoering van de wet op de kernuitstap uit 2003 definitief is ingezet, laait het publieke debat weer op. Tegenstanders schermen graag met het argument dat de kernuitstap zal leiden tot extra uitstoot van broeikasgassen, net nu Europa zich engageert tot een klimaatneutrale economie tegen 2050. Aan de basis van de kernuitstap lag echter niet het klimaat, maar het kernafval, de kosten voor de veilige afbraak van installaties, het risico op ongevallen met onoverkomelijke gevolgen, uraniumontginning, de ouderdom van de installaties en de daarmee gepaard gaande onbetrouwbaarheid en oneerlijke verdeling van lusten en lasten. Allemaal argumenten die vandaag nog altijd overeind staan.

Wat als het hier gebeurt?
"Wat als het hier gebeurt," was een slogan van een anti-kernenergie betoging uit de jaren '80. De meltdown van reactor 2 van Three Miles Island was nog niet verteerd of de wereld werd al opgeschrikt door de ontploffing van de kern van reactor 4 van Tsjernobyl. Grote delen van Europa werden besmet door een radioactieve fall out; de gevolgen van deze ramp zullen nog vele generaties doorzinderen. Vijftien jaar later volgde de nucleaire ramp in Fukushima.

Het risico op zo'n ramp mag dan wel klein zijn, ze is niet nul, ook niet in eigen land. Hoe ouder de Belgische centrales worden, hoe groter ook dit risico. De afgelopen jaren werden de Belgische kerncentrales regelmatig uit dienst genomen voor dure herstelwerken, juist om die risico's te verkleinen. Voor een grote centrale was niet slijtage de oorzaak, maar sabotage. De mens als zwakke schakel in de keten; ook in Three Miles Island, Tsjernobyl en Fukushima lagen menselijke inschattingsfouten aan de basis van de rampen. Het kan dus ook hier gebeuren. De gevolgen zijn dan niet te overzien. Antwerpen zou dan ontruimd moeten worden. Om nog maar te zwijgen van de economische gevolgen voor Vlaanderen en België.

Ouderdom
De ouderdom van de centrales verhoogt niet alleen het risico op mogelijke incidenten, het maakt de levering van elektriciteit ook zeer onbetrouwbaar. In 2018 bijvoorbeeld werkte maar welgeteld één van onze zeven centrales. ENGIE moest toen zelfs stroomboten laten aanrukken om te verhinderen dat ons land zonder stroom zou vallen.

Een erfenis voor de mensheid
Kerncentrales produceren afval dat honderdduizenden tot een miljoen jaar van mens en milieu afgezonderd moet worden. Dat is de tijdspanne die de mens nodig had om uit te groeien van een unieke soort ergens in Afrika tot het wereldwijde fenomeen dat hij vandaag is. In die tijd kan er vanalles gebeuren. Met dit kernafval laten we een erfenis achter - of eerder een vergiftigd geschenk - niet voor de volgende generaties maar voor de hele mensheid. Ondanks alle concepten voor de berging van hoogradioactief afval kan niemand vandaag voor de volle 100% garanderen dat de toekomstige mens nooit in aanraking komt met ons hoogradioactief afval. Willen we dat risico lopen?

Daarbij valt ook nog af te wachten of de voorziene reserves zullen volstaan om de kosten te dekken van de ontmanteling van de Belgische kerncentrales en de berging van dat afval.

Uraniumwinning leidt tot lokale verliezen
De productie en verwerking van uranium mag in het Westen dan wel onderhevig zijn aan strenge controles, de uraniumontginning is dit niet. Veel uraniumreserves bevinden zich in ontwikkelingslanden en daar wordt losjes omgesprongen met bescherming van milieu en gemeenschappen. In Niger bijvoorbeeld kunnen ze ervan meespreken. Bij de ontginning komt een grote hoeveelheid radioactief afval vrij, dat de omliggende omgeving besmet. Mensen klagen er over gezondheidsproblemen die twintig jaar eerder nog niet bestonden. Ook verbruikt de ontginning massaal veel water waardoor de lokale gemeenschappen zonder stromend water zitten.

Energie voor het volk
Een van de belangrijke steunpilaren van de omslag naar een klimaatneutrale en circulaire economie is rechtvaardigheid: elke Europese burger moet de mogelijkheid krijgen om erin te participeren en om er de vruchten van te plukken. Met kernenergie is dit niet mogelijk, dit is het geprivilegieerd speelveld van grote spelers. Terwijl de lasten wel op de maatschappij afgewenteld worden. Dat staat in schril contrast met hernieuwbare energie, die dankzij zijn kleinschaligheid juist wel de deur openzet voor individuele burgers, al dan niet verenigd in coöperaties.