Uit nieuw onderzoek i.o.v. WWF blijkt dat Belgische gezinnen hun voedselpatroon zo kunnen aanpassen zodat de impact op klimaat en biodiversiteit binnen de grenzen van de planeet worden teruggebracht. Dat is nodig omdat ons huidig voedselsysteem niet gezond is voor de planeet. Uit de vergelijking van het winkelmandje van een gemiddeld gezin met vier personen met een duurzame versie, die de koolstof voetafdruk van het voedsel verminderd met 50%, blijkt dat dit laatste gezonder is, betere nutri-scores haalt en dat het bovendien niet meer kost aan de consument. Het veranderen van onze eetgewoonten is essentieel om een ​​gezonde toekomst voor de planeet en voor de mens te garanderen. WWF roept politici en retailers op om deze verandering te steunen. Het onderzoek kadert in ‘Eat4Change’, een groot project dat WWF de komende vier jaar gaat voeren in 8 Europese landen, met steun van de EU.

In de studie (Blonk Consultants) werden drie verschillende leeftijdscategorieën bekeken: volwassenen (van 18 tot 64 jaar), adolescenten (van 10 tot 17 jaar) en kinderen (van 3 tot 9 jaar). De aanbevelingen zijn in grote lijnen gelijk voor de drie groepen. De resultaten werden samengebracht en weergegeven voor een gezin van vier, bestaande uit twee volwassenen, een adolescent en een kind.

Titus Ghyselinck, programmamanager voeding en landbouw bij WWF: “Het Duurzaam Winkelmandje voor een gezin van vier halveert de impact op het klimaat. Het landgebruik daalt met een 3e waardoor meer ruimte beschikbaar komt voor natuur of duurzamere vormen van landbouw. De pollutie neemt af, wat de waterkwaliteit ten goede komt in beken en rivieren. En ook het verlies van dier- en plantensoorten ten gevolge van de voedselproductie neemt af. ‘Last but not least’, komt er ruimte vrij voor een betere vergoeding voor de boer.”

Er zijn betere keuzes mogelijk…

Het rapport geeft de noodzaak aan voor een verschuiving in het aandeel dierlijke en plantaardige producten, een evolutie die al bezig is maar die nog dient te versnellen. Verder ook een afname van sterk bewerkte (vettige, gezouten en gezoete) producten zoals frisdank, snacks en alcoholische dranken. Hiermee bevestigt de studie eerdere resultaten en aanbevelingen zoals het EAT-Lancet rapport[i].

Het geoptimaliseerde eetpatroon is een flexitarisch dieet. Na optimalisatie blijft een vijfde van de huidige consumptie van vlees mogelijk, wat neer kan komen op nog twee maal vlees eten per week. Ook de consumptie van zuivelproducten neemt met de helft af, net als deze van sterk bewerkte producten. Voor vis, schelp- en schaaldieren wordt een beperkte afname aanbevolen, terwijl de consumptie van eieren toeneemt. De grootste toename is er bij groenten, fruit en peulvruchten, maar ook het aandeel noten en graanproducten nemen sterk toe en het aandeel plantaardige vlees- en melkvervangers (zoals tofu, tempeh, quorn en sojamelk). Deze bieden een duurzaam en nutritioneel alternatief voor dierlijke eiwitten.

…en je betaalt er niet meer voor

Volgens het huidige voedingspatroon spendeert een gezin van vier personen (2 volwassenen, 1 adolescent en 1 kind) vandaag gemiddeld 172 euro[ii] aan eten en drinken per week. Het geoptimaliseerde dieet brengt deze uitgave terug tot 158 euro (-9%.), grotendeels door lagere consumptie van alcoholische dranken, snacks, frisdrank, vlees en melkproducten. Met het uitgespaarde budget kan de consument meer duurzame en eerlijke producten aankopen, vaak herkenbaar via een label, zoals voor biologische en fairtrade producten. Deze producten zijn meestal duurder omdat ze een eerlijke prijs betalen aan boeren en betalen voor de milieudiensten die door de landbouwproductie worden geleverd. Daarnaast kan de consument aankopen doen op boerenmarkten of via de korte keten om met zekerheid te kunnen kiezen voor producten van duurzame herkomst.

Kies voor minder en beter vlees

Voor vlees is het belangrijk betere keuzes te maken in de wetenschap dat koeien via een goed beheerd landbouwsysteem grasland omzetten in kostbare eiwitten en terzelfdertijd de biodiversiteitswaarde van het grasland kunnen bevorderen, zonder beroep te moeten doen op ingevoerde soja. Diezelfde graslanden helpen ook koolstofopslag, waterbuffering of erosiepreventie te bevorderen en zorgen voor een landschappelijke meerwaarde. In een extensief landbouwbedrijf zijn een beperkt aantal varkens en kippen dan weer nuttig voor het verwerken van rest- en afvalstromen en het sluiten van kringlopen. Door te kiezen voor biologische producten van dierlijke oorsprong van boeren die deze kringloopprincipes bewust toepassen (bijvoorbeeld rechtstreeks bij de boer, of via boerenmarkten, de zogenaamde ‘korte keten’), kan de consument deze producenten steunen.

De overheid moet sturende rol opnemen

Wat we eten en hoe dit geproduceerd wordt is van groot belang voor onze planeet. We moeten de vele ecosysteemdiensten die de natuur levert en waarvan ons voedselsysteem profiteert optimaal benutten en tegelijkertijd de negatieve impact minimaal houden.

Het aandeel van het huishoudbudget dat aan voedsel wordt besteed daalt alsmaar in België. In 2018 bedroeg dit aandeel 14%, t.o.v. 21% in 1978[iii]. We geven vandaag dus relatief minder uit aan ons voedsel dan vroeger. Tegelijk is het gemiddelde voedingspatroon in ons land niet duurzaam en niet helemaal in overeenstemming met de nutritionele richtlijnen voor voeding. En daar bovenop komt nog dat onze boeren het moeilijk hebben om te overleven. De consument kan via voedselkeuzes een belangrijke stap zetten in het verkleinen van de voetafdruk. Daarnaast beïnvloedt hij of zij het aanbod van de producenten en retailers, met een gunstige invloed op ons voedselsysteem tot gevolg. De overheid en de detailhandel kan en moet hier een sturende rol spelen o.m. door goede landbouwpraktijken (zoals het toepassen van kringloopprincipes, zie de paragraaf hierboven) te steunen en zo duurzame producten concurrentiëler te maken.

Eat4Change wil jongeren aanspreken

Deze studie kadert in ‘Eat4Change', een project dat WWF tot in april 2024 zal uitrollen in 8 Europese landen, met steun van de Europese Unie. ‘Eat4Change wil een verschuiving stimuleren naar duurzamere voedselpatronen en productiepraktijken. Meer specifiek wil WWF het bewustzijn aanwakkeren bij jongeren over de impact van hun voedselpatroon. Door hun leeftijdsgenoten te beïnvloeden en meer engagement te vragen van bedrijven en beleidsmakers kunnen zij een rol spelen als actieve burgers. Op die manier wil Eat4Change bijdragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelen en klimaatacties.