Het is belangrijk dat getuigenissen over de nazibarbarij niet verloren gaan. Daarom was ik heel blij toen mijn voormalige collega Rik Van Bever me contacteerde om iets te doen met het verhaal van zijn vader. Vooral de jeugd moet begrijpen wat er in Breendonk, Mauthausen en elders is gebeurd. We moeten ons bewust blijven van het gevaar van extremisme. Democratie, rechten en vrijheden zijn geen vastgebeitelde waarden. Partijen die groot geworden zijn met voornamelijk anti-Belgische, anti-vakbonds- en anti-immigratie-standpunten, voeren opnieuw het hoge woord. Ook voor parlementsleden, die hun racisme niet of nauwelijks wegsteken, is er steun. Simpele populistische boodschappen doen het opnieuw beter dan eerlijke genuanceerde politiek.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog riepen bezetter en collaborateurs voortdurend op tot verklikking. Er was geld mee te verdienen – soms zelfs veel geld. Joden, verzetsmensen en werkweigeraars werden vaak verraden. Ook ruzies tussen collega’s, buren en familieleden werden soms op die manier beslecht. Met anti-Duitse en anti-VNV standpunten moest je opletten. Meeluisterende oren konden je de grootst mogelijke ellende bezorgen.

Verklikking is van alle tijden. Dewinter van het Vlaams Blok riep op om ‘linkse leraars’ te melden. Gelukkig zijn er nog veel mensen bij wie het fenomeen geen genade vindt, maar toch zie je ook in de gemeentepolitiek rare uitschuivers. Zoals in 2011 in Grimbergen toen het infoblad van de overheid er de oprichting van een ‘Meldpunt voor taalklachten’ wist aan te kondigen ‘uit bekommernis voor het behoud van het Nederlandstalig karakter van onze gemeente’. Zelfs een woordje Frans in een winkel vond geen genade. Na veel protest zag de toenmalige burgemeester zich verplicht om met een persbericht te reageren: ‘(…) De foutieve formulering in het artikel drukt niet uit wat we wensten aan te geven. We zijn er ons daarenboven ten volle van bewust dat zij niet strookt met het respect voor de rechten van de mens. Hiervoor dan nogmaals onze welgemeende verontschuldigingen.’ Het gaat wel vaker fout in Grimbergen dat de ‘Parel van Brabant’ genoemd wordt. Dat was ook in 2020 zo toen de gemeenteraadsvoorzitster zich de racistische uitspraak ‘Alle vreemden weg’ liet ontvallen. Ze reageerde eerst weinig doordacht: ‘Excuseer, mijn micro stond nog op’. Een dag later nam ze ontslag. Betrokkene behoort tot de partij Vernieuwing van ene Bart Laeremans.

De collaboratie is erin geslaagd zichzelf een slachtofferrol toe te bedelen. Zo werpt WO II ook nu nog een donkere schaduw over het politieke gebeuren. De racistische pandemie is ook hier zeer moeilijk te bedwingen. Zelfs politiemensen worden soms op discriminatie betrapt.

De verdiensten van de weerstand worden miskend. De ASLK’er Aubin Buisset, Mil Debrier van de Passieve Luchtverdediging, senator Isidore Heyndels, Frans Poot, zoon van de Vilvoordse burgemeester, en vele anderen hebben door hun verzet het leven verloren. Wie kent hen nog?

Dit boek vertelt het verhaal van Karel Van Bever, van wie de naam bij voorgaand lijstje hoort. Karel woonde in Borgt-Grimbergen toen hij door de Gestapo opgepakt werd. Zijn zoon Rik, die me de voornaamste info voor dit boek bezorgde, woont er nu nog. Ik ben Rik bijzonder dankbaar voor de samenwerking. Rik vertelde me urenlang de verhalen die dit boek hebben gestoffeerd - hoe pijnlijk dat voor hem soms ook was. Hij zorgde ook voor documentatie en heel wat foto’s.

Ik denk dat wij de grote hoop delen dat de kennis van de geschiedenis van de gewone man of vrouw, die het tijdens de Tweede Wereldoorlog opnam tegen nazi’s en collaborateurs, ons kan beschermen tegen het nieuwe fanatieke extremisme dat niet alleen de sociale media teistert. Het effect dat extreemrechtse volksmenners op heel wat mensen uitoefenen mag niet worden onderschat. Haat en nijd halen het slechtste boven in de mens en kunnen opnieuw een spiraal van geweld veroorzaken.

Vaak wordt beweerd dat het nu allemaal niet zo’n vaart zal lopen en dat de verschrikkingen uit het verleden niet meer herhaald zullen worden. Ik deel die mening niet. Rik en ik proberen met dit boek een bescheiden bijdrage te leveren in de strijd voor een meer verdraagzame en solidaire maatschappij.

Edmond Eycken schreef voor het voorwoord. Edmond heeft dezelfde voornaam als zijn vader. Zijn vader (Antwerpen, 8 februari 1914 – Schaarbeek, 15 mei 1943) woonde tijdens WO II in Anderlecht en was lid van de weerstandsorganisatie OMBR (Organisation Militaire Belge de Résistance) / BMWO (Belgische Militaire Weerstandsorganisatie). Hij drukte in de Poinçonstraat samen met zijn vennoten Joseph Deschamps en Jean-Baptiste Slegers in hun zaak ‘Photo-litho-chrome’ onder andere de sluikbladen ‘Jeunesse Nouvelle’ en ‘Clarté’. Ze werden na verraad eind september 1942 door de Gestapo aangehouden wegens vervalsing van documenten zoals boekjes met rantsoenzegels en identiteitskaarten en voor sabotage, spionage en het drukken van sluikpers. Edmond Eycken werd in de gevangenis van Sint-Gillis opgesloten, ter dood veroordeeld en op de Nationale Schietbaan terechtgesteld op 15 mei 1943. Tien dagen later werd zijn zoon Edmond geboren. Voor zijn huis in de Jacob Smitsstraat werd een Stolperstein ter nagedachtenis geplaatst. (Stolpersteine of struikelstenen vind je over heel Europa als monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme).

Ik ben op zoek gegaan naar getuigenissen en naar geschreven bronnen. Maar de geschiedenis leidt vaak een eigen leven: niet iedereen onthoudt hetzelfde. Voor de interpretatie van dat alles, voor de verwoording en misschien ook voor de onjuistheden wil ik de verantwoordelijkheid zeker niet afschuiven. Verbeteringen en aanvullingen zijn dan ook zeer welkom.

Het boekwordt in eigen beheer uitgegegeven. Het telt 471 pagina's en is ruim geïllustreerd. De opbrengst gaat naar organisaties die vluchtelingen steunen.

Danny Carleer, 31 maart 2021.