Op 8 maart komen Mexicaanse feministen opnieuw de straat op, net zoals in de meeste andere landen, overal ter wereld. U kon op Uitpers al eerder lezen dat vrouwen hier geen blad voor de mond nemen, noch letterlijk noch figuurlijk. En de President, baarlijke linkse duivel volgens het bedrijfsleven, die lacht ermee. Als een kandidaat gouverneur van een deelstaat door vijf vrouwen wordt beschuldigd van verkrachting en sexuele aanranding, dan is dat een ‘politiek spelletje’, een ‘politieke lynchpartij’. Ik kan er me niet mee bezig houden, zo lijkt hij te denken.

In Gent liepen net twee studenten ‘met uitstel’ een lichte straf op omdat ze een meisje verkrachtten, het filmden en de video verspreidden. Ach, jongensstreken, zeker?

Abram De Swaan, Nederlands socioloog, schreef een boek over ‘de haat jegens vrouwen’. Ik had de man hierover al gehoord, minstens tien jaar geleden, maar verder niets meer gevonden over het thema. Zijn boek kwam uit in april 2019, nu twee jaar geleden, ‘Tegen de vrouwen. De wereldwijde strijd van rechtsisten en jihadisten tegen de emancipatie’. Nu is het natuurlijk mogelijk dat ik gewoon per toeval nooit iets over deze publicatie heb gehoord, geen enkele boekbespreking heb gezien. Of is het helemaal geen toeval?

Hoe dan ook, het boek verscheen nu in het Frans en was meteen beschikbaar op Kindle, dus kon ik het ver weg lezen. En ik wil er naar aanleiding van 8 maart wel een paar woorden over kwijt.

Het is veel en indrukwekkend
We weten allemaal dat de feministische strijd nog een lange weg heeft te gaan. We weten wat de problemen zijn. Van discriminatie op de arbeidsmarkt, tot kindhuwelijken en -moeders, genitale verminking, abortus als een verwekt kind een meisje blijkt te zijn, feminicide, huiselijke geweld, eremoorden en vitriool in het gezicht. We weten het allemaal, maar hoofdstuk na hoofdstuk lezen over al deze misdaden doet erg veel pijn, je zou bijna zeggen, het is te veel voor een boek. Het uitblijven van alimentatiegeld of moeders die pas de restjes opeten als man en kinderen zich te goed hebben gedaan, het verbleekt bij de onuitgesproken en verbloemde haat tegen vrouwen die met zoveel valse argumenten wordt verantwoord.

Het gaat dan over godsdienst, over de waarden van het gezin en de familie, over rechtstreekse minderwaardigheid en ga zo maar door. Of met andere woorden, een vrouw van het leven beroven, het mag. In Mexico blijven meer dan 90 % van de feminicides onbestraft.

Verkracht? Incest? Me too? Ach, meisje, is dat nou zo erg? Het was helemaal niet slecht bedoeld, papa wilde gewoon zeggen dat hij je erg graag ziet…

Rechtsisten, djihadisten, één strijd
Het is niet eens de belangrijkste boodschap van het boek. Het tweede deel gaat over hoe en waarom mannen zich zo vijandelijk gedragen tegen vrouwen vandaag, meer nog dan in het verleden. De economische crisis en het overal triomferende neoliberalisme hebben mannen van hun statuut van kostwinner beroofd. Vrouwen kwamen massaal op de arbeidsmarkt en werden vaak gezinshoofd. Of gewoon, ze gingen langer naar school, werden zelfbewuster en gingen meer verdienen dan hun vaak ongeschoolde man.

Mannen voelen zich gekrenkt, hun waardigheid ligt aan flarden.

Abram de Swaan ziet daarbij geen enkel verschil tussen wat Abu Bakr Naji, de intellectueel die de moordpartijen van Al Qaida en IS verantwoordt in ‘The Management of Savagery’ en Anders Breivik, in zijn ‘European Declaration of Independence’. Ze willen beiden terug naar een mythisch verleden van tradities en waarden waarbij vrouwen ondergeschikt zijn aan mannen. Het verklaart voor een deel het geweld waaraan djihadisten en rechtsisten zich schuldig maken.

Ze worden in hun streven trouwens gesteund door zowat alle belangrijke godsdiensten, van islam tot christendom, joden, hindoes, boedhisten, telkens in hun fundamentalistische versie wel te verstaan. Ze gaan uit van hun morele superioriteit, ze behoeven geen rationale argumenten want ‘de aarde is plat’ en ‘het regent omdat god dat zo wil’. Terecht wijst De Swaan erop dat vrouwen geweldige vooruitgang hebben geboekt de afgelopen decennia, maar dat de katholieke kerk hen blijft uitsluiten van priesterschap.

De Swaan spreekt over gewoonweg een uitgesproken vrouwenhaat en geeft tientallen voorbeelden uit de geschiedenis en het heden. Mannen voelen dat ze de strijd aan het verliezen zijn en gaan juist daarom alsmaar driester te keer. In sommige aspecten mag het een ideologische strijd zijn, in wezen, aldus de socioloog, is het een strijd van mannen om suprematie, om het bezitten van vrouwen, om sexualiteit en om macht. Het is de zuivere terreur van het patriarchaat.

Moderniteit en kolonialisme in ‘het Westen’
Ik moet hier telkens aan denken als ik weer geconfronteerd word met academici en sociale bewegingen die ons ‘eurocentrisme’ verwijten en die denken dat alle onheil in het Zuiden een gevolg is van het kolonialisme en van een moderniteit die alle andere culturen poogt te onderdrukken.

Zou het? Ik wil geenszins het kolonialisme en alle wandaden van het Westen en van het kapitalisme vergoelijken, integendeel. Maar ik denk wel dat elke analyse minimaal verfijnd moet worden en moet zien wat de moderniteit wél heeft mogelijk gemaakt, en dat is juist, bijvoorbeeld, een strijd om emancipatie. Van slaven, van arbeiders, van vrouwen, van de kolonies zelf, van zwarten en van homo’s. Het is een strijd die nog lang niet gestreden is, maar de moderniteit heeft ons een kwalijke praktijk gebracht samen met een discours dat verzet mogelijk maakt. En dat verzet heeft succes.

Vandaar dat De Swaan niet denkt dat rechtsisten en djihadisten het pleit zullen winnen. Vrouwen keren niet terug naar hun rol van onderdanigheid, niet in het Noorden en niet in het Zuiden. Mannen mogen denken dat ze een ‘elite in verval’ zijn, maar kunnen ook beseffen dat ze zelf winnen bij een wereld met meer gelijkheid, geen abstracte gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar gelijke rechten om zoals iedereen verschillend te zijn, zichzelf te zijn.

Ik kan me voorstellen dat dit boek voor veel mannen en vrouwen niet makkelijk ligt, maar wie bereid is even goed op te letten en in het dagelijks leven te kijken naar die vele kleine en uiteraard ook grote machtsongelijkheden, die vele uitingen van onderdrukking, van discriminatie, van ja, doodnegeren, zal merken dat deze analyse wellicht de zeer goede kant op gaat.

8 maart blijft nodig!

Titel: Tegen de Vrouwen. De wereldwijde strijd van rechtsisten en djihadisten tegen emancipatie
Auteur: Abram de Swaan
Uitgever: Prometheus
Uitgave datum: 2019