Laurien Spruyt

Zes jaar na de start van de procedure, is het eindelijk zover: de klimaatzaak begint. - © Unsplash

De impact van de klimaatzaak op het Nederlandse beleid was aanzienlijk.

Tussen 16 en 26 maart komt de Belgische klimaatzaak eindelijk -na jaren vol vertragingsmanoeuvres- voor de rechtbank. Een uniek kans om het Belgische klimaatbeleid vlot te trekken. Gelijkaardige rechtszaken in onze buurlanden stemmen in elk geval tot hoop.

Maar liefst 62.000 burgers zetten hun schouders onder deze rechtszaak. En uiteraard kan vzw Klimaatzaak ook op de steun van Bond Beter Leefmilieu rekenen. Want we hebben heel wat achterstand in te halen. Volgens het internationale panel van wetenschappers van de Verenigde Naties moeten we onze wereldwijde uitstoot aan broeikasgassen tegen 2050 naar nul herleiden. Europa nam in 2019 het voortouw door haar Green Deal voor te stellen. Terwijl onze buurlanden hier volop hun schouders onder zetten, stelt België (en met name Vlaanderen) zich vaak kritisch en onwillig op.

Nederland als voorbeeld
Uiteraard hopen we op een herhaling van het succes van de Nederlandse Klimaatzaak. Daar won milieuorganisatie Urgenda samen met 886 mede-eisers, de klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat. De rechter droeg de Staat op om zijn burgers tegen de gevolgen van klimaatverandering te beschermen en de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25% te verminderen ten opzichte van 1990. De klimaatzaak in Nederland was de eerste in haar soort en kreeg wereldwijd navolging. Ook de impact van de zaak op het Nederlandse beleid was aanzienlijk.

Via een participatief proces van klimaattafels met experten en stakeholders stelde Nederland een zeer helder, onderbouwd en doorgerekend klimaatplan op. Daar kunnen onze Belgische ministers nog wat van leren: ons klimaatplan bestaat uit een incoherent samenraapsel van de afzonderlijke plannen van de gewesten en het federale niveau, zonder afstemming, zonder doorrekening. Nederland is dan ook koploper in het Europese klimaatpeloton, België duidelijk niet.

Reden tot hoop
De sterren lijken goed te staan. In januari 2021 verloor Shell nog een rechtszaak tegen 4 Nigeriaanse boeren. Het op één na grootste oliebedrijf ter wereld, werd door het Den Haagse gerechtshof aansprakelijk gesteld voor de schade die het 15 jaar geleden aanrichtte in de Nigerdelta. Door die schade verloren een aantal boeren hun broodwinning, omdat hun gronden te vervuild waren om nog verder te bewerken

In februari van dit jaar was er ook een klinkende overwinning voor l'Affaire du Siècle in Frankrijk. De Franse staat werd schuldig bevonden aan het niet-nakomen van haar klimaatengagementen. In de komende maanden zal de rechtbank beslissen of bijkomende maatregelen opgelegd worden.

En nu is België aan de beurt. Geen dag te vroeg, want al in december 2014 stuurde vzw Klimaatzaak een ingebrekestelling naar de vier bevoegde Belgische overheden (de drie gewesten en de federale staat). Klimaatzaak vraagt de overheden om hun verplichtingen – de Belgische uitstoot van broeikasgassen tegen 2020 met 40% verminderen ten opzichte van 1990 – na te komen. Op dat moment had niemand kunnen raden dat het nog meer dan 6 jaar zou duren voor er een uitspraak zou komen.

Waarom het zo lang duurde
Nadat een consensus met de bevoegde ministers in de lente van 2015 onmogelijk bleek, stuurde Klimaatzaak een dagvaarding naar de gerechtsdeurwaarder. In juni 2015 ging de procedure van start, tot Vlaanderen tijdens de inleidende zitting vroeg om de taal van de gerechtelijke procedure naar het Nederlands te wijzigen. Nadat de taalwijziging niet toegekend werd, vocht het Vlaamse gewest de beslissing aan bij de arrondissementsrechtbank, en nadat deze in 2016 de eerste uitspraak bevestigde, tekende Vlaams minister Joke Schauvliege cassatieberoep aan. Ze wou via het Hof van Cassatie het vonnis van de arrondissementsrechtbank vernietigen. Deze cassatie-uitspraak werd tweemaal uitgesteld. Intussen zijn we april 2018. Het Hof van Cassatie verwierp het beroep van Joke Schauvliege en bevestigde daarmee het vonnis van de arrondissementsrechtbank van 8 februari 2016. De taalkwestie bleek definitief van de baan. We konden beginnen aan het proces waar het ons uiteindelijk allemaal om te doen is: de eigenlijke Klimaatzaak. En nu, nog 2 jaar later is het eindelijk tijd voor het verdict.