Heleen De Smet

Het aanslepende stikstofdossier blijkt eindelijk in handen van een onafhankelijke minister, die kiest voor het algemeen belang en de vinger op de wonde legt. Persreactie van Natuurpunt & Bond Beter Leefmilieu - © Kameron Kincade

Met de nieuwe, tijdelijke stikstofnormen voor landbouw kiest minister Zuhal Demir voor een kordate aanpak van het stikstofprobleem, en legt ze de focus terecht op de grootste vervuiler (78 % van de stikstofdepositie komt van de landbouwsector). Voor de definitieve regeling rekent de milieubeweging op structurele oplossingen om de stikstofuitstoot te doen dalen: natuurherstelbeleid, nulbemesting in beschermd natuurgebied en een sociaal verantwoorde veekrimp. Kortom: tijd voor een trendbreuk in de landbouwsector.

Met de publicatie van tijdelijke stikstofnormen is duidelijk dat het aanslepende stikstofdossier eindelijk in handen is van een onafhankelijke minister, die het algemeen belang van burgers, bedrijven en natuur verdedigt tegen een halfslachtige regeling. De intensieve veeteelt heeft veel te lang ongebreideld kunnen groeien, zonder rekenschap te moeten geven voor de onevenredig hoge milieuhinder. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden, want doordat de voorbije Vlaamse regeringen geen maatregelen durfde te nemen in de veeteeltsector, bungelde het stikstofprobleem als een zwaard van Damocles boven de hele economie.

De ene stikstof is de andere niet
Waarom de keuze voor een tweeledige aanpak gegrond is? Eerst en vooral: de schaal. Het aandeel van de landbouwsector (78%) is maar liefst 19.5 keer hoger dan die van de industrie. De problemen van NH3 (ammoniak, veelal afkomstig van veestallen) en NOx (stikstofoxiden - afkomstig van verkeer en industrie) op onze natuur zijn daarnaast totaal verschillend. De verspreidingspluim van NH3 is erg lokaal, terwijl die van NOx een veel ruimere regio bestrijkt. Een verschillende aanpak is daarom absoluut te verantwoorden. Ook de socio-economische kosten en baten verschillen sterk tussen de twee.

Bovendien is de historiek verschillend: inspanningen om NOx terug te dringen, hebben steevast geleid tot een structurele afname, terwijl dit voor NH3 niet het geval is. Efficiëntere luchtwassers slaagden er niet in om de groeiende veestapel bij te benen. Bijkomende maatregelen voor ammoniak zijn daarom onafwendbaar.De tijdelijke ministeriële instructie zal niet volstaan om de doelstellingen te bereiken. Daarvoor moet de stikstofbelasting niet alleen afgeremd worden, ze zal ook drastisch omlaag moeten.

Zachte heelmeesters maken stinkende wonden, want doordat de voorbije Vlaamse regeringen geen maatregelen durfde te nemen in de veeteeltsector, bungelde het stikstofprobleem als een zwaard van Damocles boven de hele economie.

Structureel probleem heeft structurele oplossingen nodig
Er zijn een aantal evidente maatregelen over de bevoegdheden van de verschillende ministers heen die kunnen bijdragen om de doelstellingen te bereiken. Ten eerste: nulbemesting binnen de speciale beschermingszones (SBZ) en een uitdoving van de ‘tijdelijke’ ontheffing (sinds 1997!) van de nulbemesting in natuurgebieden.

Ten tweede: een krachtig natuurherstelbeleid, met herstel van de hydrologische toestand (onder meer via de blue deal en via de stopzetting van drainage en ontwatering natuurgebieden). Door natuur nat te houden, vermindert de impact van stikstof.

Ten slotte: het stikstofarrest is een zoveelste teken aan de wand dat ons landbouwmodel vooral verliezers kent. De vraag komt op tafel welke landbouw toekomst heeft in Vlaanderen. Het is tijd voor een breed maatschappelijk debat over de milieugebruiksruimte die we willen toekennen aan de verschillende sectoren - en wat we daarvoor in ruil krijgen. In de landbouwsector is een afbouw van de veestapel onvermijdelijk. Dit kan op een sociaal verantwoorde manier door van de huidige vergrijzingsgolf in de landbouwsector gebruik te maken.

Definitieve oplossing
De nieuwe stikstofnormen zijn voorlopige instructies. De volgende maanden zal er nog hard samengewerkt moeten worden om tot een definitieve PAS-regeling te komen die de zaken structureel oplost. Wij rekenen erop dat minister Demir ook hier het voortouw zal nemen om haar collega’s in de Vlaamse regering op één lijn te krijgen om tot een ambitieuze en duurzame oplossing te komen.