Waar ligt de uitweg voor het energievraagstuk van de toekomst? Alvast niet in alweer een uitstel van de kernuitstap. - © Hendrik Moeremans

In een opiniebijdrage voor De Morgen (12 februari 2021) pleitten N-VA-politici Bert Wollants en Bart De Wever voor een zoveelste uitstel van de kernuitstap. Deze constante twijfel over de haalbaarheid van de kernuitstap heeft er in het verleden alleen maar toe geleid dat er nooit deftig werk is gemaakt van een duurzaam en performant energiesysteem. Door nu voluit te gaan voor de kernuitstap kunnen we daar nu eindelijk wél werk van maken.

Het licht ging niet uit dankzij energiebesparing …
Afgelopen week was het nog eens echt winter. En toch ging het licht niet uit. Dit is in eerste instantie te danken aan de inspanningen om ons stroomverbruik te verminderen. Ons stroomverbruik is de laatste 15 jaar niet meer gestegen, hoewel we veel meer elektrische en elektronische toestellen in huis hebben gehaald.

En toch kan er nog meer bespaard worden: in onze huizen en kantoren staan nog veel energievreters, in de industrie zijn nog veel oude motoren actief en veel lampen zijn nog niet vervangen door zuinige LEDs. Allemaal vervangingsinvesteringen die zich op korte termijn terugverdienen: zaak voor Vlaanderen om daar prioritair op in te zetten.

… en dankzij duurzame energie
Maar het licht ging ook niet uit dankzij volgehouden investeringen in hernieuwbare energie. In 2019 leverden hernieuwbare bronnen ruim één vijfde van de stroom in België. Windturbines hebben daar het meest aan bijgedragen.

Om onze stroomvoorziening volledig te verduurzamen is een forse uitbreiding van hernieuwbare energie nodig. Alle overheden moeten daar werk van maken: zo moet de federale regering snel werk maken van de ontwikkeling van de tweede offshore windzone, terwijl Vlaanderen het investeringsvertrouwen in onder meer zon en wind moet versterken. Een goede invoering van lokale energiegemeenschappen zal hierbij helpen, omdat dit de burgers rechtstreeks bij de energietransitie en de voordelen ervan betrekt.

Energie-gemeenschappen zorgen ervoor dat burgers de vruchten plukken van de transitie.

België is geen energie-eiland
Een groot deel van deze productie aan hernieuwbare elektriciteit gebeurt lokaal, en dat zorgt voor een ontlasting van het net. We zien nu al dat de afnamepiek op het hoogspanningsnet jaar na jaar daalt. Daarnaast wordt er ook meer geïnvesteerd in vraagsturing en energieopslag en dat zorgt voor extra flexibiliteit op het net.

Dat is handig, want de zon schijnt of de wind waait natuurlijk niet altijd. Op zulke momenten springen de buurlanden bij dankzij de vrijgekomen capaciteit op het net. Er is altijd wel een gebied in Europa waar het wél waait, waar het water wél stroomt of de zon toch schijnt. Zo leverden vorige week Duitse windturbines en Franse waterbekkens een belangrijke hoeveelheid groene stroom op momenten dat de hernieuwbare energieproductie in België wat minder was.

Op het Iberisch schiereiland kwam zelfs 70% van de stroom van hernieuwbare bronnen. Hierdoor dook de stroomprijs vorige week regelmatig naar nul dankzij de overvloed aan wind- en waterkracht. Als Frankrijk en Spanje de interconnectie versterken, zal dat mee de prijzen in België drukken.

Zaak dus voor België om zelf ook in te zetten inzetten op de versterking van de connecties met het buitenland. De plannen om via een zeelijn Belgische windparken met Deense te verbinden zijn in dit verband een goed en noodzakelijk initiatief.

Gascentrales moeten duurzaam zijn
Ondertussen dienen energiebedrijven vergunningen in voor gascentrales. Ze zijn een noodzakelijke tussenschakel tussen het huidig en een toekomstig, volledig duurzaam energiesysteem. Of ze nodig zijn ter vervanging van de kerncentrales valt nog te bezien. Ze zijn op z’n minst nodig om de bestaande centrales te vervangen. Ook dat past in een ruimer Europees kader, want in Nederland en Duitsland gaan de komende jaren vele oude kolencentrales op de schop - eindelijk.

Maar de nieuwe gascentrales moeten vooral passen in het energiesysteem van de toekomst. Ze moeten allereerst flexibel zijn om vlot te kunnen inspelen op de variabele productie van zon en wind. Ze moeten kunnen werken op duurzame brandstoffen zoals groene waterstof. En ze moeten die brandstof ook volledig benutten, door er niet alleen stroom mee te produceren, maar ook duurzame warmte waarmee we onze gebouwen kunnen verwarmen.

De hamvraag is: past een centrale in het energiesysteem van de toekomst?

Kerncentrales zijn niet duurzaam
De kerncentrales voldoen aan geen van deze drie voorwaarden. Ze zijn niet flexibel en staan daardoor de groei van hernieuwbare energie in de weg. Splijtstof is geen duurzame brandstof, want het laat na de productie hoogradioactief afval achter, dat voor vele duizenden jaren een last is voor de mensheid. En kerncentrales hebben bovendien een efficiëntie - of beter inefficiëntie - van ongeveer een derde: twee derde van de splijtstof wordt verbruikt om er nutteloos lucht mee op te warmen. Dan zwijgen we nog over alle mankementen die de Belgische kerncentrales vertonen, waardoor ze hoe langer hoe meer een ernstig risico vormen.

Genoeg getreuzeld, tijd voor een hernieuwbare versnelling
Sinds de goedkeuring van de wet op de kernuitstap in 2003 werd er voortdurend twijfel gezaaid over de haalbaarheid ervan. Het gevolg van dit constant gebakkelei tussen politici is een verrommeld energielandschap, met veel minder hernieuwbare energie in de mix dan wenselijk is. We hadden echt veel verder kunnen staan.

Verder gekibbel over de kernuitstap kunnen we dan ook missen als kiespijn: we moeten de kernuitstap gewoon realiseren zoals in 2003 is afgesproken. En tegelijk moeten we dit momentum aangrijpen om voor België een flexibel, koolstofvrij energiesysteem op te bouwen dat iedereen kan voorzien van schone, betrouwbare en betaalbare stroom. Zowel op technologisch als op sociaal-economisch vlak heeft hernieuwbare energie daar alle troeven in handen.